Podkarpacie Północne

O regionie

Spis treści:

Kolbuszowa

Przemyśl

Sandomierz

Tarnów

Kraków

Oświęcim

Tychy

Podkarpacie Północne (512) – podprowincja fizycznogeograficzna w Czechach, Polsce i na Ukrainie. Podkarpacie Północne rozciąga się między Karpatami Zachodnimi na południu a Wyżyną Małopolską na północy.
Region stanowi obniżenie o założeniu tektonicznym i bardzo zróżnicowanej szerokości, wypełnione osadami morza mioceńskiego. Rzeźba jest tu stosunkowo monotonna, występuje szereg zbudowanych z utworów lodowcowych wysoczyzn, oddzielonych od siebie szerokimi dolinami rzecznymi. Obszar odwadniany jest przez Wisłę i przez Odrę do Morza Bałtyckiego. Miejscami zachowały się znacznie obszary leśne. Region jest dość gęsto zaludniony, szczególnie wzdłuż południowej granicy, u podnóża Karpat. Podprowincja dzieli się na cztery makroregiony:

na zachodzie, głównie na obszarze Czech, leży odwadniana przez Odrę Kotlina Ostrawska,

część Podkarpacia Północnego, w Czechach i Polsce. Zajmuje powierzchnię ponad 600 km2 (w Polsce ok. 130 km2), jest silnie zurbanizowany i uprzemysłowiony. Wiedzie tędy ważny szlak kolejowy ze Śląska do Pragi i Wiednia. Powierzchnia równinna, miejscami pagórkowata. Od północnego zachodu graniczy z Niziną Śląską, od północnego wschodu z Wyżyną Śląsko-Krakowską, od wschodu z Kotliną Oświęcimską, od południowego wschodu z Pogórzem Zachodniobeskidzkim, od południowego zachodu z Bramą Morawską i od zachodu z Sudetami. Na jej obszarze znajduje się zachodnia część Górnośląskiego Zagłębia Węglowego – Ostrawsko-Karwińskie. W obrębie Polski leży tylko jeden mezoregion Kotliny Ostrawskiej – Wysoczyzna Kończycka, z fragmentami powiatów wodzisławskiego i cieszyńskiego. Główną rzeką jest Odra z Olzą.

dalej na wschód znajduje się odwadniana przez Wisłę Kotlina Oświęcimska,

Kotlina ta rozciąga się w dorzeczu górnej Wisły między Wyżyną Śląsko-Krakowską na północy a Pogórzem Śląskim i Wielickim na południu. Na wschodzie graniczy z Bramą Krakowską, a od zachodu z Kotliną Ostrawską. Dzieli się na Równinę Pszczyńską, Dolinę Górnej Wisły i Podgórze Wilamowickie. W Kotlinie Oświęcimskiej wpadają do Wisły spływające z Karpat rzeki Biała, Soła i Skawa oraz spływające z Wyżyny Śląskiej rzeki Przemsza, Gostynia i Pszczynka. Zdecydowana większość tego obszaru to tereny rolnicze oraz przemysłowe. Lasy pokrywają nieznaczną powierzchnię terenu i są zazwyczaj niewielkie. Dno kotliny jest położone na wysokości ok. 230 m n.p.m. W zachodniej części regionu, na Wiśle znajduje się zbiornik retencyjny w Goczałkowicach, zaś na Pszczynce zbiornik Łąka w Pszczynie, a na Gostynce zbiornik Paprocański w Tychach. Kotlina Oświęcimska jest jednym z głównych centrów hodowli karpia w Polsce. Obszar Kotliny Oświęcimskiej jest gęsto zaludniony, główne miasta to Oświęcim, Pszczyna, Czechowice-Dziedzice, Brzeszcze, Zator oraz Tychy gdzie południowa część miasta leży w Kotlinie Oświęcimskiej, a północna część na Wyżynie Śląskiej.

ku wschodowi zwęża się ona, tworząc na pograniczu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Karpat Bramę Krakowską z licznymi zrębami wapiennymi, kontrastującymi z aluwialnym dnem doliny Wisły,

Brama Krakowska (512.3) – makroregion fizycznogeograficzny w południowej Polsce, w obrębie tektonicznych obniżeń Północnego Podkarpacia, sąsiadujący od zachodu z Kotliną Oświęcimską, od wschodu zaś z Kotliną Sandomierską; na południu z progiem Pogórza Wielickiego i na północy z Garbem Tenczyńskim (częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej)[1]. Długość 40 km, szerokość do 6 km, powierzchnia 275 km2. Geologicznie jest to rów tektoniczny wypełniony osadami mioceńskiego morza[1]. Brama Krakowska stanowi część doliny Wisły, na jej wschodnim krańcu zlokalizowane jest miasto Kraków; inne miejscowości: Skawina, Piekary (k. Liszek)

W obrębie Bramy Krakowskiej wyróżnia się trzy mezoregiony[1]:

Rów Skawiński – we wschodniej części regionu; od granicy z Kotliną Oświęcimską po Skawinę przebiega nim dolina Wisły, która następnie skręca w kierunku północno-wschodnim, natomiast rów ciągnie się dalej na wschód aż po Swoszowice.

Obniżenie Cholerzyńskie – łukowato wygięta równina, okalająca od północy Rów Skawiński; jego część stanowią krakowskie Błonia.

Pomost Krakowski – wyróżnia się mozaikowatym układem wzgórz wapiennych (m.in. Wzgórz Tynieckich, Pasma Sowińca, Krzemionek Zakrzowskich, Krzemionek Podgórskich, Wawelu, Skałki) i obniżeń tektonicznych, którymi przepływa Wisła. Ukształtowanie terenu sprzyjało rozwojowi osadnictwa, w konsekwencji czego rozwinęło się miasto Kraków, które obecnie zajmuje większość obszaru Pomostu. Środowisko przyrodnicze jest bardzo przekształcone przez człowieka. W zachodniej części znajduje się Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy z kilkoma rezerwatami przyrody.

największym makroregionem jest trójkątna Kotlina Sandomierska, której dno rozcinają karpackie dopływy Wisły – Raba, Dunajec, Wisłoka i San.

Kotlina Sandomierska jest rozległym zapadliskiem o założeniu tektonicznym, zwanym zapadliskiem przedkarpackim, wyerodowanym przez rzeki, o kształcie zbliżonym do trójkąta, wypełnionym mioceńskimi osadami (do 2500 m miąższości na skraju Karpat). W dolinach rzek występują osady czwartorzędowe (piaski i gliny morenowe). Najwyższe partie kotliny wznoszą się do 260 – 280 m n.p.m., dna dolin leżą natomiast na wysokości od ok. 200 m n.p.m. u ich wylotu z Karpat do 135 m n.p.m. w rejonie Małopolskiego Przełomu Wisły. Kotlina w całości leży w dorzeczu Wisły i jej dopływów karpackich: Raby, Dunajca, Wisłoki i Sanu. >>>