Beskid Sądecki

Beskid Sądecki jest najbardziej na wschód wysuniętą częścią Beskidu Wysokiego. Rozciąga się pomiędzy doliną Dunajca (od Szczawnicy do Nowego Sącza) a Przełęczą Tylicką i doliną Kamienicy Nawojowskiej. Dzieli się na dwie części: zachodnią (pasmo Radziejowej), objętą ramionami Dunajca i Popradu, i wschodnią (pasmo Jaworzyny Krynickiej), rozciągającą się między Popradem a Kamienicą Nawojowską i Przełęczą Tylicką.Do części wschodniej Beskidu Sądeckiego zaliczamy również wzniesienia o samodzielnym charakterze, a także grupę górską Zimnego i Dubnego pomiędzy Popradem i jego dopływami: Muszynką i potokiem Smereczek.

Najbardziej umownie można Beskid Sądecki podzielić na pasmo Radziejowej i Jaworzyny. Ta umowna granica przebiega wzdłuż drogi z Nowego Sącza na Słowację. Wydzieliliśmy również pasmo graniczne (od Andrzejówki po Tylicz) oraz Małe Pieniny, które tak naprawdę należą do Pienin.

Drewniane perły regionu

Perłą regionu niewątpliwie jest cerkiew w Powroźniku - od 2013 roku na liście UNESCO. Bodaj najpiękniejsza z cerkwi zachodniołemkowskich w Polsce. Kroku dotrzymują jej cerkiew w Złockiem, niewielka cerkiew w Miliku, zagubiona w lasach Wojkowa i Dubne.

Jedna z trzech na świecie

Żegiestów nie wytrzymuje konkurencji drewnianych świątyń połemkowskich w okolicznych dolinach (szlak Architektury Drewnianej), a przecież cerkiew tutejsza jest unikatowa tak bardzo, że bardziej już być nie może. Tego typu świątynie zachowały się jedynie w Europie Środkowo-Wschodniej i jest ich ponoć tylko trzy w Europie. Co więcej - cerkiew została wybudowana dla grekokatolików (a nie zaadoptowana do ich obrządku). Nigdy jednak nie była użytkowana w obrządku, dla którego została stworzona. Nigdy również nie została ukończona.

Chatki, bazy i schroniska

Nie ulega żadnej wątpliwości, że chatki studenckie spełniają marzenia o górskich schroniskach. Takich, gdzie można pograć na gitarze przy huczącym piecu, gdzie zziębnięty turysta dostanie kubek gorącej herbaty, bez wydawania horrendalnych kwot na wrzątek, gdzie przebywają normalni ludzie, nie myślący o tym, jak dojechać na szczyt samochodem....
Uwaga! - Chatka pod Niemcową została zamknięta.

Kolonia Kolejarzy

A zaczęło się od kolei. Kolei, która stała się impulsem do rozwoju miasta. W XIX wieku przeprowadzono przez Sącz linię kolejową Tarnów - Leluchów oraz kolejny odcinek kolei transwersalnej: Nowy Sącz-Chabówka. Na skrzyżowaniu dróg kolejowych postanowiono wybudować osiedle robotnicze dla pracowników kolei, którzy mieli tutaj - w nowozbudowanych warsztatach - naprawiać tabor kolejowy. W myśl austriackich planów, opracowano w Wiedniu plany osiedla, a pierwsze domy oddano do użytku rok poźniej.

Mofeta: Dychawka i Bulgotka

Mofeta jest ruda i lśniąca, Bulgotka ma wesołe usposobienie, a Dychawka niebezpiecznie upajająca. Ukryte w moczarach, od zawsze fascynowały śmiałków, którzy przedzierali się przez las, żeby zawrzeć z nimi znajomość. Powracali jednak lekko oszołomieni, z poczuciem wciąż nie odkrytej tajemnicy.

Czym jest mofeta?:
Mofeta usytuowana jest w dnie bagnistego koryta potoku Złockiego, przez co wypływ CO2 częściowo ma miejsce pod pokrywą wody i dlatego jest doskonale widoczna. W kilku punktach, na powierzchni około 25 m2, wydobywają się nieustannie w dzień i w nocy różnej wielkości i ze zmienną częstotliwością bąble CO2. W rejonie tym występuje kilka źródeł wód mineralnych. Największe nazwane jest Bulgotką, inne, Zatopione – pokryte jest wodą potoku; występuje tu również samotna sucha ekshalacja dwutlenku węgla – Dychawka. Nazwy te doskonale obrazują ich charakterystyczne cechy, gdyż pękające bąble wydają syczące i bulgoczące odgłosy, a z pozbawionej wody Dychawki słychać "oddech" ziemi.

Pasmo Jaworzyny Krynickiej

Biegnie z północnego zachodu Na wschód. Z wszystkich stron jest wyraźnie oddzielone dolinami rzek. Od zachodu i południowego wschodu jego granicę tworzy głęboka dolina Popradu. Rzeka ta oddziela je od drugiego pasma tych gór – Pasma Radziejowej oraz od Gór Lubowelskich. Od północno-zachodniej strony Pasmo Jaworzyny opada do doliny Kamienicy oddzielającej je od Beskidu Niskiego. Na południowym zachodzie dolina Muszynki oddziela je od Gór Leluchowskich. Główny grzbiet Pasma Jaworzyny ciągnie się od Makowicy (948 m n.p.m.), przez pozbawione kulminacji Zadnie Góry (969 m), Jaworzynę Kokuszczańską (969 m), Halę Pisaną (1044 m), Wierch nad Kamieniem (1083 m), Halę Łabowską (1064 m) i Runek (1080 m) do najwyższej w całej grupie Jaworzyny Krynickiej (1114 m).

Główna grań jest wyrównana, jej szczyty niewiele wznoszą się ponad grań, często są niemal płaskie. Północne stoki wyraźnie różnią się od południowych. Na północną stronę od głównej grani schodzą dość długie, ale jednolite i z reguły zalesione i pozbawione widoków grzbiety. Natomiast grzbiety opadające do Popradu są dłuższe, w końcowym odcinku stromo przez Poprad podcięte. Są też znacznie bardziej widokowe i bezleśne. Najdłuższy boczny grzbiet biegnie od Runka przez Pustą Wielką. [źródło: Wikipedia]

Pasmo Radziejowej

Główny grzbiet Pasma Radziejowej przebiega od doliny Dunajca w okolicy Łącka początkowo na południe, kulminując w Cebulówce, Koziarzu i Jaworzynce, aż do szczytu Dzwonkówki. Tam zmienia kierunek na równoleżnikowy, biegnąc na wschód. Obniża się na przełęcz Przysłop, by potem wznieść się ku kulminacji Skałki. Następnie przebiega przez Przehybę, Wielką Przehybę, gdzie skręca na południe. Dalej, kierując się przez bliźniacze szczyty Złomistego Wierchu oraz Przełęcz Długą, osiąga najwyższy szczyt – Radziejową. Stąd obniża się na przełęcz Żłobki, wznosząc się potem na Wielki Rogacz i opadając do Gromadzkiej Przełęczy[2]. Przełęcz tę uznaje się za umowną granicę między Pasmem Radziejowej a Górami Lubowelskimi (słow. Ľubovnianska vrchovina)[1]. Nie jest to jednak koniec pasma, biegnie ono dalej przez Eliaszówkę aż po przełom Popradu oddzielający go od Gór Leluchowskich. Pasmo Radziejowej w sposób tak ciągły przechodzi w Góry Lubowelskie, że w istocie jest to jedno pasmo. Różnica nazw związana jest z innym podziałem mezoregionów w Polsce i na Słowacji [źródło: Wikipedia]

Ľubovnianska vrchovina (Góry Lubowelskie)

Ľubovnianska vrchovina – region w Beskidach Zachodnich różnie określany w literaturze. Zgodnie z regionalizacją słowacką oraz częścią polskich geografów jest to słowacka nazwa Beskidu Sądeckiego. Tak rozumiana Ľubovnianska vrchovina w granicach Słowacji składa się z dwóch osobnych części. Pierwsza ciągnie się od Gromadzkiej Przełęczy przez Eliaszówkę (1023 m) po dolinę Popradu w Muszynie, druga obejmuje wschodnie fragmenty Gór Leluchowskich. Według części polskich autorów nazwa Ľubovnianska vrchovina odnosi się zaś wyłącznie do pasma stanowiącego część Beskidu Sądeckiego będącego przedłużeniem na wschód Pasma Radziejowej, dla którego stosują jako polską nazwę Pasmo Lubowelskie, Góry Lubowelskie lub Pogórze Lubowelskie. Inni twierdzą zaś, że jest to osobny mezoregion niebędący częścią Beskidu Sądeckiego i stosują dlań nazwę Pogórze Popradzkie[7]. Najwyższy szczyt – Eliaszówka znajduje się na zachodnim krańcu tego pasma. [źródło: Wikipedia]

Góry Leluchowskie

Góry Leluchowskie zamykają się w następujących granicach: * od zachodu – dolina Popradu na odcinku od Leluchowa do Muszyny,
* od północy i wschodu – dolina Muszynki od ujścia do Popradu w Muszynie do źródeł na Przełęczy Tylickiej,
* od południa – w granicach Polski biegnie grzbietem wododziałowym między zlewnią Topľi a zlewnią Popradu, a następnie dolina potoku Smereczek od wsi Obruczne (Obručné) do jego ujścia do Popradu w Leluchowie

Według naukowo opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Góry Leluchowskie należą do Beskidu Sądeckiego. Taki podział zaczął być stosowany po zamknięciu granicy państwowej w 1918 r. Przy tym podziale granica topograficzna poprowadzona doliną potoku Smereczek pokrywa się również z granicą państwową[1]. Najwyższym szczytem po polskiej stronie jest Kraczonik (936 m), a głównym zwornikiem jest Barwinek (863 m), najważniejszym jednak z turystycznego punktu widzenia jest Dubne, gdyż na nim znajduje się skrzyżowanie szlaków [źródło: Wikipedia]