
Przyznaję, że tereny na zachód od Krakowa były dla mnie zaskoczeniem. Dotychczas pokutowało we mnie przekonanie, że na poszukiwanie drewnianych kościołow należy wybrać się w Beskidy. A tu.. w niewielkiej Woli Radziszowskiej, w maleńkiej Tłuczani i nad stawem w Palczowicach, stoją i czekają na odkryćie. Niektóre są czynnymi świątyniami, jak ta w Woźnikach. czy w Marcyporębie. Ale znaleźć tu też można zabytkowe spichlerze, przy czym słowo "można" jest tu słowem-klucz:)
Oświęcim to niewielkie miasteczko w Małopolsce, tłumnie odwiedzane przez turystów z całego świata. Corocznie statystyki pokazują, że ilość zwiedzających wzrasta, lecz dotyczy to głównie zwiedzania Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Z milionów osób przyjeżdżających do Oświęcimia, znikoma ilość kieruje się do zabytkowego centrum miasta. Malowniczy rynek czy tuż obok wzgórze zamkowe nad rzeką Sołą a na wzgórzu widoczny z daleka zamek. Zamek to nie tylko dobrze odrestaurowane mury, ale także odpowiednio zagospodarowane wnętrza. Niestety nie znajdziemy tutaj zabytkowego wyposażenia pamiętającego panowanie ostatniego władcy, czy też nie powita nas wystrzał z armat. Warto jednak spojrzeć na Oświęcim nieco szerzej niż tylko przez pryzmat obozu zagłady. W mieście mogącym pochwalić się ponad 800-letnią historią, zobaczyć można znacznie więcej.(tekst: klubpodroznikow.com).
Zamek w Oświęcimiu
Tuż obok starego miasta w Oświęcimiu, ponad nurtami Soły, na stromej skarpie wznosi się okazała baszta, pozostała ze średniowiecznej warownej siedziby książąt oświęcimskich. Jest ona symbolem długiej historii miasta.
Z pierwotnego książęcego zamku nie pozostało nic prócz masywnej, kwadratowej ceglanej wieży z XIII wieku, resztę budynków strawił pożar w 1503 roku. Wielokrotnie przebudowywane gmachy zamkowe gościły liczne znakomite osobistości: Elżbietę Rakuszankę (przyszłą żonę króla Kazimierza Jagiellończyka), króla czeskiego Władysława Jagiellończyka czy Bonę Sforza d’Aragona (przyszłą żonę króla Zygmunta Starego). Obecnie w głównych gmachu zamkowym ulokowano Muzeum Zamek w Oświęcimiu ze zbiorami historyczno-etnograficznymi. Na wystawie stałej można zapoznać się z historią galicyjskiego miasta, zobaczyć pokoje mieszczańskie, które są próbą rekonstrukcji wystroju domów przed wojną, a także zobaczyć przedmioty znalezione podczas prac archeologicznych, np. topory, siekiery, garnki. Pod murami zaś ciągną się dwa tunele. Starszy powstał przed 1914 rokiem, drugi wydrążyli Niemcy w czasie wojny - pełnił funkcję schronu przeciwlotniczego.
Tunele pod zamkiem
Pod wzgórzem zamkowym w Oświęcimiu przebiegają dwa tunele, położone pomiędzy ulicami: Zamkową i Bulwary. Pierwszy z nich, starszy przebiega w kierunku wschód-zachód i łączy przeciwległe skarpy wzgórza. Jest to tzw. tunel „długi” lub „austriacki”. Został wybudowany za czasów zaboru austriackiego, prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Ma on gruszkowaty przekrój i został wymurowany z cegły. Znajduje się w nim studnia, która pierwotnie dostępna była z dziedzińca zamkowego.
W latach 1940–1944 Niemcy rozbudowali zastany tunel austriacki pod wzgórzem zamkowym. Wydrążyli również drugi tunel w kierunku północ–południe, krzyżując go prostopadle z wcześniejszym. Jest on nazywany „tunelem poprzecznym” i został skonstruowany z żelbetowych krążyn, o przekroju niepełnej elipsy.
W czasie okupacji niemieckiej, służyły jako schrony przeciwlotnicze, a wejście do nich prowadziło z dziedzińca zamkowego. Zejście po klamrach w pionowym szybie wentylacyjnym znajdowało się od strony obecnej ulicy Zamkowej. W latach 80–tych XX wieku przeprowadzono prace zabezpieczające konstrukcje tuneli raz odbudowano niektóre zniszczone fragmenty. Tunele w całości są budowlą podziemną o powierzchni ok. 300 m2. Obiekt wpisany jest do rejestru obiektów zabytkowych i podlega ochronie konserwatorskiej.
Na północ:
Bobrek - Ruiny pałacu Potulickich i Sapiehów
Zespół parkowo-pałacowy w Bobrku ma powierzchnię 24 ha. Na jego terenie możemy zobaczyć pozostałości po fontannie, kapliczkę oraz umieszczoną na polanie w parku kamienną płytę z napisem "Tu leży koń wierny towarzysz wojny światowej i bolszewickiej 1936". W rozległym parku rosną głównie dęby. Najstarsze mają 400 lat.
Pierwsze wzmianki o pałacu w Bobrku pochodzą z 1408 r. Zamek ten należał najprawdopodobniej do wojewody łęczyckiego Jana Ligęzy. Następnymi posiadaczami były rodziny Wielopolskich, Potulickich i Ogińskich. Następnie dobra bobreckie przeszły w ręce książąt Sapiehów.
Po II wojnie światowej dekret o reformie rolnej pozbawił ich majątku. W 1945 r. w pałacu i oficynie umieszczono szkołę specjalną. Potem w pałacu mieściła się szkoła podstawowa, a od 1968 r. przedszkole. Pałac miał być też wykorzystywany na cele Państwowego Muzeum w Oświęcimiu i Archiwum w Chrzanowie. Budynki gospodarcze użytkowała miejscowa Gminna Spółdzielnia. W 1979 r. zachodnia część pałacu spłonęła i od tej pory obiekt popadał w ruinę.
W 2002 r. kupił go irakijski Kurd Raoof Ziyad - dyplomata, biznesmen, kolekcjoner i mecenas sztuki, który jest jego obecnym właścicielem. W pałacu chciał urządzić centrum hotelowo-konferencyjne. Na razie jednak skończyło się na wymianie dachu oraz wzmocnieniu konstrukcji. Biorąc jednak pod uwagę, że pan Ziyad jest właścicielem zamku w Przegorzałach oraz dworu w Tomaszowicach - oba pięknie odrestaurowane i dostępne, jest nadzieja i dla pałacu w Bobrku.
Na wschód:
Zamek w Zatorze
Były zamek książęcy mieści dziś placówkę naukową PAN. Jego historia sięga połowy XV wieku. Zbudowany został w stylu gotyckim przez książąt zatorskich. W XVII wieku zniszczony przez Szwedów. W XVIII w. objął go w posiadanie Piotr Dunin, ostatni starosta zatorski. W pierwszej połowie XIX wieku został przebudowany na klasycystyczny pałac i w tej formie istnieje do dziś. W budynkach zachowały się ostrołukowe sklepienia sal parteru i piwnice.
Na południe:
Pałac w Osieku
Pierwsze wzmianki o dworze obronnym w Osieku pochodzą z połowy XVII wieku, ale prawdopodobnie dwór stał tu już wcześniej. Później przebudowano go na klasycystyczny pałac, następnie wystrój budowli zmieniono na mauretański.
Pierwsze wzmianki o dworze obronnym pochodzą z 1653 roku. Pałac otacza park założony w XIX wieku, w którym zachowały się stare lipy, dęby, platanowce i tulipanowce. Stoją w nim klasycystyczne i neogotyckie oficyny mieszkalne. Kasztel na planie litery L, otynkowany, piętrowy z wielobocznym ryzalitem i narożną, okrągłą basztą z ostrołukowymi oknami. Oficyna Ogrody częściowo jest parterowa i piętrowa, ma plan wieloboku i czworoboczną wieżę z balkonami. Na południe od parku zachowała się zabudowa folwarczna.
Na zachód:
Zagroda Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie
Na blisko dwóch hektarach zgromadzono kilkanaście obiektów architektury drewnianej ziemi pszczyńskiej. Ostatnie świadectwa tradycyjnej zabudowy wiejskiej.
Najstarszym zabytkiem jest spichlerz dworski z Czechowic (1784 r.). Prawdziwą atrakcją jest również stodoła ośmioboczna z Kryr (XVIII w.), chałupa z Grzawy (1831 r.), kuźnia z Goczałkowic (XIX w.) i młyn wodny z Bojszów, w którym dzisiaj mieszczą się sale wystawowe. Skansen posiada wysoką wartość kulturalną, historyczną i etnograficzną. Zaliczany jest do unikalnych atrakcji turystycznych województwa śląskiego.