50.01055, 20.98111

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Miasta i miasteczka

Trans Polska: DK 94 >>

Wystarczy spacer po Starym Mieście, aby przekonać, że częściowo zachowało dawny, małomiasteczkowy charakter, z zabytkami, które mogą przypominać Kraków przed nadejściem ery masowej turystyki. Zdaniem dziennikarki CNN, Julia Buckley, rynek Starego Miasta to wspaniała mieszanka stylów architektonicznych. Do tego wiele przykładów żydowskiego dziedzictwa (choć żydowska społeczność została wyeliminowana podczas II wojny światowej - kultura jednak pozostała. Dodajmy jeszcze - przepiękne drewniane kościoły, rzeźbioną bramę seklerską i jedyne w Polsce (a możliwe, że i na świecie) muzeum romskie z kolekcją "wozów kolorowych".

Tarnów leży na pograniczu regionów. Na Pogórzu oraz na Płaskowyżu Tarnowskim, będącym częścią Kotliny Sandomierskiej. A jako, że leży w miejscu, gdzie rzeka Biała wpada do Dunajca - wyznaczyliśmy też nadrzeczny "mini region", który ma się nijak do podziału geograficznego.

50.01251, 20.98834

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Miasta i miasteczka

Tarnowska starówka, zwana "perłą polskiego renesansu", jest jednym z najpiękniejszych przykładów renesansowego układu architektonicznego polskich miast. Rynek, wytyczony w chwili lokacji miasta w 1330r., otaczają kamienice, wzniesione w większości w XVI - XVIII w. Do najcenniejszych należą, znajdujące się w północnej pierzei, dwa renesansowe budynki z podcieniami, oznaczone numerami 20 i 21.

Rynek, położony w centrum lokowanego miasta, od początku stanowił miejsce koncentrowania się życia publicznego i handlowego. Zlokalizowany w centralnej części wzgórza miejskiego na terenie lekko obniżającym się w kierunku południowym, co ułatwiało odpływ wody deszczowej. Proporcje tarnowskiego rynku na tle innych miast można uznać za typowe, a powierzchnia sięgająca sześćdziesięciu sześciu arów lokowała go w grupie rynków mniejszych.

Budynek ratusza, którego wysokość wynosi od płyty rynku do szczytu attyki 18 metrów, zaś wysokość wieży 30 metrów, ma obecnie cechy budowli w stylu renesansowym. Jest to budynek piętrowy, murowany z cegły. Bazylika Katedralna, najbardziej reprezentatywny zabytek Tarnowa, powstała w XIV w. w duchu gotyku. Dzisiejszy wygląd neogotycki, otrzymała po gruntownej renowacji i częściowej przebudowie w latach 1889-1900.

50.01086, 20.98327

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Muzeum regionalne

Muzeum Etnograficzne, w którym znajduje się jedyna w Europie stała ekspozycja poświęcona kulturze Romów.Ekspozycja obejmuje ozdobne wozy cygańskie, stroje, narzędzia. Warto tutaj przyjechać wiosną lub jesienią, kiedy są organizowane cygańskie widowiska plenerowe (można indywidualnie zamówić pokaz tańców cygańskich w innych terminach) lub pod koniec lipca, gdy wyrusza w trasę ostatni w Polsce tabor cygański.

50.01332, 20.98963

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Miasta i miasteczka

Najstarszą część dzielnicy zamieszkałej niegdyś przez Żydów tworzą ulice Żydowska i Wekslarska. Zachowane tam kamienice, pochodzące z XVII i XVIII wieku, prezentują najbardziej charakterystyczny dla Żydów zwarty charakter zabudowy, z wąskimi przesmykami pomiędzy kamienicami, wąskimi sieniami oraz maluteńkimi podwórkami. Charakterystyczne są także, niespotykane w zachodniej części Starego Miasta, wąskie ściany frontowe. We framugach drzwi wejściowych można odnaleźć ślady po mezuzie, czyli zwoju pergaminu zawierającego fragmenty Tory. W niektórych domach zachowały się żelazne okiennice dawnych żydowskich sklepów.

Osadnicy żydowscy pojawili się na terenach dzisiejszego regionu tarnowskiego już w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o ich obecności pochodzą z 1445r. Od początku zajmowali się handlem, zaczynając od zboża i sprowadzanego z Węgier i Rusi wina. Przedsiębiorczość żydowskich osadników została dostrzeżona przez włodarzy Tarnowa. W roku 1581 właściciel miasta - Konstanty Ostrogski, wydał Żydom przywilej pozwalający na sprzedaż w domach, kramach i na rynku.

Zezwolono im również na wyrób gorzałki i wyszynk. Na mocy tego dokumentu Żydzi zostali wyłączeni spod jurysdykcji władz miejskich i przeniesieni pod jurysdykcję sądu zamkowego. Nakładał on również wysokie kary na bezczeszczących bóżnicę lub cmentarz. Żydzi posiedli również prawo do zamieszkiwania 12 domów na ulicy Żydowskiej.

50.01951, 20.9957

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Cmentarze

Cmentarz w Tarnowie przy ul. Szpitalnej należy do najstarszych żydowskich nekropolii w Polsce. Dokładna data jego założenia nie jest znana. Na podstawie zachowanych materiałów źródłowych można zakładać, że istniał już w 1581 roku. Cmentarz założono poza miastem, na terenie wsi Pogwizdów. Na przestrzeni wieków jego powierzchnia była sukcesywnie powiększana.

Pierwsze rodziny żydowskie osiedliły się na przedmieściu wschodnim Tarnowa w XV w. W XVI w. zezwolono im na zakup kilku domów w obrębie murów miejskich, ale przy wyraźnie wydzielonej ulicy. Tak tworzyć się poczęła dzielnica żydowska, bardzo powoli rozszerzająca swój obszar.

50.00806, 20.98883

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Cmentarze

Zwany także Zabłockim, istniejący od ponad 200 lat. Jest to jeden z najstarszych zachowanych i użytkowanych do dzisiaj cmentarzy w Polsce. Najstarsze zachowane na nim nagrobki pochodzą z końca XVIII wieku. Wpisany do rejestru zabytków. Uznawany za jeden z najpiękniejszych w Polsce, nie tylko ze względu na zabytki sztuki sepulkralnej, ale także ze względu na położenie, drzewostan, kameralność, niepowtarzalną atmosferę.

50.00456, 20.98875

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Drewniane zabytki

Drewniany kościół p. W. Matki Bożej Szkaplerznej, znajdujący się w pobliżu Rynku, poświęcony został w 1440 r. Ołtarz główny pochodzi z epoki rokoka z II poł. XVIII w., ma charakter architektoniczny z rzeźbami św. Jana Chrzciciela i nieznanego z nazwiska biskupa. W ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. malowany na desce, przemalowany w barokowej manierze, zapewne w XVIII w., pokryty częściowo sukienkami haftowanymi oraz koronami i blachami z XVIII i XIX w.

50.00884, 20.98817

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Drewniane zabytki

Drewniany kościół p. W. Trójcy Przenajświętszej, zbudowany w latach 1595 - 1597. Ołtarz główny pochodzi z I poł. XVII w. i ma charakter wczesnobarokowy z bogatą dekoracją snycerską, z obrazem Św. Trójcy w otoczeniu aniołów w centrum architektonicznej konstrukcji. Renesansowy obraz Św. Trójcy namalowany w typie "Tronu Łaski", pochodzi z I poł. XVII w. Kościół znany jest również jako "Kościół na Burku".

50.01055, 20.98111

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Miasta i miasteczka

Rzeźbione bramy seklerskie stanowią ucieleśnienie osobliwej ludowej świadomości. Wyrabiano je przeważnie z różnych rodzajów drzewa dębowego dobrej jakości, rzadziej z drzewa sosnowego. Bramy w swojej strukturze konstrukcyjnej noszą cechy techniki budowlanej, europejskiego ciesielstwa, podczas gdy układy ornamentów, rzeźbionych motywów kwiatów, wąsów i różnych symboli są odbiciami innego świata i mają źródło w rzeczywistości sprzed podboju owego terytorium przez przybyłych ze wschodu Madziarów. Spośród budowanych przed wiekami na wielkich obszarach Europy bram, najładniejsze, konstrukcyjnie najbardziej imponujące okazy w największej liczbie zachowały się w Siedmiogrodzie. Niestety, w Europie zniknęła nawet pamięć o nich. Tradycyjna gościnność Seklerów nie pozwala zamykać bramy. Stoi ona otworem przed szczęśliwymi i nieszczęśliwymi jak otwarte, filantropijne serca Seklerów. To chcą wyrażać wyryte na łukach bram napisy: “Pokój wchodzącym, błogosławieństwo wychodzącym”.

Wyrażenie Sekler (siculi) oznacza lud, naród i jednocześnie misję strzeżenia granic południowo-wschodnich Królestwa Węgierskiego. Seklerzy zamieszkują tereny wysunięte najbardziej na wschód w zagłębieniu Karpat. Ich rola jest bardzo istotna dla historii i życia intelektualnego Węgrów. Średniowieczny samorząd Seklerów i demokracja wojskowa była odrębnym zjawiskiem i na próżno by szukać tożsamych organizacji w feudalnej Europie. Do XIV wieku pojęcie Seklerzy-siculitas-było traktowane na równi z pojęciem szlachta. Historia nowożytna Seklerów jest niczym innym jak ciągiem różnego rodzaju walk o prawa.

W samym Tarnowie są aż dwa spektakularne kościoły drewniane (Na Burku i na Terlikówce). Oba na małopolskim szlaku architektury drewnianej. Tu też znajduje się brama seklerska - pięknie rzeźbiona, jedna z nielicznych w Europie. Poza miastem zaś - koscioły w Zawadzie i Skrzyszowie - jedne z ładniejszych na szlaku architektury drewnianej w Małopolsce. Zaś zaraz za granicą województwa: Machowa, Łęki oraz Zwiernik.

50.00536, 21.00697

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Pałace i dwory

W 1799 r. w podtarnowskiej wsi Gumniska, należącej do rodu Sanguszków z inicjatywy Hieronima Sanguszko wzniesiono jako letnią rezydencję pałac na miejscu drewnianego dworu. W 1834 r. rozbudowany przez Księcia Władysława Sanguszko. Dodano wschodnie skrzydło i piętrowy łącznik z filarowo-kolumnową galerią między skrzydłami, a wokół budynku założono rozległy ogród krajobrazowy w stylu angielskim, ze stawem-kanałem w części północnej (po II wojnie światowej zasypany). Później pałac wzbogacony został od zachodu o neogotycką kaplicę (ok. 1870r.) i od strony wschodniej o przybudówkę (ok. 1925 r). Sanguszkowie sprowadzili do Tarnowa konie krwi arabskiej (później trafiły do znanej na całym świecie stadniny w Janowie Podlaskim), egzotyczne gatunki roślin oraz prowadzili winnice gdyż miejsce po południowej stronie pałacu znajduje się tzw. "wyspa ciepła" - najcieplejsze miejsce w Polsce. W parku znajdowały się również: ujeżdżalnia, stajnie i wozownia. W okresie międzywojennym od strony południowej powstał tor wyścigów konnych o długości 3,5 km oraz mała trybuna dla widzów.

49.98905, 20.99765

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Zamki >>

Trans Polska: DK 94 >>

Dzisiaj nie pozostał już nawet ślad po rzeźbionych stropach, kunsztownych portalach i alabastrowych podłogach, ale ruiny tego wspaniałego niegdyś zamku możemy wciąż zobaczyć podczas pobytu w Tarnowie lub choćby z daleka przejeżdżając południową obwodnicą miasta. Zwaliska zamku znajdują się 2 kilometry na południe od zespołu staromiejskiego, na skalistym cyplu Góry św. Marcina, stanowiącym północną krawędź Pogórza Ciężkowickiego i zarazem całych Karpat.

... W samym zaś gmachu, albo murach wielka ruina i nic prawie całego nie ma; wpół już pogniłe obaliły się pokoje, które pod gontami były, a wpół jeszcze pod dachówką zostają jakikolwiek pozór mające, i tylko wejścia ozdobne kiedyś budynku, i na drzwiach, i pawimentach marmurem i alabastrem kładzionych, do tych czas jeszce znać, ale to wszystko dalszą i większą ruiną "minatur", jeżeli prędko dachem ta kosztowna struktura nie będzie przykryta. Mury tam jeszcze całe i potężne zostają... - pisał w roku 1651 Jerzy Sornel, komisarz wizytujący Zamek Tarnowski na zlecenie jednego z jego współwłaścicieli.

49.98459, 21.0122

Przewodnik PLUS >>

Miniregion: Płaskowyż tarnowski

Tematycznie: Drewniane zabytki

Trans Polska: DK 94 >>

Pięknie położony, w najwyższym punkcie górującego nad Tarnowem wzniesienia (góra św. Marcina), kościół p. W. Św. Marcina w Zawadzie zbudowany został w XV w. Na szczególną uwagę zasługują ostrołukowe portale gotyckie, gotyckie okucia kowalskie, późnogotyckie płaskorzeźby oraz krucyfiks.

Pierwsza wzmianka o parafii w Zawadzie, wsi położonej niedaleko Tarnowa, pochodzi z 1326 roku. Drewniany kościół z XV wieku, w XVII wieku przebudowano i dobudowano do niego czworoboczną wieżę konstrukcji słupowej o lekko pochyłych ścianach z nadwieszoną izbicą i dachem krytym gontem. Jest to świątynia gotycka, konstrukcji zrębowej, jednonawowa z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, zakrystią, przedsionkiem i kruchtą. W barokowym wnętrzu płaskie stropy pokrywa polichromia figuralna, a ściany ornamentalna z XX wieku. Na chórze muzycznym, wspartym na dwóch kolumnach, znajdują się cztery późnogotyckie płaskorzeźby, prawdopodobnie z warsztatu Stanisława Stwosza. We wczesnobarokowym ołtarzu głównym widać wizerunek świętego Marcina, dzieło Tomasza Dolabelli z XVII wieku. Cenne są krucyfiksy, gotycki krucyfiks z XVI wieku i barokowy na belce tęczowej z XVIII wieku. W 1968 roku kościół wyremontowano, wzmocniono konstrukcję ścian i wieży z sobotami oraz wymieniono szalunek ścian i pokrycie gontem. W wolnostojącej dzwonnicy wiszą trzy dzwony, najstarszy z 1606 roku, drugi upamiętnia Zbigniewa Strzałkowskiego, misjonarza w 1991 rok zamordowanego w Peru.

Cmentarze są w różnym stanie zachowania - od pięknie odrestaurowanego cmentarza Łużna-Pustki, po zarośnięte miejsca, gdzie nie widać nic. Czasem śladem po wojnie jest jeden grób na zbiorowym cmentarzu. Jednakże niektóre z nich zostały objęte konserwatorską opieką - co oznacza, że kiedy zaczynałam pisać przewodniki, Rotunda była zarośniętym szczytem, na który prowadziła "kozia ścieżka", dziś groby są odrestaurowane, a nad cmentarzem górują drewniane gontyny - zrekonstruowane wg projektu Jurkowicia. Zatem, zanim odpuścicie sobie zwiedzanie danego cmentarza - spróbujcie znaleźć informacje na temat aktualnego stanu.

Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w województwie małopolskim wiedzie do miejsc, które w latach 1914–1915 były areną kluczowych zmagań na froncie wschodnim Wielkiej Wojny. Podróżując wzdłuż szlaku, można zobaczyć pamiątki tamtych czasów: forty twierdzy Kraków, krakowskie Oleandry, z których wyruszyła I Kampania Kadrowa, muzea oraz liczne cmentarze wojenne zaprojektowane przez wybitnych ówczesnych artystów. Na trasie znalazły się również dawne obiekty wojskowe, np. koszary, siedziby sztabów walczących armii, szpitale wojskowe. W niektórych miejscach ocalały ślady okopów i innych umocnień polowych. Jednak ich odnalezienie nie jest proste - nie ma się czemu dziwić, skoro sławny węgierski pisarz Ferenc Molnár, korespondent wojenny z frontu wschodniego, miał z tym kłopot już w rok po walkach...

W tej kategorii mieści się zarówno Nizina Nadwiślańska sensu stricto oraz Podgórze Bocheńskie, które byłoby turystycznie nieatrakcyjne, gdyby nie kopalnie soli UNESCO w Wieliczce i Bochni. I gdyby nie rzeźby Wita Stwosza z Powiśla. I gdyby nie malowana wieś - Zalipie... I gdyby nie... Region najlepiej zwiedzać samochodem lub rowerem. A najlepiej połączyć oba warianty.

50.03985, 20.85555

Link: muzeum.tarnow.pl

Tematycznie: Muzea regionalne >>

Miniregion: Warmia

Miniregion:

Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach składa się z dwóch części: rodzinnego domu Wincentego Witosa w Dwudniakach (przysiółku Wierzchosławic), w którym się urodził i spędził dzieciństwo. Dom ten wybudowany został w pierwszej połowie XIX w. (1814 r.). Stanowi on przykład typowego budownictwa wiejskiego podtarnowskiej wsi. Zbudowany jest według panujących wówczas zasad. Dach jest dwuspadowy, kryty słomą, ściany wylepiane gliną. W obejściu znajduje się też studnia z żurawiem. Dom ten jest nazywany "Starą Zagrodą".

Drugą, a zarazem główną częścią muzeum jest "Nowa Zagroda" - gospodarstwo Witosa, które stanowi zespół pięciu drewnianych budynków. W jego skład wchodzi: dom mieszkalny, dwie stodoły, stajnia i piwnica. Budynki są tak usytuowane, że całość tworzy czworokąt foremny. Zagrodę tę W. Witos wybudował pomiędzy 1905, a 1913 r.

50.15098, 20.91462

Link: drewniana.malopolska.pl

Link: dnidziedzictwa.pl

Link: visitmalopolska.pl

Tematycznie: Muzea regionalne >>

Miniregion: Warmia

Miniregion:

Podziwiać w nim można rzeźby ludowego twórcy - Jana Wnęka, m.in. kilkupostaciowe sceny Zwiastowania, Narodzenie Pana Jezusa, Ukrzyżowania czy Zmartwychwstania. 12 rzeźb (m.in. Chrystusa w Ogrojcu) oglądać można w Kaplicy Ogrojec, a 5 płaskorzeźb (m.in. Pietę) w kaplicach-stacjach Siedmiu Boleści Matki Bożej na dawnym cmentarzu cholerycznym.

Muzeum Parafialne im. Jana Wnęka w Odporyszowie, filia Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie, mieści się przy kościele p. W. Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny. W muzeum znajduje się ekspozycja poświęcona zbiorom sakralnym, rzeźbom i pamiątkom po cenionym ludowym rzeźbiarzu i konstruktorze - Janie Wnęku. Są tu m. in. wielopostaciowe sceny Zwiastowania, Narodzenia i Ukrzyżowania Chrystusa. W kaplicy Ogrojec znajduje się 12 innych rzeźb (m.in. Chrystus w Ogrojcu), 5 płaskorzeźb (m.in. Pieta) umieszczono w kaplicach - stacjach Siedmiu Boleści Matki Bożej na dawnym cmentarzu cholerycznym. O Janie Wnęku przypomina drewniany dwumetrowy pomnik wykonany przez M. Pajora.

50.2323, 20.85986

Link: dommalarek.pl

Miniregion:

Z inicjatywy Felicji Curyłowej rozpoczęto budowę Domu Malarek w Zalipiu, miejsca, gdzie twórczynie miały się spotykać, dzielić doświadczeniami, miejsca, które, byłoby dowodem, że ich praca twórcza jest ważna. Pomysłodawczyni tego nie doczekała, ale Dom Malarek powstał i jest ośrodkiem artystów z całego Powiśla Dąbrowskiego. To mocno bijące serce żywego i złożonego organizmu, jakim jest cały zespół twórców ludowych z Zalipia i okolicznych wiosek. Tutaj bardzo prężnie kwitnie różnorodna działalność kulturalna, malarki ozdabiają duże ilości przedmiotów na potrzeby turystyki.

Zdobnictwo zalipiańskie znane już było ponad 100 lat temu, tradycja malowania domów przetrwała do dziś. Wszystko zaczęło się zwyczajnie: tutejsze kobiety miały niełatwe zadanie, aby utrzymać czystość w chałupach z okopconymi ścianami, w izbach, w których obok ludzi przebywał inwentarz. Początkowo młode dziewczęta, podpatrując się wzajemnie, na pobielonych wapnem ścianach, np. pieca, przy pomocy pędzla zrobionego z prosa lub żyta, robiły tzw. "packi", czyli nieregularne plamki. Wykorzystywały do tego sadze rozrobione w mleku. Gdy pomysły przynosiły oczekiwane rezultaty, zaczęto malować podmurówkę, czyli wystający z ziemi fundament, który ciągle był brudny. Tutaj kobiety kolejność kolorów odwracały, bieliły rozpuszczoną sadzą, a packi odbijały pędzlem umoczonym w wapnie. Ten sposób upiększania obejścia trwał jeszcze wiele, wiele lat, dopiero po II wojnie światowej, gdy domy murowane zaczęły wypierać drewniane, a z izb znikły olbrzymie piece do gotowania, pieczenia chleba i spania na zapiecku, packi zaczęły przechodzić do historii.

49.99472, 21.05888

Link: szynwald.pl

Miniregion:

Trans Polska: DK 94 >>

Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika wzniesiony został w 1517 roku z fundacji Jana Amora Tarnowskiego, hetmana wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego. Kościół wybudował cieśla Jana z Czchowa. Kościół jest uznawany za jeden z największych i najpiękniejszych zabytków drewnianej architektury w Małopolsce.

Kościół świętego Stanisława Biskupa w Skrzyszowie jest największym drewnianym kościołem późnogotyckim, konstrukcji zrębowej w Małopolsce. Pod koniec XVIII wieku do nawy dobudowano dwie duże kaplice, "żeńską" i "męską", tworzące transept. Ściany i stropy świątyni pokrywa secesyjna polichromia z 1907 roku oraz pozostałości starszych polichromii: późnogotyckiej z około 1517 i rokokowej z 1777 roku. Do najstarszych i najciekawszych elementów wyposażenia należą późnogotyckie stalle w prezbiterium (przełom XV i XVI wieku), na których można rozpoznać herb rodu Tarnowskich - Leliwę. W barokowym ołtarzu głównym z XVIII wieku, znajduje się późnogotycki obraz świętego Stanisława Biskupa ze świętym Wacławem i Michałem Archaniołem. Stanowił on pierwotnie część tryptyku, którego skrzydła znajdują się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.

Trans Polska: DK 94 >>

Droga krajowa nr 94, zwana czasem "starą czwórką", jest bezpłatną trasą alternatywną dla autostrady A4. Jadąc ze Zgorzelca do Przemyśla mijamy tak piękne miasta i miasteczka, że aż żal się nie zatrzymać. Zjeżdżanie "w bok" otwiera nieograniczone możliwości.

Długość DK94 to około 675 km, co czyni ją jedną z największych dróg krajowych w Polsce. Jej początek jest zlokalizowany w miejscowości Zgorzelec, gdzie znajduje się przejście graniczne z Niemcami. Natomiast wieś Korczowa, na obszarze której leży granica polsko-ukraińska, jest zarazem ostatnim punktem na mapie, do którego dociera DK94.

Trochę danych: Droga krajowa nr 94 przebiega aż przez pięć województw (dolnośląskie, opolskie, śląskie, małopolskie i podkarpackie).

Link: karpaty.turystyka.pl

Pogórza Środkowobeskidzkie >>>

Rozciąga się ono pomiędzy dolinami Wisłoki i Wisłoka. Od zachodu sąsiaduje z Pogórzem Ciężkowickim, a od wschodu z Dynowskim. Północną granicą jest pradolina Podkarpacka, a południową - Kotlina Jasielsko-Sanocka. Obejmuje obszar ok. 900 km².

Do głównych zabytków Pogórza Strzyżowskiego nalezą drewniany kościół p.w. Św. Katarzyny z 1672 roku w Gogołowie, a także mieszczący się naprzeciwko zespół cmentarza z klasycystyczna kaplicą - mauzoleum Denkerów XIX w. nagrobkami kamiennymi i grobowcami otoczonymi starodrzewiem, zespół dworsko-parkowy, barokowy kościół oraz Synagoga w Czudcu, zespół niemieckich fortyfikacji z okresu II wojny światowej wraz ze schronem kolejowym w miejscowości Stępina. XV – wieczny drewniany kościół w Lubli. Godna uwagi jest też jedna z najstarszych miejscowości województwa podkarpackiego – Brzostek.

" target="blank"> 49.77682, 20.96408

Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy to piękny i bardzo cenny pod względem przyrodniczym obszar, w wielu miejscach o krajobrazie zbliżonym do naturalnego. Stąd też jego wysoka wartość, która zdecydowanie zasługuje na dokładne poznanie. Oprócz bogatych ekosystemów leśnych, Park poszczycić się może również wyjątkowymi elementami przyrody nieożywionej oraz wieloma ciekawymi zabytkami kulturowymi. Zróżnicowana rzeźba terenu, wspaniałe widoki oraz miejsca takie jak rezerwat przyrody „Skamieniałe Miasto” w Ciężkowicach czy użytek ekologiczny „Polichty” to atrakcje przyciągające niejednego turystę. Położony jest na Pogórzu Rożnowskim i Ciężkowickim, pomiędzy doliną Dunajca na zachodzie i doliną Białej na wschodzie. Swym zasięgiem obejmuje następujące gminy: Ciężkowice, Gromnik, Rzepiennik Strzyżewski, Zakliczyn i Czchów. Na terenie Parku znajduje się Ośrodek Edukacji Ekologicznej, prowadzony przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.

Dunajec wypływa "kajsik spod Tater". Płynie przez Podhale i Spisz (czyli geograficznie: Kotlinę Nowotarską, Pieniny i Pogórze Spisko-Gubałowskie), żeby wpaść na chwilę do Zalewu Czorsztyńskiego i pognać (oj, bo tam Dunajec gna z prędkością klasycznej rzeki górskiej) przez - wpisany na listę przyrodniczego dziedzictwa UNESCO - Przełom Dunajca (tak, to tam, gdzie Janosik wykonał swój słynny skok). Potem rzeka zwalnia - płynie między stokami Radziejowej i Gorców (znany jako "zielony przełom Dunajca"), choć nie jest aż tak spektakularny, jak ten pieniński). Na chwilę odpoczywa w jeziorze Rożnowskim i Czchowskim (choć oba "jeziora" są sztucznymi zalewami), już spokojnie płynie przez Pogórza, omijając Tarnów i znajdując ujście w Wiśle na wysokości Ujścia Jezuickiego, czyli okolice Opatowca. Jest to rzeka jednego województwa, ale kilku regionów.

Dunajec - rzeka o długości 251 km, prawy dopływ Wisły, powstaje z połączenia Czarnego i Białego Dunajca. Rzeki te łączą się pod Nowym Targiem, który leży w ich widłach. Czarny Dunajec powstaje z połączenia dwóch potoków tatrzańskich, Chochołowskiego i Kościeliskiego. Biały Dunajec tworzy szereg potoków również biorących początek w Tatrach. Są to: Cicha Woda, Strążyski, Bystra, Olcza, Poroniec, Sucha Woda. Dunajec uchodzi do Wisły w miejscowości Ujście Jezuickie.

49.95809, 20.84165

Miniregion: Pogórze Wiśnickie

Tematycznie: Drewniane zabytki

Trans Polska: DK 94 >>

Kościół wybudowany w XVII wieku, na miejscu wcześniejszego z 1209 roku, do dziś zachował się w niemal niezmienionej formie. W latach 1892- 1893 został gruntownie wyremontowany i oszalowany, w latach 2014- 2015 remontowano elewację i dach oraz żelazno-kamienne ogrodzenie. Wybudowano też drogę procesyjną. Za kościołem znajdował się szpital dla ubogich wzmiankowany w 1460 roku, działający od XIV wieku, zlikwidowany i rozebrany w czasie drugiej wojny światowej.

Kościół wybudowany w XVII wieku, na miejscu wcześniejszego z 1209 roku, do dziś zachował się w niemal niezmienionej formie. W latach 1892- 1893 został gruntownie wyremontowany i oszalowany, w latach 2014- 2015 remontowano elewację i dach oraz żelazno-kamienne ogrodzenie. Wybudowano też drogę procesyjną. Za kościołem znajdował się szpital dla ubogich wzmiankowany w 1460 roku, działający od XIV wieku, zlikwidowany i rozebrany w czasie drugiej wojny światowej.

To budowla drewniana konstrukcji zrębowej o ścianach oszalowanych pionowymi deskami, z prostokątną nawą z przedsionkiem, nad którym zbudowano chór muzyczny, oraz zamkniętym trójbocznie prezbiterium z zakrystią. Świątynię kryje dwuspadowy, jednokalenicowy dach gontowy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią, zakrystię dach pulpitowy.

Nawę kryje pozorne sklepienie kolebkowe z płaskimi odcinkami po bokach, prezbiterium strop płaski. Trzy neorenesansowe ołtarze z końca XIX wieku, mają nastawy zbudowane przez Walentego Lisieńskiego z Brzeska. W ołtarzu głównym z 1603 roku znajdują się kopie renesansowych obrazów z tryptyku namalowanego przez Stanisława Tarczowskiego około 1560 roku. W ołtarzu bocznym z relikwiami świętej Kingi znajduje się jej wizerunek, dzieło Floriana Cynka, ucznia Jana Matejki. Dzwon w 1655 roku odlał ludwisarz Baltazar Heroldt z Bratysławy. Przy kościele stoi kamienna figura Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej z 1889 roku, dzieło rzeźbiarza Adeoatusa Martyńskiego z Borzęcina.

49.96421, 20.71579

Miniregion: Pogórze Wiśnickie

Tematycznie: Zamki

Trans Polska: DK 94 >>

Zamek w Dębnie to wielkopańska rezydencja, która uchodzi za perłę polskiej architektury z czasów późnego gotyku. Do dziś obiekt przetrwał w stanie niemal niezmienionym od czasów powstania. Zachowała się pierwotna struktura murów, dawny układ wnętrz oraz część efektownego wystroju. Uwagę zwracają gotyckie, renesansowe i barokowe portale. Budowlę wzniesiono w celach przede wszystkim reprezentacyjnych. Składa się ona z czterech części, połączonych drewnianym gankiem. Mury zamku zdobią kamienne płaskorzeźby o motywach roślinnych, geometrycznych i godła herbowe.

Budowla powstała w latach 1470-1480, z polecenia i za pieniądze kanclerza wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego, Jakuba z Dębna herbu Odrowąż. W 1586 roku zamek przeszedł renowację w stylu renesansowym, a pod koniec XVIII wieku dodano elementy barokowe. Dobudowano również część północnego skrzydła i wyburzono postawioną po wschodniej stronie zamku kaplicę. Z tego okresu pochodzi również lokalna legenda o Tarłównie, córce ówczesnego pana zamku, która miała być przez niego zamurowana żywcem za nieposłuszeństwo. Ponoć jej duch - Biała Dama - po dziś dzień nawiedza warownię.

W kolejnych wiekach budowla wielokrotnie zmieniała właścicieli, jednak przeprowadzane przez nich remonty nie zmieniły jego oryginalnej struktury. W XIX wieku w jej murach skrywali się uczestnicy powstania listopadowego. Ostatni z prywatnych właścicieli zamku, Stanisław Jastrzębski, opuścił go we wrześniu 1939 roku, a teren przejęły w zarząd niemieckie władze okupacyjne. Po wojnie zamek stał się własnością Skarbu Państwa. Użytkował go Związek Historyków Sztuki i Kultury, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, a przez pewien czas także szkoła przysposobienia rolniczego i biblioteka. Krótko mieścił się w nim nawet posterunek milicji. W 1947 rozpoczął się remont zamku, trwający z przerwami do 1976 roku. Potem obiekt znalazł się pod kuratelą tarnowskiego Muzeum Okręgowego (jako jego oddział), które już rok później zorganizowało w nim stałą ekspozycję historycznych wnętrz zamkowych. Obecnie można tam zwiedzić bogato wyposażone pomieszczenia: kuchnię, winnicę, spiżarnię, salon czy też kapliczkę. Wystawy obejmują między innymi militaria, narzędzia tortur, zabytkowe naczynia i sprzęty kuchenne, ozdobne meble, gobeliny i wykonane w różnej technice obrazy.

Dziś zamek jest wizytówką Gminy Dębno i miejscem licznych wydarzeń kulturalnych. Bodaj najbardziej znanym z nich jest organizowany co roku Turniej rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny.