Kiedyś tymi stronami uciekał król Muskata, otoczony rycerzami tak wysokiego wzrostu, że stojąc na przeciwległych szczytach gór, mogli sobie podawać ręce. Rycerze ci mówili biegle po łacinie. Królowi przypadła okolica tak do gustu, że postanowił się tu zatrzymać. Zbudował sobie zamek i założył miasto, które otoczył murem. Dał mu nazwę od swego imienia Muskata – Muszyna.





położony jest na stromym zboczu Malnika tuż przy Smarkatnym Potoczku, w południowo wschodniej części miasta, na zakręcie ul. Ogrodowej. Założona w XIX w. nekropolia na powierzchni 0,3 ha mieści około 80 macew. Cmentarz otoczony jest płotem z żerdzi. Gdzieniegdzie widoczne są fragmenty oryginalnego muru. Po prawej stronie od wejścia na cmentarz znajdują się groby z dwudziestolecia międzywojennego, po lewej starsze macewy. Najstarsze nagrobki pochodzą z 1900 r. Na macewach widnieją inskrypcje w języku hebrajskim, rzadziej w języku polskim. Po II wojnie światowej cmentarz popadł w zapomnienie. W 1995 r. wykonano prace renowacyjne sfinansowane przez Fundację Wiecznej Pamięci, o czym wspomina tablica informacyjna umieszczona na cmentarzu. Z inicjatywy dr. Leszka Hońdo z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie dokonano inwentaryzacji nagrobków.


Budynek będący obecnie siedzibą Muzeum Regionalnego "Państwa Muszyńskiego" jest rekonstrukcją zabytkowego XVIII-wiecznego zajazdu, który był częścią podzamkowego zespołu dworskiego. W sali konferencyjnej organizowane są wystawy, koncerty oraz prelekcje.



Dwór Starostów pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku. Stanowił on siedzibę starostów muszyńskich, którzy - w imieniu biskupów krakowskich - władali dawnym „Państwem Muszyńskim” z własną administracją, sądownictwem i wojskiem, które powstało jeszcze w XIII wieku.



pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku, wybudowana na miejscu wcześniej istniejącej. Pierwszą wzmiankę o budowli można odszukać w inwentarzu Klucza Muszyńskiego z 1732 roku. Początkowe przeznaczenie kordegardy jako wartowni dla wszelkiego rodzaju straży wojskowych, warty garnizonowej, wojskowej, policyjnej, biur komendanta oraz dla aresztantów. Tego tupu budynki były nierozłącznym elementem zespołów zabudowań płacowych. Nie były one bezpośrednio połączone, stały najczęściej w pobliżu głównej bramy.




Cerkiew wzniesiona została na planie krzyża z drzewa modrzewiowego. Jest to trójdzielny budynek o konstrukcji zrębowej, oszalowany i kryty blachą. Od frontu znajduje się wieża konstrukcji słupowo-ramowej o ścianach prostych, oraz prezbiterium. Wieńczą je ośmioboczne hełmy ze ślepymi latarniami i cebulastymi zwieńczeniami. Nad nawą widzimy kopułę na tamburze z wieżyczką i podwójnymi ślepymi latarniami. Wnętrze cerkwi zdobi klasycystyczno-rokokowy ikonostas z II połowy XIX wieku, autorstwa Bogdańskich, oraz polichromia figuralno-ornamentalna z 1873 roku. Na uwagę zasługują również trzy ołtarze boczne w stylu rokokowym z XIX wieku, oraz barokowy krucyfiks. Wśród licznie zgromadzonych w cerkwi obrazów wyróżnia się starszy od samej cerkwi barokowo-ludowy obraz "Chrystus u słupa", pochodzący jeszcze z XVIII wieku, ikona "Ukrzyżowanie" z 1875 roku namalowana przez P. Gubalskiego, oraz "Śś. Cyryl i Metody" z 1870 roku. Z czasów bardziej współczesnych pochodzą: ołtarz główny z 1962 i chrzcielnica z 1963 roku, a także dzwonnica drewniana, wolnostojąca z 1957 roku. Obok cerkwi położony jest cmentarz greckokatolicki otoczony murem z XIX wieku.


Cerkiew w Szczawniku architektonicznie jest cerkwią typu zachodnio-łemkowskiego, choć ma nieco nieproporcjonalnie wydłużony kształt (zapewne efekt dziewiętnastowiecznej rozbudowy). Nad jej przedsionkiem, nawą i prezbiterium wznoszą się wieże różnej wysokości z hełmami (baniami) zwieńczone kutymi krzyżami. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie i połączone z zakrystią. We wnętrzu znajduje się ikonostas powstały na przełomie XVIII i XIX w. oraz ołtarze boczne, powstałe w 1729 r., z ikonami Opłakiwania Chrystusa i Przemienienia Pańskiego. Z XVII w. pochodzi ikona Chrystusa Pantokratora w pomieszczeniu ołtarzowym. Z tego samego okresu pochodziła ikona św. Michała Archanioła, przeniesiona z cerkwi do muzeum w Nowym Sączu. Na jednej z wież cerkwi znajduje się dzwon z 1707 r. Przed cerkwią od strony głównej drogi tablice z informacjami o obiekcie i jego zwiedzaniu.


Cerkiew wzniesiona została na planie krzyża z drzewa modrzewiowego. Jest to trójdzielny budynek o konstrukcji zrębowej, oszalowany i kryty blachą. Od frontu znajduje się wieża konstrukcji słupowo-ramowej o ścianach prostych, oraz prezbiterium. Wieńczą je ośmioboczne hełmy ze ślepymi latarniami i cebulastymi zwieńczeniami. Nad nawą widzimy kopułę na tamburze z wieżyczką i podwójnymi ślepymi latarniami. Wnętrze cerkwi zdobi klasycystyczno-rokokowy ikonostas z II połowy XIX wieku, autorstwa Bogdańskich, oraz polichromia figuralno-ornamentalna z 1873 roku. Na uwagę zasługują również trzy ołtarze boczne w stylu rokokowym z XIX wieku, oraz barokowy krucyfiks. Wśród licznie zgromadzonych w cerkwi obrazów wyróżnia się starszy od samej cerkwi barokowo-ludowy obraz "Chrystus u słupa", pochodzący jeszcze z XVIII wieku, ikona "Ukrzyżowanie" z 1875 roku namalowana przez P. Gubalskiego, oraz "Śś. Cyryl i Metody" z 1870 roku. Z czasów bardziej współczesnych pochodzą: ołtarz główny z 1962 i chrzcielnica z 1963 roku, a także dzwonnica drewniana, wolnostojąca z 1957 roku. Obok cerkwi położony jest cmentarz greckokatolicki otoczony murem z XIX wieku.



Jeszcze do 1947 r. we wsi znajdowało się ponad 100 gospodarstw łemkowskich. Do dziś można tu spotkać charakterystyczne łemkowskie domy, tzw. chyże. Przy drodze do Złockiego uważny turysta zaobserwować może dosyć rzadkie w Karpatach zjawisko suchej ekshalacji gazowej. Ekshalacje dwutlenku węgla (mofety) towarzyszą zazwyczaj naturalnym wypływom wód mineralnych. Cięższy od powietrza dwutlenek węgla gromadzi się, zwłaszcza w bezwietrzne dni, w zagłębieniach terenu. W takich miejscach gaśnie płomień zapałki, leżą też uduszone małe gryzonie, ptaki, płazy. Stwierdzono nawet przypadki padania owiec. Zdarzało się, że dwutlenek węgla znajdował ujście w piwnicach domostw w Jastrzębiku i Tyliczu. Dawni mieszkańcy Jastrzębika- Łemkowie- mówili, że w tych miejscach oddycha piekło.



Najstarszą cerkwią w Polskich Karpatach, pochodzącą z 1600 roku, jest cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku.

Dziś zapadła wieś pośród lasów Gór Czerchowskich, przy granicy słowackiej; pod tym względem może się z nią równać tylko Dubne. Te dwie wsie wyznaczają region, zwany umownie wschodnim pasmem granicznym. Wokół nich narosło wiele legend. Ale region tu opisywany zaczyna się przy głównej szosie z Nowego Sącza do Piwnicznej. Sama nazwa „Wojkowa” wywodzi się prawdopodobnie od „wojka”, czyli wojownika, lub strażnika. Przypuszcza się bowiem, że w początkach istnienia Klucza Muszyńskiego (schyłek XIVw.) miała tu istnieć strażnica graniczna.





„W Leluchowie miła, zaczyna się koniec świata” śpiewało kiedyś Stare Dobre Małżeństwo. I rzeczywiście dochodząc do tej ostatniej przed granicą ze Słowacja miejscowości można odnieść wrażenie, że dalej są już tylko góry. Jednak warto tu przystanąć i skierować wzrok na zbocze Kraczonika gdzie umiejscowiona jest dawna cerkiew pod wezwaniem świętego Dymitra.


Cerkiew Łemkowska św. Michała Archanioła reprezentująca styl zachodniołemkowski jest budynkiem drewnianym o konstrukcji jednonawowej, trójdzielnej, którego wieża posiada konstrukcję słupowo-ramową. Dach świątyni jest namiotowy nad nawą, nad prezbiterium ze szczytem skośnym (czyli kalenicowy), wielopołaciowy, pokryty blachą i zwieńczony trzema baniastymi wieżyczkami z pozornymi latarniami. Wewnątrz w nawie i prezbiterium widoczne są kopuły namiotowe, w babińcu strop płaski. Wnętrze zdobi polichromia ornamentalno-figuralna z końca XX w. Rokokowo-klasycystyczny ikonostas (ozdobna, pokryta ikonami ściana we wnętrzu cerkwi) autorstwa Antoniego Bogdańskiego, przedstawia figuralne postacie świętych: św. Mikołaja, św. Michała, Matki Boskiej z dzieciątkiem, Chrystusa Nauczającego, św. Szczepana i Wawrzyńca.




Przejazd między Milikiem, a Szczawnikiem jest możliwy tylko dla samochodów terenowych lub traktorów. Można też pieszo - ale wtedy pamiętajcie o kaloszach. Ilość błota na tej trasie przechodzi wszelkie pojęcie.


Cerkiew w Andrzejówce pochwalić się może niecodziennym eksponatem. Jest to zabytkowy instrument nazywany „dzwonem Ewy” czyli podwieszana u stropu metalowa sztaba z nawierconymi otworami. Uderzenie w odpowiednie miejsce instrumentu powodowało wydobywanie dźwięków o różnej wysokości. Niestety obecni właściciele cerkwi nie prezentują go zwiedzającym.


Tego typu świątynie zachowały się jedynie w Europie Środkowo-Wschodniej i jest ich ponoć tylko trzy w Europie. Co więcej - cerkiew została wybudowana dla grekokatolików (a nie zaadoptowana do ich obrządku). Nigdy jednak nie była użytkowana w obrządku, dla którego została stworzona. Nigdy również nie została ukończona. Budowę cerkwi przerwała II Wojna światowa, a po wojnie już nie było komu kończyć budowy. Nie było też dla kogo - grekokatolicy zostali wysiedleni (w ramach brutalnej akcji Wisła)