Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
W krainie Orlich Gniazd
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska znana również jako Jura to mekka dla uprawiających wspinaczkę skałkową. Każdy krok, po tej ziemi to spotkanie z historią, przyrodą i pięknem niespotykanego gdzie indziej krajobrazu. Są tu miejsca znane w całej Polsce i poza jej granicami np. Ojcowski Park Narodowy, perła renesansu- zamek w Pieskowej Skale czy też niesamowita Maczuga Herkulesa, oraz miejsca, które są mało znane, lecz niemniej godne zobaczenia.
Zamki jurajskie
Najwięcej zamków stanęło w środkowej części kraju na terenach między Krakowem a Wielkopolską i Kujawami. Powstały tam zamki w Pyzdrach, Kole, Koninie, Przedeczu i Łęczycy. Ten pas warowni skierowany został przeciw Krzyżakom. Biegnący z płn. Na płd. bronił również Wielkopolski od zagonów litewskich zaś Czechom nie pozwalał wtargnąć do Małopolski . Do niego należały zamki w Kaliszu, Sieradzu, Ostrzeszowie i Bolesławcu nad Prosną oraz linia obronna Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie
Swym zasięgiem NPE obejmuje tereny zamieszkałe przez Krakowiaków Zachodnich, a więc obszar leżący po obu stronach Wisły na zachód od Krakowa aż po Przemszę. Skansen położony tak niedaleko od Krakowa, a jednak nieodwiedzany tak często i tłumnie, jak na to zasługuje.
Złote Miasto Olkusz
Olkusz leży na styku Jury
Krakowsko-Częstochowskiej w płn. części
województwa małopolskiego. Atrakcyjność turystyczna miasta wynika zarówno
z ciekawego położenia, na chętnie odwiedzanym przez turystów Szlaku
Orlich Gniazd, jak i ze względu na jego bogatą historię. Większość
historyków zalicza Olkusz do jednego z najstarszych miast w
Małopolsce. Historia miasta związana była od początku z górnictwem srebra
i ołowiu. czasy jego największej świetności
przypadają na XV i XVI wiek.
Kirkut na Kierkowie
W pobliżu ul. Polnej, na tzw. Kierkowie, zachował się jeden z obecnie największych i najciekawszych jurajskich cmentarzy żydowskich.
Warto zobaczyć też cały szlak żydowski w Żarkach.
Do naszych czasów zachowało się ok. 700 nagrobków- w całości lub w szczątkowych formach. Widać stojące i powalone stele- Macewy, groby tumbowe i obramowane, resztki obelisków- z piaskowca, wapienia, granitu, betonu; nie zachowały się żeliwne. Podziwiać można bogatą symbolikę (np. niespotykany motyw gwiazdy 8- i 12-ramiennej), liternictwo i zdobienia. Unikatowe są inskrypcje hebrajsko-polskie, czy z arabskimi datami.
Pustynia Błędowska
Niewątpliwie największa atrakcja Jury Krakowsko-Częstochowskiej, choć niewielka (jej powierzchnia wynosi ponad 30 km.kw. i dziś właściwie zarośnięta wciąż przyciąga rzesze turystów. rozciąga się między miejscowościami; Klucze, Chechło i Błędów i jest uważana za wielką osobliwość przyrodniczą nie tylko w skali Polski. Pustynia znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd" i jest częściowo objęta specjalną ochroną w postaci użytku ekologicznego i w formie obszaru Natura 2000.
Muzeum Górnictwa Rud w Bolesławiu
Obecnie muzeum zajmuje 13 pomieszczeń pod szkołą gastronomiczną. Znajdują się tam eksponaty obrazujące przekrój techniki górniczej kiedyś stosowanej, ratownictwa górniczego, wyposażenia osobistego górników, techniki strzelniczej itp. W muzeum można poznać kalendarium obejmujące zarys dziejów naszego górnictwa aż po rok 1980. Muzeum posiada także zbiory etnograficzne, które obrazują funkcjonowanie gospodarstw domowych na przełomie XIX i XX w. Na Ziemi Olkuskiej. Można tu zwiedzić sztolnię, która, wyposażona w autentyczne eksponaty z Kopalni,,Bolesław", pozwala zwiedzającym odczuć aurę prawdziwej Kopalni.
Wraz z górnictwem solnym bierz swój początek XII w. Nosi zatem tradycję górnictwa krakowskiego, gdyż liczy się jako historycznie udokumentowane od czasów panowania księcia Bolesława V Wstydliwego. Jest zatem o kilkaset lat starsze od śląskiego górnictwa węglowego, które bierze początek od końca XVIII w.
Cmentarz choleryczny w Brzeziu
Epidemie szerzyły się m.in. z powodów kiepskich warunków sanitarnych w miastach oraz niskiej wiedzy o przyczynach chorób zakaźnych. Szalały m.in. cholera, czerwonka, dżuma, febra, ospa, trąd i tyfus. Zwano je jednak potocznie a to „zarazą”, a to „czarną śmiercią”, „morem” czy „powietrzem morowym”, czy po prostu „powietrzem. Ofiary epidemii chowane były poza granicami miejscowości.
Podział fizykogeograficzny:
Wyżyna Częstochowska
wyżyna (mezoregion fizycznogeograficzny) w południowej Polsce[1], będąca północną częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[2]. Historycznie stanowi zachodnią część Małopolski[3], obecnie znajduje się w woj. śląskim oraz małopolskim[4].
Ma powierzchnię około 983 km2[5][1]. Północną granicę tworzy dolina Warty od Częstochowy po Mstów, południową Brama Wolbromska i dolina Białej Przemszy. Od zachodu graniczy z Obniżeniem Górnej Warty i Kotliną Siewierza[5][1] . Nad Obniżeniem Górnej Warty wznosi się średnio około 200 m, opada zaś do niego kuestą o wysokości kilkudziesięciu metrów. Granica ta nie przebiega po linii prostej, lecz jest zatokowato powyginana dopływami Warty. Od wschodu graniczy z Niecką Przyrowską i Progiem Lelowskim oraz Wyżyną Miechowską[3][1].
Praktycznie cały teren wyżyny zbudowany jest z górnojurajskich wapieni. W trzeciorzędzie podlegały one silnemu wietrzeniu i przykryte zostały utworami pochodzącymi z wietrzenia. W licznych miejscach ostały się wystające ponad powierzchnię zrównania ostańce i mogoty. Zbudowane są z twardych wapieni skalistych, które oparły się procesom wietrzenia. W okresie zlodowacenia środkowopolskiego doliny przykryte zostały lessem. W wielu dolinach i wąwozach woda płynie tylko po większych opadach i roztopach, normalnie spływ odbywa się pod powierzchnią[3].
Wyżyna Częstochowska jest krainą głównie rolniczą o zróżnicowanych glebach, od bielicowych przez rędziny do lessu. Są na niej tylko 3 miasta: Wolbrom, Żarki i Ogrodzieniec. Przecinają ją 3 linie kolejowe. Część wyżyny jest objęta ochroną jako Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. W jego obrębie znajdują się liczne wapienne ostańce, jaskinie i schroniska, oraz ruiny zamków i zamki. Na Równinie Janowskiej utworzono Park Krajobrazowy Stawki[3]. Ostatnio coraz większą rolę odgrywa turystyka. Najciekawszymi turystycznie miejscami wyżyny prowadzi Szlak Orlich Gniazd, Szlak Warowni Jurajskich i wiele innych szlaków turystyki pieszej, rowerowej, narciarskiej i konnej[6]. Liczne skałki są obiektem wspinaczki skalne
Wyżyna Olkuska
część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, leżąca pomiędzy obniżeniem Białej Przemszy i Szreniawy w Bramie Wolbromskiej na północy a Rowem Krzeszowickim na południu. Wschodnią granicę stanowi dolina Dłubni, natomiast zachodnia przebiega nieregularnie kuestą między Olkuszem i Trzebinią. Wyżyna znajduje się na wysokości 250–512.8 m n.p.m.. Najwyższym wzniesieniem jest ostaniec o nazwie Skałka (Grodzisko, 512,8 m) na terenie Jerzmanowic, ponad górną częścią Doliny Będkowskiej. Jest to drugie pod względem wysokości wzniesienie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[3]. Większa część obszaru Wyżyny Olkuskiej znajduje się na wysokości około 400 m, a różnice wysokości w stosunku do doliny Wisły pod Krakowem i do Rowu Krzeszowickiego nie przekraczają 200 m[1].
Wyżyna zbudowana jest z wapieni jurajskich ze znacznie rozwiniętymi zjawiskami krasowymi. Powierzchnia jest lekko falista i pokryta znaczną warstwą lessów z licznymi ostańcami szczególnie w północnej części. Z form krasowych występują na niej liczne jaskinie i schroniska, a także mogoty, wywierzyska, doliny krasowe – wąwozy i jary, których dnem płyną potoki, a wejścia do nich stanowią szczególnie ukształtowane bramy np. Brama Bolechowicka. Najbardziej znana to Dolina Prądnika na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Krasowość Wyżyny Olkuskiej objawia się także brakiem wód powierzchniowych i zaleganiem wód w podziemnych szczelinach skał, co w szczególnym nasileniu występuje na Płaskowyżu Sułoszowskim[1].
Na Wzgórzach Rabsztyńskich kuesta jest pofragmentowana, suche doliny rozcinają płaskowyż, wskutek czego wyodrębniają się wzgórza. Płaskowyż Sułoszowski jest falisty, o nachyleniu stoków nie przekraczającym 9%, a na wierzchowinach 2%. Podłoże wapienne pokryte jest tutaj lessem o miąższości do 10 m[1].
Południowa część Wyżyny Olkuskiej pocięta jest przez doliny potoków na dolinki o przebiegu południkowym, stromych zboczach z licznymi wapiennymi ostańcami. Dolina Prądnika znajduje się po północnej stronie drogi Kraków-Olkusz (E 94), pozostałe po południowej stronie tej drogi. W kolejności od zachodu na wschód są to: Dolina Miękini, Dolina Eliaszówki, Dolina Racławki, Dolina Szklarki, Dolina Będkowska, Dolina Kobylańska, Dolina Bolechowicka, Dolina Kluczwody
Rów Krzeszowicki
Stanowi część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, sąsiadując z Wyżyną Olkuską na północy i z Garbem Tenczyńskim na południu. Długość ponad 30 km, szerokość do kilku kilometrów, powierzchnia 225 km2[1]. Dno Rowu Krzeszowickiego położone jest na wysokości 220-310 m n.p.m.[2]
Rów Krzeszowicki jest trzeciorzędowym zapadliskiem tektonicznym, wypełnionym osadami mioceńskimi, przykrytymi piaskami i glinami czwartorzędowymi. Dnem Rowu płynie Rudawa[1], w część środkowej rzeka płynie pod nazwą Krzeszówka a w części początkowej pod nazwą Dulówka. Zachodnią część Rowu odwadnia rzeka Chechło, wypływająca na torfowiskach Puszczy Dulowskiej[2].
Obszar wykorzystywany rolniczo. Większe miejscowości: Trzebinia, Młoszowa, Dulowa, Wola Filipowska, Krzeszowice, Zabierzów i Rudawa[2].
Rów Krzeszowicki odwiecznie był wykorzystywany jako komunikacyjne połączenie Śląska z Krakowem[1]. Przebiega nim linia kolejowa 133 (Kraków – Katowice), droga krajowa 79 i autostrada A
Garb Tenczyński
południowy fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregion fizycznogeograficzny (341.34) o powierzchni około 270 km2, położony na zachód od Krakowa, oddzielony od zasadniczej części wyżyny zapadliskiem tektonicznym Rowu Krzeszowickiego[1].
Jest to zrąb tektoniczny o dość skomplikowanej budowie geologicznej, upadający uskokami do Kotliny Oświęcimskiej i Bramy Krakowskiej. Spod górnojurajskich wapieni odsłaniają się starsze, dewońskie i karbońskie skały oraz permskie wulkaniczne porfiry i melafiry. Stoki są pokryte lessem[1].
Najwyższym punktem jest twardzielcowy pagór Góra Zamkowa w Rudnie koło Tenczynka (411 m n.p.m.). Przedłużeniem Garbu ku wschodowi są odizolowane zrębowe wzniesienia w obrębie Bramy Krakowskiej na terenie Krakowa, z których największym jest Pasmo Sowińca, ciągnące się od Kryspinowa do ujścia Rudawy do Wisły[1].
Region jest silnie zalesiony, odznaczający się dużą atrakcyjnością krajobrazową. Częściowo objęty Tenczyńskim Parkiem Krajobrazowym i Rudniańskim Parkiem Krajobrazowym (w południowej części), liczne rezerwaty przyrody: Bukowica, Lipowiec, Zimny Dół i Dolina Mnikowska – głęboki jar rzeki Sanki, Skała Kmity w przełomie Rudawy we wschodniej części Garbu. Dość gęsto zaludnion
Ochrona przyrody:
Ochrona przyrody:
Ojcowski Park Narodowy
Najmniejszy park narodowy w Polsce. Najbardziej charakterystycznymi ssakami Parku są nietoperze. Spośród 21 gatunków żyjących w Polsce, na terenie OPN stwierdzono aż siedemnaście.
>>>
P.K. Orlich Gniazd
Znajduje się tu unikat w skali całego kraju – Pustynia Błędowska oraz liczne wapienne formy skałkowe. Swoją nazwę zawdzięcza znajdującym się na jego terenie średniowiecznym zamkom. Ich usytuowanie na niedostępnych, wapiennych wzgórzach porównywane jest do orlich gniazd.
Bielańsko-Tyniecki P.K.
Nazwa parku wywodzi się od dwóch klasztorów położonych na terenie parku: Klasztoru Ojców Kamedułów na Bielanach oraz Opactwa Ojców Benedyktynów w Tyńcu.
s
Copyright © MUWIT.pl
O portalu |
autorzy |
P.K. Dolinki Krakowskie
Rudniański P.K.
Tenczyński P.K.