Grudziądz to stutysięczne miasto położone na prawym brzegu Wisły, w północnej części województwa kujawsko-pomorskiego. Miasto stanowi naturalną „bramę” do Borów Tucholskich, ziemi chełmińskiej i Pojezierza Iławskiego. Tu też znajdziemy zamek krzyżacki w tzw. trwałej ruinie.
Dziś, oprócz dobrze zachowanych gotyckich zabytków i barokowych klasztorów, turyści mogą zwiedzać niemal wszystkie forty, a w „dni otwarte” (3 maja oraz 11 listopada) oraz w każdą sobotę od maja do września - także cytadelę, która pozostaje w rękach wojska. Grupy zorganizowane mogą zwiedzać tę twierdzę także w pozostałe dni roku.
Przy okazji pobytu w Grudziądzu trzeba odwiedzić jedyną w Europie tężnię zamkniętą w piramidzie. Dzięki zamkniętemu obiegowi powietrza stężenie ważnych dla zdrowia pierwiastków jest tak duże, że – jak oceniają specjaliści balneologii – godzina inhalacji w piramidzie równa jest całodziennej absorbcji jodu nad morzem. Solankę wykorzystuje się także w basenach rekreacyjnych.
Spichlerze
Zespół spichlerzy tworzy 26 budynków o ceglanych elewacjach, z przyporami. Od strony Wisły mają one od 4 do 9 kondygnacji, natomiast od strony miasta zaledwie od 2 do 4. Spichlerze pełniły funkcje obronne, magazynowe, a od początku XX wieku także mieszkaniowe. Powstanie spichlerzy związane było z rozwojem miasta jako ośrodka handlowo -rzemieślniczego, które duże zyski czerpało z handlu zbożem. Poza wysokiej jakości pszenicą i żytem, transportowanymi Wisłą z Kujaw i Mazowsza, w tych okazałych budynkach przechowywano także dobra importowane z zachodniej Europy: wysokiej jakości wyroby rzemieślnicze, przyprawy przywożone z kolonii Holandii i Anglii, sukna, a także wina.
Pierwsze murowane spichlerze powstały w połowie XIV wieku.
Spichlerze o nr 9 i 11 (pierwsze Od Bramy Wodnej) uznawane są za najstarsze. Przypuszcza się, że powstały w miejscu dawnego spichlerza kupca Bornwalda. Obecnie zajmowane są przez muzeum miejskie – znajduje się tam wystawa poświęcone historii miasta.
W Spichlerzach nr 13 i 15, w elewacjach od strony Wisły, zachowały się drewniane rynny do zsypywania zboża. Spichlerz pod numerem 35 połączony był malowniczym łącznikiem nad ulicą Spichrzową z hotelem Królewski Dwór. Mieściły się w nim magazyny hotelowe oraz mieszkania dla pracowników.
W budynku pod nr 47 znajdziemy płaskorzeźbę z alegorią Fortuny, monogramem PC i datą 1771. Spichlerz nr 49 do XIX wieku istniał jako budynek magazynowy, od 1827 roku pełni funkcję szaletu publicznego. W XX wieku budynek zmodernizowano, połączono łącznikiem nad ulicą Spichrzową z kolegium jezuickim, obecnie pełniącym funkcję ratusza. Spichlerz nr 55, przebudowany w XIX wieku, pełnił funkcję mieszkaniową, a w 1925 roku dobudowano taras od strony Wisły.
Spichlerze wielokrotnie ulegały zniszczeniu, m.in. w czasie pożaru w 1659 roku, jaki ogarnął cały Grudziądz na skutek odbijania miasta z rąk szwedzkich oraz podczas II wojny światowej.
Cytadela
Grudziądzką cytadelę zbudowali Prusacy w latach 1776-1788, na rozkaz króla Fryderyka II, w związku ze zdobyciem nowych terenów na skutek pierwszego rozbioru Polski.
Jest jedną z największych fortyfikacji tego typu w Europie i ciekawym przykładem obiektu militarnego z przełomu wieków XVIII i XIX, posiadającym cechy kilku systemów architektrury fortyfikacyjnej z tamtego okresu.
Twierdza w Grudziądzu jest ciekawym przykładem obiektu militarnego z przełomu wieków XVIII i XIX , posiadającym cechy kilku systemów architektury fortyfikacyjnej z tamtego okresu. Wybudowana wielkim wysiłkiem finansowym i intelektualnym pruskiego monarchy i jego inżynierów, w ciągu zaledwie 100 lat w wyniku postępu techniki wojskowej, a zwłaszcza wprowadzenia armat o lufach gwintowanych, stała się obiektem przestarzałym i nieprzydatnym do działań wojennych.
W historii naszej Cytadeli, w genezie jej powstania, stoczonych tutaj bojach i przebytych kampaniach, jak w soczewce skupiają się losy Polski i Europy. Od tragicznych czasów ustalania nowego porządku po rozbiorach, poprzez burzliwe dzieje okresu napoleońskiego, zręby współczesnej Europy po I wojnie światowej, geopolityczną rzeczywistość pojałtańską czy peerelowską, aż do teraz. W czasie II wojny światowej najpierw Niemcy zorganizowali na jej terenie obóz jeniecki, w którym przebywali żołnierze prawie wszystkich nacji europejskich, by pod koniec wojny, w marcu 1945 roku, być scenerią dla bezwarunkowej kapitulacji i totalnego pogromu armii Rzeszy.
Na północ:
Kwidzyn - zamek krzyżacki
Do budowy zamku kapituły pomezańskiej przystąpiono na przełomie XIII i XIV wieku. Po pracach mających na celu przygotowanie terenu rozpoczęto wznoszenie skrzydeł zamkowych i zabudowań przedzamcza. Zamek wzniesiono z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym krużgankiem na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych przy zamku zakończono w latach 1340 – 1350, w latach 80 XIV wieku ukończono Gdanisko.
Na wschód:
Pokrzywno - Ruiny zamku krzyżackiego
Do naszych czasów zachowały się duże partie murów podzamcza zewnętrznego przez które obecnie przebiega droga z Grudziądza do Radzynia Chełmińskiego. W ich płn-zach narożniku stoi stodoła z widocznymi obecnie zamurowanymi strzelnicami. Z zamku średniego pozostał duży ceglany XIV wieczny spichlerz wykorzystywany dawniej jako suszarnia słodu. Zobaczyć też możemy fragmenty murów ceglaną bramą wjazdową z ostrołukowym portalem oraz częściowo zasypane sklepione średniowieczne piwnice. Na zamku górnym znajduje się częściowo odrestaurowana wieża bramna z pomieszczeniem nadbramnym zachowana do wysokości drugiej kondygnacji oraz fragmenty przedbramia. Z dawnych budynków pozostały mury skrzydła wschodniego i północnego oraz nikłe ślady pozostałych skrzydeł. Również tutaj znajdują się dostępne z dziedzińca sklepione piwnice łączące się ponoć w podziemne tunele. Służyć one miały Krzyżakom do wycieczek na tyły wroga oblegającego zamek.
Radzyń Chełmiński
Zamek stanowi jedno z najciekawszych założeń obronnych Zakonu Krzyżackiego.Mimo, iż nie przetrwał w całości, to zachowane ruiny zachwycają i potwierdzają wielkość oraz powagę średniowiecznej budowli.
Ocenia się, iż zamek w Radzyniu Chełmińskim był najpotężniejszą warownią w Państwie Krzyżackim do czasu aż w pełni ukształtowano zamek w Malborku. Później utrzymywał się pod tym względem na drugiej pozycji. Zapewne dlatego był bardzo dobrze zaopatrzony i wyposażony, przetrzymywano tu m.in. część skarbu zakonnego oraz osobiste srebra wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen. Skarb wpadł w ręce Polaków w 1410 roku. Król Władysław Jagiełło rozdzielił go między rycerzy, a ogromne zapasy żywności pozostawił na miejscu dla nowej, polskiej załogi. Majątek wielkiego mistrza zdołano jednak wywieźć wcześniej do Pragi - ciągnęły go z trudem 4 konie.
W 1971 roku w Radzyniu Chełmińskim kręcono serial na kanwie powieści Z. Nienackiego "Pan Samochodzik i Templariusze". Książkowa wioska Miłkokuk z ruinami krzyżackiego zamku to właśnie Radzyń Chełmiński. Wybrano akurat to miejsce, ponieważ ruiny były bardzo efektowne, ale też położone na uboczu i rzadko odwiedzane przez turystów. W mieście i najbliższej okolicy nakręcono więc sporo materiału. Było to ponoć największe wydarzenie w powojennej historii miasteczka, a wielu mieszkańców wystąpiło w filmie. Do dzisiaj w piwnicach można zobaczyć narysowany na potrzeby serialu znak templariuszy "kilka skarbów".
Na południe:
Golub-Dobrzyń - zamek krzyżacki
Przykład zamku krzyżackiego charakterystycznego dla ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej należącej do Państwa Zakonnego w Prusach.
Obiekt wyróżnia się wyjątkowo dobrym stanem zachowania substancji architektonicznej.
Budowę zamku w Golubiu rozpoczęto na początku XIV wieku budując mur obwodowy i dwa skrzydła z przeznaczeniem na siedzibę komtura. W kolejnych latach zbudowano pozostałe skrzydła zamku i wieżę, która prawdopodobnie nie została ukończona. Po wojnie trzynastoletniej został siedzibą polskiego starosty. W czasie potopu szwedzkiego zniszczony, podobnie jak inne zamki krzyżackie w Polsce z tego okresu. Został odbudowany w XVIII wieku. Odrestaurowany po II wojnie światowej.
Na zachód:
Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego
Jest najstarszym rezerwatem w Polsce i jednym z najstarszych w Europie.
Cis pospolity (Taxus baccata L.) niegdyś był w Polsce pospolity. Obecnie, ze względu na bardzo wolny przyrost i słabą odnawialność naturalną, objęty jest całkowitą ochroną. Jest długowieczny – najstarsze okazy w kraju mają około 700 lat; cis teoretycznie może dożyć do 2-3 tys. lat. Drewno cisa jest elastyczne i sprężyste, poza tym nie zawiera kanalików żywicznych, dlatego przez stulecia było wykorzystywane do wyrobu łuków, kusz, do celów rzeźbiarskich, jako materiał budowlany i do produkcji mebli, dlatego populacja cisa w naszym kraju została silnie przetrzebiona.
Pierwszą próbę ochrony cisa podjął już w średniowieczu Władysław Jagiełło. Tym samym jest to jedyne drzewo z tak długą (choć z przerwami) historią ochrony. Dziś w rezerwacie im. Wyczółkowskiego znajduje się ponad 3500 cisów i jest to ich największe skupisko w Polsce.
Szlak uroczysk Brdy
"Gdzieniegdzie zwalony stuletni Dąb straszy wyrwanymi z ziemi korzeniami.
Gdzieś obok grab zwyczajny, strzelista topola, drżąca osika.
Tuż przed nami brzoza omszała zwisa z kilkumetrowej skarpy, mocząc gałęzie w szerokich wodach Brdy.
Ciemna rzeka sunie leniwie, kierując długie, zielone, wodorostowe włosy na południe...
Choć nie do końca skorzystałyśmy z wytyczonej ścieżki "Uroczyska Brdy", ale odkryłyśmy nasze własne uroczyska, które tylko w części znalazły się na niebieskiej trasie PTTK."
Niebieski szlak Brdy rozpoczyna się w Bydgoszczy. Dalej poprzez Samociążek, Sokole Kuźnicę biegnie aż do Piły. Następnie zahacza o uroczysko zwane “Piekiełkiem” koło Tucholi. Prowadzi przez pole biwakowe w miejscowości Świt , Rudzki Most aż do pola biwakowego w Gołąbku . Stąd szlak wiedzie do Nadleśnictwa Woziwoda, gdzie mieści się Ośrodek Edukacji Przyrodniczo - Leśnej. Następnie poprzez miejscowości: Rytel i Mylof prowadzi do Męcikału, gdzie wchodzimy na teren Zaborskiego Parku Krajobrazowego. W Męcikale przecinamy szlak Kaszubski im. Juliana Rydzkowskiego i przechodzimy przez most na rzece Brdzie. Wędrujemy teraz wzdłuż rzeki a następnie wzdłuż jezior: Kosobudno oraz Dybrzk. Przekraczamy granicę Parku Narodowego “Bory Tucholskie” i leśną drogą dochodzimy do Drzewicza.
Park Narodowy Borów Tucholskich
Bory Tucholskie są jednym z największych kompleksów leśnych w Polsce. Wśród przeważającej w drzewostanie sosny występują dęby, graby, osiki, brzozy, cisy a w bogatym podszyciu obfitość grzybów i jagód. W Borach Tucholskich zachowały się również fragmenty pierwotnej puszczy, stanowiska reliktowych roślin, rzadkich już w Polsce gatunków ptaków i zwierząt (orzeł bielik, głuszec, żuraw, czapla siwa, wydra).
Pelplin >>>
O zamku na zamkiobronne.pl
O zamku na medievalheritage.eu
O zamku na zamki.pl
O zamku na zabytek.pl
