Te wojskowe obiekty powstały w okresie średniowiecza (od końca XIII do początku XV wieku) na terenach Mazur, Pomorza i Warmii i służyły jako siedziby władców lub warownie. Do dziś zachowało się kilkadziesiąt zamków, które zachwycają swoją architekturą. Budowane z cegieł na kamiennych fundamentach, zamki krzyżackie stanowiły o potędze rycerzy zakonników w białych płaszczach z charakterystycznym czarnym krzyżem na plechach. Zwiedzając potężny i majestatyczny zamek w Malborku, ale również i mniejsze budowle, czy nawet ruiny doświadczamy ciekawych wrażeń o czasach, które są tak odległe.




Kompleks zamkowy w Malborku wzniesiony przez Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwany w Polsce Krzyżakami- dzieło gotyckiej architektury obronnej- jest największym i tak dobrze zachowanym ceglanym zamkiem na świecie. Wnętrza zamku, obecnie mieszczące ekspozycje muzealne, zadziwiają rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Szczególnie interesujący jest Wielki Refektarz i Refektarz Letni w pałacu Wielkiego Mistrza ze wspaniałymi sklepieniami palmowymi. Ta ostatnia komnata, w której względy reprezentacyjne przesłoniły obronne, należy do najelegantszych wnętrz europejskich z 2. połowy XIV w.

Do budowy zamku kapituły pomezańskiej przystąpiono na przełomie XIII i XIV wieku. Po pracach mających na celu przygotowanie terenu rozpoczęto wznoszenie skrzydeł zamkowych i zabudowań przedzamcza. Zamek wzniesiono z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym krużgankiem na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych przy zamku zakończono w latach 1340 – 1350, w latach 80 XIV wieku ukończono Gdanisko.

Wa­row­ny za­mek w Sztu­mie zbu­do­wa­ny zos­tał w la­tach 1325-36 na miej­scu prus­kie­go gro­du gui di­ci­tur Stu­mo zdo­by­te­go przez krzy­żac­kie od­dzia­ły Her­ma­na von Balk w 1236 ro­ku. We­dług za­cho­wa­nych do­ku­men­tów ry­ce­rze za­kon­ni za­ję­li, a nas­tęp­nie znisz­czy­li gród na­le­żą­cy do po­gań­skie­go ple­mie­nia Po­me­za­nów, po czym praw­do­po­dob­nie na je­go zglisz­czach za­ło­ży­li nie­wiel­ki fol­wark. Wzrost za­gro­że­nia ze stro­ny Pol­ski i zwią­za­na z nim po­trze­ba o­chro­ny po­ło­żo­ne­go nie­co na pół­noc Mal­bor­ka spra­wi­ły, że mi­li­tar­ne moż­li­woś­ci tej straż­ni­cy uz­na­no za nie­wys­tar­cza­ją­ce, w kon­sek­wen­cji ist­nie­ją­ce za­ło­że­nie ro­ze­bra­no, a na je­go ko­rze­niu wznie­sio­no no­wą mu­ro­wa­ną wa­row­nię, któ­rej po­cząt­ki da­tu­je się na 3. de­ka­dę XIV wie­ku. No­wy obiekt po­cząt­ko­wo sta­no­wił sie­dzi­bę wój­ta, z cza­sem jed­nak co­raz częś­ciej wy­ko­rzys­ty­wa­ny był przez wiel­kich mis­trzów za­kon­nych ja­ko tym­cza­so­wa przys­tań na czas po­lo­wań o­raz miej­sce let­nie­go wy­po­czyn­ku. Z ro­ku 1406 po­cho­dzi wzmian­ka o funk­cjo­nu­ją­cym w ob­rę­bie je­go mu­rów, na­le­żą­cym do Ul­ri­cha von Jun­gin­ge­na zwie­rzyń­cu z at­rak­cja­mi w pos­ta­ci nie­dźwie­dzi, wiel­błą­dów i lwów.

Krzyżacki zamek w Barcianach zbudowany z drewna istniał już w początkach XIV wieku. Zamek murowany z cegieł powstawał w latach 1377–1390 jako pokłosie decyzji wielkiego mistrza o utworzeniu nowej komturii. W późniejszych latach zbudowano mury na planie prostokąta 55m x 58m, zbudowano skrzydło wschodnie i północne. Okrągła baszta na połączeniu skrzydeł północnego i wschodniego została zbudowana na początku XV wieku. Warownia w Barcianach zachowała się w dobrym stanie do dzisiaj.

W 1380 roku biskup wzniósł w obrębie umocnień miejskich zamek, który stał się siedzibą biskupów warmińskich. W 1594 roku zamek strawił pożar, jednak niedługo potem został odbudowany i nadal pozostał we władaniu kapituły warmińskiej. W 1826 roku częściowo na terenie zamku wzniesiono szkołę ewangelicką. Resztki zamku znajdują się przy ulicy Nowowiejskiego 9. Pozostały tu jednak jedynie sklepienia piwnic i resztki ściany południowej.

Zamek krzyżacki w Bezławkach zaczęto budować w 1377 roku rozpoczynając od głównego domu mieszkalnego o wymiarach 25 x 12 metrów z 5 poziomami. Później zbudowano mury zewnętrzne na planie prostokąta o wymiarach 42,3 x 51,8 m z basztami, które były otwarte od wewnątrz (półbaszty), drewnianą klatkę schodową zastąpiono murowaną, zbudowano budynek bramny od wschodu. W 1583 r. warownię przebudowano na kościół, większe przebudowy miały miejsce w XVIII wieku.

Zamek w Bobrownikach został zbudowany w XIV wieku przez księcia dobrzyńskiego Władysława Garbatego (Piasta). Po jego śmierci król Ludwik Węgierski przekazał warownię w ręce Władysława Opolczyka, a ten w 1392 roku sprzedał ją Krzyżakom. Na początku XV wieku zamek przechodził z rąk do rąk, ale w 1410 roku powrócił w polskie ręce. Był zamkiem nadgranicznym, więc był często modernizowany, ale w walkach nie brał znaczącego udziału. Po 1525 roku granice Rzeczypospolitej z Zakonem Krzyżackim uległy zmianie i Bobrownicka strażnica straciła znaczenie. Zamek w Bobrownikach został zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, od połowy XVIII wieku jest ruiną.

Zamek w Bratianie (Zamek Bratian) zbudowano w połowie XIV wieku jako siedzibę wójta Nowego Miasta Lubawskiego. Zajęty w 1410 roku przez wojska polskie, po wojnie powrócił we władanie Krzyżaków. Po wojnie trzynastoletniej stał się siedzibą polskich starostów. W XVIII wieku zamek w Bratianie popadł w ruinę, w XIX wieku został rozebrany. Pozostały resztki murów i fundamentów.

Zamek krzyżacki w Brodnicy został zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku jako siedziba komturii. Był to typowy zamek krzyżacki zbudowanym na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem. Miał wysoką wieżę (50 m), co już nie było typowe dla zamków krzyżackich. Podzamcze w kształcie litery L było również ufortyfikowane. Zamek dostał się pod polskie panowanie po pokoju toruńskim, ale zajmująca go załoga czeska w służbie Krzyżaków opuściła warownię dopiero w 1479 roku, po otrzymaniu zaległego żołdu. W Rzeczypospolitej zamek był siedzibą starostów. Po rozbiorach Prusacy rozebrali znaczną część zamku i murów. Obecnie muzeum regionalne.

Zakon krzyżacki kupił ziemię bytowską w połowie XIV wieku, a ok. 1390 roku zaczęli budować zamek, który ukończono w 1406 roku. Zamek krzyżacki w Bytowie zbudowano na planie prostokąta 49 m ×70 z głazów narzutowych i cegły z trzema basztami w narożnikach i jedną wieżą. Najważniejszy był dom zakonny o wymiarach 13 x 39 metrów. Po wojnie trzynastoletniej w rękach polskich. W 1500 roku otoczonogo fortyfikacjami ziemnymi, z których można było prowadzić ostrzał artyleryjski. W drugiej połowie XVI wieku we władaniu książąt pomorskich, którzy rozbudowali zamek o „Dom Książęcy” i „Dom Wdów”, wykorzystując mury obwodowe jako ściany budynków. W 1637 roku włączony do Polski, został siedzibą starostów. Pod rządami Prusaków przystosowany na cele urzędów państwowych. Po II wojnie światowej zamek odbudowano, obecnie muzeum, hotel, restauracja i biblioteka.

Zamek w Czarnem zbudowany został na przełomie XIV/XV wieku dla komornika krzyżackiego. Zamek zbudowany był na planie trapezu, z podzamczem otoczonym murem. Po pokoju toruńskim (koniec wojny trzynastoletniej) został siedzibą polskiego starosty. W XVI wieku rozbudowany i wzmocniony, ale w czasie wojen szwedzkich nie miał należytych walorów obronnych i przechodził z rąk do rąk. Po rozbiorach Prusacy rozebrali większość zabudowań zamku. Niewielkie fragmenty murów obwodowych zachowały się do dzisiaj.

Zamek krzyżacki w Człuchowie został zbudowany ok. 1340 r. po zajęciu Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków. Było to duże założenie zamkowe, zbudowane na planie kwadratu, z czterema skrzydłami, 50-metrową wieżą i wewnętrznym dziedzińcem. Duże podzamcze otoczone było murem razem z zamkiem było przeznaczone na mieszkania dla załogi. Były jeszcze dwa przedzamcza z budynkami pomocniczymi i gospodarczymi. Po wojnie trzynastoletniej zamek został siedzibą polskich starostów. Po rozbiorach, pod koniec XVII wieku Człuchów dwukrotnie spłonął, a zamek posłużył za źródło materiałów budowlanych do odbudowy. Została tylko wieża i kamienne mury zewnętrzne. W latach 1826-1828 zbudowano neogotycki kościół w miejscu zamkowej kaplicy.

Zamek w Dąbrównie został zbudowany przez Krzyżaków w pierwszej połowie XIV wieku jako siedziba wójta. Został spalony w czasie wojny w 1410 roku, odbudowany w XVI wieku. Od XVI wieku zmieniał właścicieli, pod koniec XVII wieku rodzina Finckenstein dobudowała dwa skrzydła i zmieniła zamek w barokową rezydencję. Spalony w 1945 roku przez wojska radzieckie, ruiny, w zasadzie relikt.

Zamek krzyżacki w Działdowie zbudowany został w 2. połowie XIV wieku, na planie kwadratu, z wewnętrznym dziedzińce, otoczony murem i fosą. Początkowo był siedzibą prokuratora, później wójta, gospodarczo był niezależny od miasta. Zamek w Działdowie „brał udział” w wielu wojnach, w 1676 roku został przebudowany w stylu renesansowym. W późniejszych wiekach rozbierany, odnawiany, w czasie II wojny światowej uszkodzony. Odbudowano jak dotychczas jedno skrzydło.

Początek budowy zamku w Dzierzgoniu to 1248 rok, po zniszczeniach w wojnach z pruskimi plemionami został rozbudowany. W 1414 roku zamek spłonął, w 1456 roku został rozebrany. Do dzisiaj zostały resztki fundamentów.


Zamek w Ełku został zbudowany prawdopodobnie na przełomie XIV/XV wieku na wyspie (obecnie półwysep) na jeziorze Ełk. Jako przygraniczna warownia był siedzibą prokuratora. W czasie wojny trzynastoletniej kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk, zniszczony został odbudowany i powiększony. Po wojnie został w granicach państwa krzyżackiego. Po sekularyzacji zakonu przebudowany na styl renesansowy. W XIX wieku odbudowany po pożarze.

Warowna katedra kapituły warmińskiej we Fromborku stoi na wzgórzu nad brzegiem Zalewu Wiślanego między rzekami: Bauda i Narusa. Obiekt jest w literaturze zaliczany do zamków z kilku powodów. Przede wszystkim posiada rozbudowany system obronny, mocniejszy niż niejeden zamek oraz ze względu na wzmianki w dokumentach z XIII wieku określające katedrę jako "castrum", czyli właśnie "zamek".

Zamek w Giżycku zbudowany został dla zakonnego prokuratora w połowie XIV wieku. Zniszczony w 1366 roku przez Litwinów, odbudowany jako murowana warownia. Zniszczony w czasie wojny trzynastoletniej. Odbudowany dopiero pod koniec XV wieku. XVI wieku przebudowany, w 1614 ponownie przebudowany w stylu renesansowym. Obecnie odbudowany z przeznaczeniem na hotel.

Zamek krzyżacki w Gniewie został zbudowany pod koniec XIII wieku i rozbudowywany w XIV i XV wieku. Zamek Gniew zbudowano go na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. W czasie wojny trzynastoletnie przechodził z rak do rąk, ostatecznie został siedzibą polskich starostów, podobnie jak inne zamki krzyżackie na Pomorzu Gdańskim. Po rozbiorach wielokrotnie zmieniał swoja funkcję. Zniszczony w pożarze w 1921 roku. Odbudowany po II wojnie światowej.

Budowę zamku w Golubiu rozpoczęto na początku XIV wieku budując mur obwodowy i dwa skrzydła z przeznaczeniem na siedzibę komtura. W kolejnych latach zbudowano pozostałe skrzydła zamku i wieżę, która prawdopodobnie nie została ukończona. Po wojnie trzynastoletniej został siedzibą polskiego starosty. W czasie potopu szwedzkiego zniszczony, podobnie jak inne zamki krzyżackie w Polsce z tego okresu. Został odbudowany w XVIII wieku. Odrestaurowany po II wojnie światowej.

Po zajęciu Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w Grabinie zbudowano dwór obronny jako siedzibę wójta. Teren był gospodarczo ważny dla państwa zakonnego, dlatego na początku XV wieku zbudowano tu gotycki zamek. Po wojnie trzynastoletniej dzierżawiony przez gdańskiego patrycjusza. W czasie wojen w XVII wieku był bazą wypadową dla Szwedów. W czasie potopu gdańszczanie zdobyli zamek. Do dzisiaj niewiele pozostało z zamku, jedynie pozostałości zachodniego skrzydła.

Zamek w Grudziądzu zaczęto budować około połowy XIII wieku, wznosząc budowlę z cegieł na miejsce fortyfikacji ziemnych. Zamek grudziądzki był siedzibą komtura. Ok. 1300 roku zbudowano wieżę ostatecznej obrony (stołp, bergfried), a później skrzydło zachodnie. Po wojnie trzynastoletniej zamek w Grudziądzu był siedzibą polskich starostów. Ucierpiał w czasie potopu szwedzkiego i późniejszych wojen w XVIII wieku. Rozebrany w latach 1796-1804 z rozkazu króla Prus. Niedawno odbudowano wieżę i zabezpieczono ruiny zamku.

Zamek krzyżacki w Jasińcu Nowym istniał już w XIII wieku, w ręce krzyżackie dostał się po zajęciu przez nich Pomorza Gdańskiego w 1309 roku. W 1390 Krzyżacy rozbudowali zamek, ostatecznie był to budynek 23 m x 13 m w formie wieży. W 1414 wojska polskie spaliły go, później zamek był niszczony jeszcze kilka razy. Po wojnie trzynastoletniej zamek został siedzibą polskiego starosty. W 1773 roku zaadaptowany na kościół ewangelicki. Obecnie są to ruiny.

Zamek krzyżacki w Kętrzynie zbudowano w drugiej połowie XIV wieku. Była to budowla na planie kwadratu z trzema skrzydłami i wewnętrznym dziedzińcem, w XV wieku zamek otoczono murem obronnym. Po sekularyzacji Prus zamek stał się siedzibą książęcego starosty i został przebudowany. Kolejne przebudowy mocno zmieniły pierwotny wygląd zamku. Spalony przez wojska radzieckie, odbudowany w starszej, gotyckiej formie.

Zamek kapituły chełmińskiej w Kurzętniku zbudowano ok. połowy XIV wieku. Budynek mieszkalny miał wymiary 25 m x 28 m, a całe założenie 110 m x 42 m. Niszczony w wojnach polsko-krzyżackich. Po wojnie trzynastoletniej w Polsce. Zamek został zdewastowany przez Szwedów w 1659 roku. W XIX wieku ruiny były rozbierane dla pozyskania materiałów budowlanych.

Zamek krzyżacki w Lęborku powstał w połowie XIV wieku, zbudowany został na planie prostokąta, bez dziedzińca. Niewielki zamek był siedzibą krzyżackiego wójta. Po wojnie trzynastoletniej w granicach Polski do 1657 roku. Po wielu przebudowach z oryginalnej budowli zostało niewiele. Obecnie siedziba sądu.

Zamek lidzbarski, stołeczna siedziba biskupów warmińskich, jest autentycznym świadkiem historii, w tym wielowiekowego związku Warmii z Koroną Królestwa Polskiego. Jest też wybitnym dziełem monumentalnej architektury gotyku ceglanego. Jego architektura i wystrój mają wysokie wartości artystyczne, a historyczna substancja zabytkowa zachowała się w wyjątkowo dużym stopniu.

Zamek krzyżacki w Morągu zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku jako siedzibę wójta. Zamek był otoczony podwójnymi murami, a po rozbudowie zyskał dwa skrzydła, które wraz z głównym budynkiem okalały dziedziniec. Zamek otaczała fosa zasilana z jeziora. Po sekularyzacji Prus zamek został siedzibą starostów książęcych. W XVI wieku, po wybudowaniu nowej siedziby starosty (Pałac Dohna), zamek krzyżacki został opuszczony, niszczał, w 1815 roku częściowo rozebrany. Zachował sie jeden budynek, fundamenty i zarys murów. Obecnie prywatny z planami na częściową rekonstrukcję.

Zamek krzyżacki w Nowem nad Wisłą został zbudowany w połowie XIV wieku tuż przy murach miejskich. Po wojnie trzynastoletniej siedziba starostów. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich, rozbierany już pod koniec XVIII wieku. Ocalały budynek jest siedzibą centrum kultury.

Zamek w Ostródzie jako trwałą budowlę z cegły wzniesiono w latach 1350-1408 w miejsce ziemno-drewnianej warowni z początku XIV wieku. Spalony przez Litwinów w 1381, odbudowany przed wojną z Polską. Zbudowany był na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem, bez wież. Odbudowany i zmodernizowany po pożarze w 1788 roku, spalony w czasie II wojnie światowej przez Rosjan. Odbudowany, siedziba instytucji kultury.

Zamek krzyżacki w Nidzicy zbudowano w drugiej połowie XIV wieku jako siedzibę krzyżackiego prokuratora. Zbudowany został na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem. Wojny polsko-krzyżackie przetrwał w dobrym stanie, a najwięcej zniszczeń spowodowali żołnierze Napoleona Bonaparte na początku XIX wieku. W XIX wieku wykorzystywany na sąd i więzienie, w czasie II wojny światowej zbombardowany przez wojsko radzieckie. Odbudowany do 1965 roku. Dziś znajduje się tu hotel.

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie został zbudowany w XIV wieku i do kapituły warmińskiej należał do 1772 roku. Początkowo zbudowano jedno skrzydło, a dziedziniec otoczono murem. Z czasem zamek rozbudowano, podwyższono mury obwodowe i dodano drugi pas murów z basztami. Do 1454 roku zamek był pod militarną opieką zakonu. Zamek był połączony z umocnieniami miejskimi. Po utracie znaczenia militarnego zbudowano dojazd od strony miasta i zbudowano wygodne skrzydło pałacowe. Po zaborach nastąpiły kolejne przebudowy.

Zamek krzyżacki w Olsztynku został zbudowany na przełomie wieku XIV i XV jako siedziba burgrabiego do kontroli szlaków handlowych. Zamek zbudowano na planie czworokąta, miał co najmniej trzy skrzydła i wieżę, otoczony był murami obwodowymi. Od 1610 roku należał do miasta, zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, pod koniec XVIII wieku częściowo rozebrany. W połowie XIX wieku dobudowano skrzydło i urządzono gimnazjum.

Zamek krzyżacki w Papowie Biskupim to niewielka budowla powstająca stopniowo od drugiej połowy XIII wieku. Był to zamek nietypowy dla budownictwa krzyżackiego, ponieważ w większości zbudowany był z kamieni polnych. Był areną działań w wojnach polsko-krzyżackich, spalony przez wojska polskie. Po wojnie trzynastoletniej w granicach Polski. Częściowo rozbierany w XVI wieku na polecenie biskupów chełmińskich, którym zamek został przekazany. Obecnie ruiny.

Zamek krzyżacki w Pasłęku zbudowano w XIV wieku, początkowo jako budynek jednoskrzydłowy z dwiema wieżami. Początkowo był siedzibą prokuratora krzyżackiego, później był siedziba komtura, co wymusiło rozbudowę o jedno skrzydło. Uszkodzony w 1521 przez mieszczan, spłonął w 1543 roku. Odbudowany w XVI wieku w kształcie znanym dzisiaj, dobudowano wówczas dwa skrzydła, tworząc zamknięty dziedziniec. Spalony w 1945 roku przez Rosjan, odbudowany (trzy skrzydła) jest siedzibą instytucji kultury i administracji miejskiej.

Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie został zbudowany przez biskupów warmińskich na początku XIV wieku. W połowie XV wieku odbudowany po wojnie z Polską i rozbudowany o cztery skrzydła. Od 1466 roku w granicach Polski. Zniszczony przez Szwedów w 1627 roku, odbudowany w stylu barokowym. Po roku 1772 opuszczony, popadał w ruinę. Pod koniec XIX wieku rozebrano dwa skrzydła. Spalony przez Armię Radziecką, od tego czasu w ruinie.

Pierwotnie słowiański gród nadany biskupowi Chrystianowi w 1222 roku. Kiedy misja nawracania plemion pruskich nie powiodła się zamek przejęli Krzyżacy, którzy swoim zwyczajem najpierw zbudowali zamek drewniany z ziemnymi umocnieniami. Do budowy zamku murowanego przystąpili w drugiej połowie XIII wiek, ukończyli w XV wieku. Zamek w czasie wojny 1410 roku przejściowo w rękach polskich, po 1416 roku przestał być siedziba komtura. W 1454 roku zamek w Pokrzywnie zajęły wojska Związku pruskiego, a po wojnie od 1466 roku zamek i ziemia Chełmińska zostały włączone do Polski. Zamek spalili Szwedzi w czasie „potopu”, został odbudowany, ale po rozbiorach sprzedano go w prywatne ręce i powoli był rozbierany. Pomimo uznania go za zabytek jeszcze przed wojną, niszczał, rozbierany również w latach 60-tych i dzisiaj są to ruiny.

Zamek krzyżacki w Prabutach został zbudowany w drugiej połowie XIII wieku przez biskupów z Kwidzyna. Po sekularyzacji Prus był siedzibą książęcą. Został zniszczony w 1688 roku, rozebrany w XVIII wieku. Zachowały się ruiny w stanie szczątkowym.

Zamek krzyżacki w Przezmarku zbudowany w pierwszej połowie XIII wieku na miejscu drewnianej warowni. Był siedzibą prokuratora, później wójta krzyżackiego, od 1437 roku siedzibą komtura. Od 1508 własność biskupów pomezańskich, od 1521 roku w rękach prywatnych, przebudowany na rezydencję. Pod koniec XVIII wieku rozpoczęto rozbiórkę. Obecnie w renowacji, w rękach prywatnych.

Zamek w Radzyniu Chełmińskim jako murowana budowla zaczęto budować w drugiej połowie XIII wieku, a już w 1278 roku został opanowany przez Prusów. W latach 1310-1330 zbudowano duży zamek na planie czworoboku, którego ruiny zostały do dzisiaj. Był terenem działań w wojnach polsko-krzyżackich, od 1454 roku siedziba polskich starostów, po wojnie trzynastoletniej w granicach Prus Królewskich. Zniszczony w czasie oblężenia przez szwedów w 1628 roku, opuszczony. Pod koniec XVIII wieku rozpoczęto rozbiórkę zamku, którą po kilkudziesięciu latach przerwano.

Zamek biskupi w Reszlu jest czasem zaliczany do zamków krzyżackich, ponieważ do 1273 roku obsadzała go załoga krzyżacka. Zamek zbudowano w drugiej połowie XIV wieku do obrony niedawno lokowanego miasta. Budowla z czterema skrzydłami i wewnętrznym dziedzińcem oraz okazałą wieżą, którą kilkakrotnie podwyższano. W XV wieku zamek rozbudowano o jeszcze jeden mur obronny. W czasie wojen polsko-krzyżackich zamek był wielokrotnie zdobywany, ale nie doznał poważniejszych zniszczeń. Pod koniec XVI wieku zamek przekształcono w rezydencję.

Rogoźno-Zamek to wieś, w której znajdują się resztki zamku krzyżackiego komtura. Zamek został zbudowany w drugiej połowie XIII wieku, od 1333 roku stracił rangę i został siedzibą wójtostwa. Zniszczony w wojnach krzyżacko-polskich, po wojnie trzynastoletniej był przez pewien czas siedzibą królewskich starostów. Od XVII wieku stopniowo rozbierany. Dzisiaj istnieje tylko wieża i fragmenty murów.

Zamek w Rynie rozpoczęto budować ok. 1733 roku jako dogodny punkt wypadowy na Litwę. Zbudowany na planie kwadratu zamek miał ostatecznie jeden budynek. Był siedziba komturów, a później wójtów krzyżackich. Po sekularyzacji Prus siedziba książęcych (pruskich) starostów. Zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, spłonął w 1881 roku. Obecnie hotel.

Zamek krzyżacki w Szczytnie zbudowano w latach 1370-1380 na planie czworokąta. Razem z przedzamczem był otoczony murem i fosą. Po sekularyzacji Prus zamek został siedzibą książęcego starosty. W XVII wieku opuszczony, stopniowo popadał w ruinę, w XVIII wieku stopniowo rozbierany. Przed II wojną światową na miejscu zamku zbudowano ratusz. Zachowała się wysoka wieża, część przedzamcza i częściowo zasypana fosa.

Zamek zbudowamo ok. roku 1370 na miejscu spalonej przez Litwinów osady krzyżackiej. Był siedzibą prokuratorów krzyżackich, później starostwa. Ruiny zamku krzyżackiego ukryte na zarośniętym wzgórzu, nad kanałem łączącym jeziora Juno i Salęt. Ze względu na bujną roślinność polecam zwiedzić zamek na jesień lub wiosnę. Zamek Szestno założono na planie kwadratu o boku 25 m, z budynkiem mieszkalnym od północy (25x11 m). Pozostałe skrzydła stanowił mur obronny i ewentualnie dostawione do niego drewniane budynki gospodarcze. Z trzech stron warownię otaczała fosa, a od południa wspomniany kanał łączący jeziora. Wysunięta brama umiejscowiona była od zachodu, a dalej za fosą funkcjonowało przedzamcze. Obecnie zachował się wysoki na ponad 5 m północno-wschodni narożnik zamku, niewielkie odcinki murów obwodowych i fundamenty budynków. Często podawane informacje o piwnicach z kolebkowo żebrowymi sklepieniami i klatką schodową nie są już aktualne. Uległy one zawaleniu w końcu XX wieku.

Zamek kapituły pomezańskiej w Szymbarku zbudowano na przełomie XIV i XV wieku. Zamek zajmował teren o kształcie prostokąt o wymiarach 75 m x 92 m. Spłonął w czasie wojny polsko-krzyżackiej, odbudowany i wzmocniony dodatkowe baszty i wyższe mury. Po sekularyzacji Prus przeważnie w rękach prywatnych. Spalony przez Armię Radziecką.

Zamek w Świdwinie zbudowali margrabiowie brandenburscy pod koniec XIII wieku, w XIV wieku zamek rozbudowali Wedlowie, którzy w 1384 roku sprzedali go Krzyżakom. Krzyżacy rozbudowali zamek i przystosowali do potrzeb siedziby wójta. W XV wieku właścicielem był elektor brandenburski, od 1540 roku Joannici, którzy rozbudowali zamek i zmienili jego wystrój na barokowy. Od 1808 roku, po kasacie zakonów zamek w Świdwinie był budynkiem administracji i urzędów pruskich. Spłonął po 1945 roku, odbudowany na cele ośrodka kultury.

Zamek krzyżacki w Świeciu zbudowany po roku 1335 jako budynek dwuskrzydłowy (w planach były cztery skrzydła) na planie kwadratu o boku 51 m. W każdym narożniku była okrągła baszta. Od 1461 roku własność miasta Torunia, od 1508 roku był siedzibą starostów królewskich (polskich). Zamek został zniszczony w czasie wojen szwedzkich i częściowo rozebrany po upadku Rzeczypospolitej.

Zamek krzyżacki w Toruniu powstawał od połowy XIII do połowy XV, budowany jako siedziba komtura. W 1454 został zburzony przez toruńskich mieszczan, co dało impuls do wybuchu wojny polsko-krzyżackiej. Zamek nigdy nie został odbudowany, obecnie funkcjonuje jako trwała ruina.

Zamek krzyżacki w Węgorzewie został zbudowany na rzecznej wyspie na planie nieregularnego pięcioboku. Na styku skrzydeł zamkowych zbudowano wieże. Był to zamek krzyżackiego prokuratora podległego komturowi z Królewca. Po sekularyzacji zakonu był siedzibą książęcego starosty. Po zniszczeniach w wojnach szwedzkich zamek przebudowano na rezydencję barokową. Zniszczony w 1945 roku, odbudowany. Obecnie w rękach prywatnych – modernizowany na hotel.

Zamek Bierzgłowski został zbudowany przez Krzyżaków w latach 1270-1305 i początkowo był siedzibą komturów. W trakcie wojen kilkakrotnie niszczony i dobudowywany. Był własnościa Torunia w latach 1475-1840. Od 1860 roku stopniowo odbudowywany, obecnie włascicielem jest diecezja toruńska.

Zamek Kiszewski powstał po przejęciu majątku Przedpełkowiców przez Krzyżaków w 1316 roku. Zamek murowany budowano od 1350 roku, w latach 1398-1410 zamek rozbudowano i wzmocniono. Po wybuchu wojny trzynastoletniej wojska miasta Gdańska zdobyły i zburzyły zamek. PO 1466 roku zamek był siedzibą królewskiego starosty niegrodowego. W 1856 roku ówcześni właściciele zamku zbudowali na terenach zamkowych duży dwór.


Zamek w Złotorii zbudowano na zlecenie Kazimierza Wielkiego, po jego śmierci przejął go Kaźko Słupski, a później książę gniewkowski. Po kolejnych wojnach i zmianach właściciela w 1391 roku zamek został oddany w zastaw Krzyżakom. Wykupił go Jagiełło w 1404 roku, a w 1409 roku został zdobyty i zniszczony przez Krzyżaków. Po wojnie trzynastoletniej utracił znaczenie militarne. W XIX wieku częściowo rozebrany. Zachowały się ruiny.

Zamek krzyżacki w Nidzicy zbudowano w drugiej połowie XIV wieku jako siedzibę krzyżackiego prokuratora. Zbudowany został na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem. Wojny polsko-krzyżackie przetrwał w dobrym stanie, a najwięcej zniszczeń spowodowali żołnierze Napoleona Bonaparte na początku XIX wieku. W XIX wieku wykorzystywany na sąd i więzienie, w czasie II wojny światowej zbombardowany przez wojsko radzieckie. Odbudowany do 1965 roku. Dziś znajduje się tu hotel.

Zamek krzyżacki w Morągu zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku jako siedzibę wójta. Zamek był otoczony podwójnymi murami, a po rozbudowie zyskał dwa skrzydła, które wraz z głównym budynkiem okalały dziedziniec. Zamek otaczała fosa zasilana z jeziora. Po sekularyzacji Prus zamek został siedzibą starostów książęcych. W XVI wieku, po wybudowaniu nowej siedziby starosty (Pałac Dohna), zamek krzyżacki został opuszczony, niszczał, w 1815 roku częściowo rozebrany. Zachował się jeden budynek, fundamenty i zarys murów. Obecnie prywatny z planami na częściową rekonstrukcję.

Zamek krzyżacki w Działdowie zbudowany został w 2. połowie XIV wieku, na planie kwadratu, z wewnętrznym dziedzińce, otoczony murem i fosą. Początkowo był siedzibą prokuratora, później wójta, gospodarczo był niezależny od miasta. Zamek w Działdowie "brał udział" w wielu wojnach, w 1676 roku został przebudowany w stylu renesansowym. W późniejszych wiekach rozbierany, odnawiany, w czasie II wojny światowej uszkodzony. Odbudowano jak dotychczas jedno skrzydło.

Z zamkiem w Bezławkach związana jest fantastyczna legenda o Świętym Graalu. Słynny kielich Jezusa Chrystusa miał w XI wieku znajdować się w Anglii jako własność króla Harolda Godwinsona, który zginął w bitwie z Normanami pod Hastings. Jego synowie w obawie przed prześladowaniami uciekli z kraju i osiedli na Litwie. W ten sposób 300 lat później Św. Graal trafił do księcia litewskiego Świdrygiełły, który w 1402 roku przybył z nim do Bezławek. Kronikarze potwierdzają, że przywiózł ze sobą dwa kielichy, nazywane greckim i angielskim. Podobno zostawił je w zamku, a gdy w 1520 roku podeszli pod niego Tatarzy Święty Graal został zamurowany gdzieś w zamienionej już na kościół budowli.

Zamek krzyżacki w Szczytnie zbudowano w latach 1370-1380 na planie czworokąta. Razem z przedzamczem był otoczony murem i fosą. Po sekularyzacji Prus zamek został siedzibą książęcego starosty. W XVII wieku opuszczony, stopniowo popadał w ruinę, w XVIII wieku stopniowo rozbierany. Przed II wojną światową na miejscu zamku zbudowano ratusz. Zachowała się wysoka wieża, część przedzamcza i częściowo zasypana fosa.

Zamek krzyżacki w Olsztynku został zbudowany na przełomie wieku XIV i XV jako siedziba burgrabiego do kontroli szlaków handlowych. Zamek zbudowano na planie czworokąta, miał co najmniej trzy skrzydła i wieżę, otoczony był murami obwodowymi. Od 1610 roku należał do miasta, zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, pod koniec XVIII wieku częściowo rozebrany. W połowie XIX wieku dobudowano skrzydło i urządzono gimnazjum.

Pokrzyżacki zamek w Ostródzie usytuowany jest na północno-zachodnim krańcu średniowiecznego założenia urbanistycznego miasta, w pobliżu wschodniego nabrzeża Jeziora Drwęckiego u głównego ujścia rzeki Drwęcy, od jego południowej strony.. Budowę murowanego z cegły zamku w jego pierwotnym kształcie rozpoczął w połowie XIV wieku ówczesny komtur Günter von Hohenstein. Była to budowla charakterystyczna dla tzw. domu konwentu, siedziby nie tylko administracyjnej, ale pełniącej również funkcje klasztorne dla przebywających tam członków Zakonu - braci-rycerzy i braci-księży. Najmniejszy z konwentów powinien był liczyć przynajmniej 12 rycerzy, którzy jednocześnie pełnili różnorodne funkcje administracyjne, i 6 księży dbających o życie duchowe mieszkańców domu-konwentu.

Dawniej niewielki gród plemienia Pomezanów położony nad jeziorami Wielka i Mała Motława. Zdobyty i zniszczony przez Krzyżaków w drugiej połowie XIII wieku. Na początku XIV wieku Komtur Dzierzgonia, Luter z Brunszwiku zainicjował budowę murowanego zamku. Rozpoczęto ją w 1316 roku i trwała 15 lat. Początkowo była to siedziba wójtostwa, przejściowo też zamek pełnił rolę szpitala dla rannych i niedołężnych członków zakonu. Po 1414 roku zamek stał się siedzibą konwentu komturstwa dzierzgońskiego (konwent i komtur krzyżacki przeniósł się po zniszczeniu Dzierzgonia podczas wojen 1410, 1414 na zamek w Przezmarku). Po zakończeniu wojny trzynastoletniej na zamku zasiadł polski starosta.

Na początku XVI wieku zamek przeszedł w prywatne ręce. Nieremontowany popadł w ruinę. Do dzisiaj zachowała się jedna z wież i niewielkie fragmenty zamku głównego. Od 2000 roku właścicielami zamku i przylegających terenów jest Jolanta i Ryszard von Pilachowscy.

Krzyżacki zamek w Barcianach zbudowany z drewna istniał już w początkach XIV wieku. Zamek murowany z cegieł powstawał w latach 1377- 1390 jako pokłosie decyzji wielkiego mistrza o utworzeniu nowej komturii. W późniejszych latach zbudowano mury na planie prostokąta 55m x 58m, zbudowano skrzydło wschodnie i północne. Okrągła baszta na połączeniu skrzydeł północnego i wschodniego została zbudowana na początku XV wieku. Warownia w Barcianach zachowała się w dobrym stanie do dzisiaj.