---

Co zobaczyć w Nowym Sączu, gdzie wybrać się na narty, spacer lub lody? Jakich regionalnych specjałów spróbować i gdzie znajdują się najpiękniejsze miejsca warte odwiedzenia? Przeczytaj nowosądeckie legendy, odwiedź skansen i klasztor Klarysek w Starym Sączu oraz wybierz się na wycieczkę Małopolskim szlakiem Owocowym.

Miasto położone w płaskim dnie Kotliny Sądeckiej, w widłach rzek Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej na wysokości ok. 300 m n.p.m. Najstarsza część miasta leży na płaskim wyniesieniu pomiędzy korytami obu rzek, które posiada naturalne walory obronne, co zadecydowało o lokowaniu miasta przez króla Wacława II właśnie w tym miejscu. Nowy Sącz położony jest u podnóża masywów górskich Beskidu Sądeckiego, Beskidu Wyspowego, a także w niewielkiej odległości od Jeziora Rożnowskiego, co podnosi walory turystyczne miasta.

Obecnie liczy 84 tys. mieszkańców. Nowy Sącz założony został w 1292 roku, na mocy królewskiego przywileju lokacyjnego. Szybki rozwój zawdzięczał licznym przywilejom królewskim oraz położeniu na szlaku handlowym na Węgry. W połowie XIV wieku Kazimierz Wielki wybudował zamek i otoczył miasto murem obronnym. Rozwój rzemiosła i handlu szybko wzbogacił Nowy Sącz podnosząc rangę miasta. Tu odbywały się ważne spotkania polskich władców z władcami innych państw.
.



Perłą Nowego Sącza jest skansen, jeden z najpiękniejszych w tej części Polski. Został on udostępniony zwiedzającym w 1975 roku. Obecnie na obszarze ponad 20 ha, eksponowanych w nim jest około 70 zabytkowych obiektów, głównie drewnianej architektury ludowej. Większość z nich pochodzi z XIX wieku, ale np. dwór małopolski z Rdzawy aż z XVII wieku.

Na terenie parku prezentowana jest architektura wszystkich grup etnograficznych Sądecczyzny: Lachów i Górali Sądeckich, Pogórzan, Łemków, Romów i Niemców Galicyjskich. Całość usytuowana jest w dzielnicy Falkowa na łagodnie wznoszącym się stoku, z przepiękną panoramą Nowego Sącza.


Gotycki kościół św. Małgorzaty z 1446 roku

Kościół Św. Ducha oraz klasztor Jezuitów przy ul. Piotra Skargi
Mury obronne miasta

Fragmenty zamku Z basztą kowalską,
Kościół cmentarny w Nowym Sączu
Kościół parafialny w Nowym Sączu
Zespół Staromiejski Rynku,


Najcenniejszym zabytkiem żydowskim w Nowym Sączu jest synagoga przy ul. Berka Joselewicza.

Zachował się też dobrze utrzymany cmentarz żydowski przy ulicy Rybackiej.







We wsi położonej na brzegu Dunajca, w XVI lub XVII wieku Wielogłowscy wznieśli dwór w stylu polskim, który od lat 50. XX wieku użytkowały siostry karmelitanki. W XIX wieku dwór należał do Lanckorońskich. Przed II wojną światową jego właścicielami byli Maria i Gustaw Stuberowie, nie wywłaszczeni po wojnie. W 1958 roku Maria Stuber przekazała dwór Zgromadzeniu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, które we dworze urządziły dom zakonny i kaplicę z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej i figurą Dzieciątka Jezus. Siostry służyły jako organistka, zakrystianka i katechetka oraz pracowały wśród chorych i ubogich, do 1974 roku opiekowały się też ostatnią właścicielką dworu. W latach 2000–2005 wybudowano nowy dom zakonny, a dwór przeszedł w prywatne ręce i stoi nieużytkowany.



W Tęgoborzu można zobaczyć murowany klasycystyczny pałac Stadnickich z przełomu XVIII i XIX wieku. Od frontu widać charakterystyczną facjatę, zaś od strony ogrodu, na osi budynku znajduje się kolisty salon. Zachowała się tez murowana, parterowa oficyna z początku XIX wieku. Majątek podupadł po rebelii chłopskiej w 1846 roku. Dziś znajduje się w rękach prywatnych, a właściciel chce tam urządzić hotel.

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny położony na Górze Św. Justa zbudowany został lub gruntownie odnowiony w XVII w., powiększony w XVIII w.
Według tradycji wzniesiono go na miejscu legendarnej pustelni Św. Justa.



Białowodzka Góra ze swoimi dwoma kulminacjami, niższym Zamczyskiem (607 m n.p.m.) oraz wyższym Rozdzielem (616 m n.p.m.), zamyka od strony wschodniej Pasmo Łososińskie należące do Beskidu Wyspowego. W obrębie Zamczyska do dziś widnieją widoczne pozostałości późnołużyckiego grodu i możliwe, że również legendarnego zamku Lemiesz. W tej części rozpościera się również rezerwat Białowodzka Góra nad Dunajcem z rzadkimi w Karpatach gatunkami irgi czarnej i jarząbu brekinia.


Właściwie jest to Zalew Rożnowski, gdyż został zbudowany przez człowieka, naszych dziadków i pradziadków, w latach 1935 – 1941. Budowę zapory poprzedziła powódź stulecia, która w lipcu 1934 roku zabrała aż 55 istnień ludzkich.Jej katastrofalne skutki spowodowały przyśpieszenie prac przeciwpowodziowych, w tym m.in. zapory w Rożnowie. Budowa zapory w Rożnowie i Zalewu Rożnowskiego były prowadzone w trakcie II wojny światowej i całe szczęście, że zapora – główna część inwestycji – przetrwała ten trudny czas nienaruszona. Zalew wybudowano w biegu rzeki Dunajec pomiędzy Kunowem i Rożnowem. Zbiornik stanowi dziś lokalną atrakcję turystyczną.



Ciężkowicko – Rożnowski Park Krajobrazowy to piękny i bardzo cenny pod względem przyrodniczym obszar, w wielu miejscach o krajobrazie zbliżonym do naturalnego. Stąd też jego wysoka wartość, która zdecydowanie zasługuje na dokładne poznanie. Oprócz bogatych ekosystemów leśnych, Park poszczycić się może również wyjątkowymi elementami przyrody nieożywionej oraz wieloma ciekawymi zabytkami kulturowymi. Zróżnicowana rzeźba terenu, wspaniałe widoki oraz miejsca takie jak rezerwat przyrody „Skamieniałe Miasto” w Ciężkowicach czy użytek ekologiczny „Polichty” to atrakcje przyciągające niejednego turystę. Położony jest na Pogórzu Rożnowskim i Ciężkowickim, pomiędzy doliną Dunajca na zachodzie i doliną Białej na wschodzie. Swym zasięgiem obejmuje następujące gminy: Ciężkowice, Gromnik, Rzepiennik Strzyżewski, Zakliczyn i Czchów. Na terenie Parku znajduje się Ośrodek Edukacji Ekologicznej, prowadzony przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.



Zamek jest tematem wielu podań ludowych. Podobno średniowieczna siedziba istniała tu jeszcze przed zamkiem Leliwitów i gościła w nim księżna sandomierska i krakowska Kinga, kanonizowana w 1999 r. Lochy zamkowe ciągną się ponoć pod Dunajcem do oddalonego w linii prostej o 3 km klasztoru reformatorów w Zakliczynie. W jednej z odnóg podziemi miały zostać ukryte wielkie skarby Melsztyńskich. Jednak ich poszukiwacze odnaleźli tylko rozpadającą się ze starości beczkę wypełnioną jeszcze winem.




Budynek składa się z prostopadłych skrzydeł ustawionych pod kątem prostym. Jest ona nowszą częścią zbudowaną w stylu neogotyckim. Skrzydło na osi wschód - zachód jest starsze, zaś skrzydło na osi północ - południe jest nowsze. Starsza część to pozostałość renesansowego dworu Piotra Nawojowskiego. Bryła tego skrzydła jest dwupiętrowa, murowana a jego kształt przypomina prostokąt. Całość skrzydła pokrywa czterospadowy dach o dość wysokim stanie. Naroża tego skrzydła zdobią przypory oraz wieżyczkami na rogach. Pozostałością XVI wiecznego dworu są piwnice, w których można zobaczyć kamienne sklepienia. Wyższe kondygnacje zdobione się przez portale, piece oraz posadzki. W okresie międzywojennym skrzydło to służyło jako kuchnia, kredens oraz spiżarnia. W zabytkowych piwnicach składowany zapas miodu oraz win.


Najstarszy cis na terenie rezerwatu liczy sobie około 560 lat, ma prawie 3,5 metra obwodu pnia i ponad 18 metrów wysokości. By go zobaczyć trzeba wybrać się na północne stoki Jodłowej Góry.




Kościół, za wyjątkiem wieży, zbudowany jest na zrąb. Od północnej strony prezbiterium ma dobudowaną zakrystią. Spośród płaskich stropów we wnętrzu świątyni wyróżnia się ten na skrzyżowaniu nawy i transeptu, który jest podwyższony i ma imitować kopułę. W południowej kruchcie namalowane są sceny starotestamentowe z XVIII w., a polichroma w pozostałych częściach pochodzi z lat 1929–1932 i została wykonana na podobieństwo szesnastowiecznych przez profesora Dutkiewicza.


Jedyne muzeum w Polsce, w którym znajdują się przedmioty związane z życiem i działalnością ks. dr Henryka Ostacha. Ciekawe przedmioty i narzędzia, których używali pszczelarze przy pracy z pszczołami i czerpaniu miodu na przełomie ostatnich 200 lat. W Muzeum znajdują się pamiątki, ordery i medale dla ks. Ostacha, a także kroniki. Związki Pszczelarskie i indywidualni pszczelarze pozostawiali swoje wpisy, a także dowody wdzięczności i upominki na rzecz Domu Pszczelarza. Muzeum rocznie odwiedza 70 tys osób.


W bryle świątyni wyraźnie zarysowuje się zamknięte trójbocznie prezbiterium, nawa i babiniec wraz z pochyłą wieżą. Ściany są odeskowane, a dach pokryty gontem. Każda z części cerkwi zwieńczona jest baniastym hełmem z pozornymi latarniami oraz krzyżem. Wnętrze nakrywają stropy płaskie z fasetami. Ściany zdobi polichromia z końca XIX w. o motywach rokokowo-klasycystycznych, wykonana przez Antoniego i Józefa Bogdańskich, natomiast w nawie zachowały się fragmenty starszych barokowych malowideł. Barokowy ikonostas z XVIII w. został przemalowany w 1831 r. w czasie remontu. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z baldachimem, w nawie usytuowane są trzy ołtarze boczne z 2. poł. XVIII w. Na polichromowanej belce tęczowej umieszczony jest krzyż oraz figury Maryi i św. Jana. Uwagę przyciąga także pięknie zdobiona ambona, chór muzyczny oraz rokokowa ława. Cerkiew pełni obecnie funkcję kościoła parafialnego rzymskokatolickiego Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej. Świątynia otoczona jest kamiennym murem z 1830 r. Cerkiew od 2013 roku znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z 15 drewnianymi cerkwiami w polskim i ukraińskim regionie Karpat.

Jeden z dziedziców szymbarskiego zamku miał cztery córki. Martwił się bardzo jaki posag ma dać każdej z nich. Kto doradził mu, by do prostych murów zamkowych dobudował cztery baszty narożne i z każdej z córek, gdy wyjdzie za maż, podaruje jedną. Tak też się stało. Za życia młode żony żyły bardzo swobodnie, w różnoraki sposób grzeszyły, dlatego ich dusze po śmierci wciąż błądzi po sieniach i lochach zamkowych. W jednej z baszt, północno-wschodniej, można zobaczyć widmo rycerza na koniu.


"Skansen Wsi Pogórzańskiej" im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku jest oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.
Na obszarze o powierzchni ok. 2 ha znajduje się 15 obiektów. W jego sąsiedztwie usytuowany jest dworek mieszczański przeniesiony z Gorlic, na miejsce już nie istniejącego, osiemnastowiecznego dworku szlacheckiego. Naprzeciwko dworku wznosi się szesnastowieczny dwór obronny- dawna siedziba rodu Gładyszów.


O niezwykłej wartości Starego Sącza decyduje zachowany w niezmienionej postaci, historyczny układ przestrzenny wraz z zabudową utrzymaną w tradycyjnej skali. Wykształcony w średniowieczu układ urbanistyczny opierał się na rynku i trzech kościołach: klarysek, franciszkanów i parafialnym. Ośrodkiem miasta jest zbliżony do kwadratu rynek, z ośmioma ulicami wybiegającymi z jego naroży. Do 1795 r. pośrodku rynku stał wspaniały ratusz, który spłonął w pożarze miasta.


Historia zespołu klasztornego sióstr klarysek jest związana nierozerwalnie z dziejami Starego Sącza. Powstanie miasta było konsekwencją nadania św. Kindze Ziemi Sądeckiej w roku 1257 i podjętej przez niż akcji kolonizacyjnej. Ufundowany przez św. Kingę w roku 1280 klasztor klarysek otrzymał od fundatorki jako uposażenie ziemię Sądecką wraz z miastem.


Synagoga w Starym Sączu przy ulicy Staszica. Obecnie mieszczą się tu warsztaty Zespołu Szkół Zawodowych





Kościół św. Mikołaja w Moszczenicy Niżnej pochodzi najprawdopodobniej z 2. poł. XVI w. Układ wnętrza jest jednonawowy, z węższym, zamkniętym trójbocznie, prezbiterium, do którego od północy przylega zakrystia. Kościół orientowany, orientowany, wybudowany w konstrukcji zrębowej, oszalowany. Od frontu niewielki przedsionek konstrukcji szkieletowej. Kościół przykrywa jednolity dach dwuspadowy, jednokalenicowy, z wydatnym okapem, pokryty blachą, na którego środku znajduje się wieloboczna wieżyczka, zwieńczona kopułką. Wewnątrz zobaczyć można pozorne sklepienie kolebkowe oraz znajdujące się w wyposażeniu kościoła: gotycki obraz św. Zofii z córkami z 1480 r., późnogotycki krucyfiks z XVI w. i późnorenesansowy ołtarz główny z XVII stulecia z barokowym obrazem św. Mikołaja. Przed kościołem usytuowana jest wolno stojąca, dzwonnica drewniana, zbudowana na przełomie XVIII i XIX w., nakryta daszkiem namiotowym.

Kościół przykrywa jednolity dach dwuspadowy, jednokalenicowy, z wydatnym okapem, pokryty blachą, na którego środku znajduje się wieloboczna wieżyczka, zwieńczona kopułką. Wewnątrz zobaczyć można pozorne sklepienie kolebkowe oraz znajdujące się w wyposażeniu kościoła: gotycki obraz św. Zofii z córkami z 1480 r., późnogotycki krucyfiks z XVI w. i późnorenesansowy ołtarz główny z XVII stulecia z barokowym obrazem św. Mikołaja. Przed kościołem usytuowana jest wolno stojąca, dzwonnica drewniana, zbudowana na przełomie XVIII i XIX w., nakryta daszkiem namiotowym.


Widoki z platformy widokowej rozciągają się w każdym kierunku, natomiast najbardziej okazałe prezentują się w stronę Doliny Popradu, pasma Radziejowej i Beskidu Wyspowego z Mogielicą na czele.


Nawojowska legenda wspomina o dziewięciokilometrowej, podziemnej drodze, łączącej wieś z zamkiem w Rytrze. Ów tunel zaczynać się miał tuż za miejscowym kościołem, gdzie na wzgórzu rzekomo stał zamek rycerza Nawoja.

Z ryterskiego zamku pozostały fragmenty murów oraz resztki baszty obronnej, początki warowni nie są dokładnie znane, wiadomo jednak, że w XIII w zamek należał do kasztelana Sądeckiego Piotra Wydżgi, pełnił on rolę strażnicy celnej albowiem Popradem prowadził szlak, którym spławiano m.in. wina z Tokaju :)




Muzeum Lachów Sądeckich im. Zofii i Stanisława Chrząstowskich w Podegrodziu jest największą na Sądecczyźnie regionalną placówką powstałą ze zbiorów prywatnej kolekcji, jest filią Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Ekspozycja poświęcona jest tradycyjnej kulturze materialnej regionu lachowskiego. Prezentowana jest również współczesna sztuka ludowa oraz plastyka obrzędowa. Eksponowane są oryginalne świąteczne stroje podegrodzkie. Wystawę etnograficzną w muzeum uzupełnia ekspozycja archiwalnych zdjęć wiejskiego fotografa Wojciecha Migacza żyjącego w Gostwicy w latach 1874-1944. Osobny zakres tematyczny prezentuje wystawa pt. Archeologia Podegrodzia i okolic Nowego Sącza.


Dwór z 1752 r. drewniany, parterowy, konstrukcji zrębowej, z fragmentami murowanymi, potynkowany. Budynek składa się z prostokątnego korpusu nakrytego gontowym dachem czterospadowym z powiekami, kwadratowych alkierzy nakrytych dachami namiotowymi i ganku wspartego na dwóch kolumnach. Wnętrze pierwotnie w układzie dwutraktowym, nakryte stropami belkowymi lub sufitami. Zachowana częściowo stolarka drzwiowa z profilowanymi płycinami i ornamentalnymi okuciami. Dwór jest klasycznym przykładem rezydencji wiejskiej, w której zrealizowana została XVII- wieczna koncepcja budynku z czterema izbami (alkierzami) przybudowanymi do narożników korpusu. Budynek położony jest na terenie parku krajobrazowego. W pobliżu dworu usytuowana jest murowana kapliczka zapewne z XVIII w. W parku znajduje się też piwnica, która jest być może pozostałością zboru ariańskiego z lat 1560-1580.


Kościół w Łukowicy jest przepięknym drewnianym, barokowym kościołem, który w swoich zakamarkach skrywa wiele tajemnic. Kościół został wybudowany w latach 1693-1697. Tak przynajmniej chcą oficjalne dokumenty, mówiące o barokowym pochodzeniu wnętrza oraz sylwetki (klasycznej dla tego okresu) kościoła. Im więcej badań, tym więcej pojawia się faktów świadczących o starszym rodowodzie kościoła, a przynajmniej jego fragmentów.



Modyń – to jeden z najwyższych szczytów Beskidu Wyspowego (1029 m), przez turystów nazywany jest „górą zakochanych”. Do niedawna zalesiony i pozbawiony widoków szczyt nie należał do najpopularniejszych celów wycieczek, ale w czerwcu 2021 r. została oddana do użytku wieża widokowa, która przyciąga coraz większe rzesze odwiedzających. Z wieży można podziwiać wspaniałe panoramy – zobaczymy m.in. Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki, Gorce, Pieniny i Tatry. Modyń okazale prezentuje się od strony zachodniej – masyw przypomina stąd grzbiet wieloryba.