Zespół architektoniczno-krajobrazowy Starego Miasta w Sandomierzu to zabytkowa perełka. Kamienice i gotycki ratusz pochodzą z XIV wieku. Budowę podziemnych korytarzy rozpoczęto osiem stuleci temu. Pod budynkami i placem Starego Rynku w lessowych pokładach drążono komory i korytarze. Głębokość lochów dochodziła nawet do 15 metrów.
.
Zamek w Sandomierzu
Położony na wysokim Wzgórzu Zamkowym, powstał w miejscu grodu funkcjonującego tutaj prawdopodobnie już w X wieku. Został wzniesiony w okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego. Pierwotnie składał się z 4 skrzydeł obejmujących kolumnowy dziedziniec. W 1656 r. został wysadzony w powietrze przez wojska szwedzkie. Zachowało się zachodnie skrzydło, w którym od 1821 r. mieściło się więzienie. Obiekt odbudowany w latach 1960 – 1986 jest siedzibą Muzeum Zamkowego.
Brama Opatowska
Brama Opatowska - główny zabytek Sandomierza, jedna z niegdyś czterech bram wchodzących w kompleks murów obronnych Sandomierza, wzniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego około 1362 roku. Do bramy przylegają, bo obu jej stronach pozostałości murów.
Brama Opatowska - główny zabytek Sandomierza, jedna z niegdyś czterech bram wchodzących w kompleks murów obronnych Sandomierza, wzniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego około 1362 roku. Do bramy przylegają, bo obu jej stronach pozostałości murów.
W szesnastym wieku bramę zwieńczono renesansową attyką. Attyki budowano w celu zabezpieczenia dachów przed wyrzucanymi przez nieprzyjaciela strzałami z gorejącymi wiechciami. Wspomniana attyka była więc strukturą podnoszącą obronność budowli. Bramę zamykano od góry broną, czyli mocną, okutą żelazem kratą z bali dębowych. W latach 1928-1929 Brama Opatowska została pokryta żelbetonowym stropem i udostępniona zwiedzającym. Niegdyś istniały oprócz opatowskiej trzy bramy. Żadna do dnia dzisiejszego nie zachowała się. Ponadto było 21 baszt i dwie furty, z czego jedna Dominikańska, zwana Uchem Igielnym, istnieje po dziś dzień.
Podziemna Trasa Turystyczna
Ze względu na walory historyczne i zabytkowe postanowiono połączyć część kilkukondygnacyjnych komór i chodników znajdujących się pod Starym Miastem, tworząc Podziemną Trasę Turystyczną. Podziemne składy kupieckie powstawały w okresie od XV do XVII w. Podatny na drążenie less pozwolił mieszkańcom Sandomierza na stworzenie szeregu podziemnych piwnic. Z czasem sięgały one nawet 15 metrów poniżej powierzchni ziemi. Pod koniec XX wieku część komór połączono tworząc 470 m. trasę, którą udostępniono do zwiedzania. Najgłębsze wyrobiska znajdują się na głębokości 12 m. pod płytą rynku.
Kościół św. Jakuba
To jeden z najstarszych wybudowanych z cegły kościołów w Polsce. Jego historia i zabytki zauroczyły wielu Polaków, ludzi pióra, miłośników Sandomierszczyzny. Jest starożytną świątynią romańską wzniesioną z cegły w pierwszej dekadzie XIII w. Fundatorem był biskup krakowski - Iwo Odrowąż. Kościół wzniesiono jako trójnawową bazylikę z wydłużonym, trójprzęsłowym prezbiterium. Do świątyni przylega dzwonnica z 1314 r. oraz kaplica poświęcona męczennikom sandomierskim z połowy XVII w. Warto zwrócić uwagę na późnoromańską dekorację elewacji wykonaną z ceramiki - przede wszystkim portal północny, który zalicza się do najpiękniejszych romańskich portali ceramicznych.
Synagoga w Sandomierzu
Synagoga w Sandomierzu (ul. Żydowska 4) została wybudowana w 1758 roku[1.1]. W pierwszej połowie XIX w. dobudowano od strony północnej budynek kahału. Remonty przeprowadzono w latach 1872, 1911 i 1929. Podczas II wojny światowej Niemcy doszczętnie zdewastowali synagogę. W latach 70. XX w. przeprowadzono prace remontowe i przeznaczono budynek na Archiwum Państwowe, które funkcjonuje do dzisiaj.
Budynek synagogi wzniesiono w stylu późnobarokowym. Murowana budowla z cegły została wzniesiona na rzucie zbliżonym do kwadratu. Cały zespół jest przykryty dachem łamanym, podbitym gontem.
Sala modlitewna nakryta jest sklepieniem krzyżowo-kolebkowym z lunetami. Na sklepienie zachodzą łuki, ponad którymi znajdują się zachowane napisy hebrajskie. Na każdej ścianie znajdują się po trzy okna. Zachowały się polichromie pochodzące z kilku okresów na przestrzeni XVIII-XIX w., przemalowane na początku XX wieku. Polichromia środkowego przęsła ściany wschodniej prawdopodobnie pochodzi z XVIII wieku. Obrazy przedstawiają: Mojżesza nad Nilem, budowę Jerozolimy, mogiłę Judyty, Ścianę Płaczu, Świątynię, mogiłę Szymona Bar Jochaja, Jezioro Tyberiadzkie, Górę Synaj i ofiarę Jakuba. Dodatkowo zachowały się znaki zodiaku i kaligrafie hebrajskie. Wejście do sali modlitewnej z budynku kahału prowadzi przez gotycki portal, przeniesiony tutaj z sandomierskiego zamku
Góry pieprzowe
Góry te, inaczej zwane Pieprzówkami, to szereg wzgórz zbudowanych m.in. z łupków kambryjskich (bardzo starych skał powstałych ok. 500 mln lat temu), swym kolorem i wyglądem przypominających ziarna pieprzu, chronionych rezerwatem przyrody. Znajdują się tu również liczne stanowiska roślinności kserotermicznej i stepowej.
O Pieprzówkach mówi się, że są to Góry Różane. Miejsce to uznawane jest za największe skupisko pod względem ilości występujących gatunków róż dziko rosnących w Polsce (na 25 gatunków występujących w kraju aż 12 ma właśnie tutaj swoje siedlisko). Najbardziej atrakcyjnym okresem, aby je podziwiać jest maj i czerwiec – okres kwitnienia – oraz przełom lata i jesieni, kiedy krzewy pokrywają się czerwonymi owocami.
Na północ:
Dwór w Śmiłowie
Dwór w Śmiłowie wybudowany w II połowie XVIII wieku w stylu barokowym, przez Józefa Wiercińskiego herbu Ślepowron, na miejscu XVII-to wiecznej wieży mieszkalnej Czyżowskich.
W latach 20 tych XIX wieku Cyprian Baczyński herbu Sas z żoną Katarzyną z Wiercińskich, przebudowują śmiłowski dwór w stylu klasycystycznym, dodając czterokolumnowy portyk w elewacji frontowej i sześciokolumnowy, wgłębny portyk w elewacji ogrodowej.
W 1945 roku zagrabiony przez państwo wraz z majątkiem ziemskim, przypadkowo użytkowany, popada w ruinę. Stan taki trwa do 1986 roku kiedy to Janina i Bogdan Szczerbowscy kupują go wraz z otaczającym parkiem, przywracają do stanu świetności i wyposażają zgodnie
z duchem minionych epok.
Piękne wnętrza dworu wraz z parkiem udostępnione są zwiedzającym.
Wisła pod Zawichostem
Powodem jego utworzenia jest potrzeba zachowania stanowisk lęgowych, miejsc żerowania i odpoczynku podczas wędrówek rzadkich i charakterystycznych dla doliny Wisły gatunków ptaków, w szczególności z rzędu siewkowych. Rezerwat obejmuje w całości strefę korytową rzeki Wisły o długości około 15,5 km. W korycie tym, szczególnie przy stanach wód niższych od średniej rocznej, pojawiają się regularnie piaszczyste wyspy i odsypy, stanowiące siedliska lęgowe rybitw, mew i sieweczek, jak również izolowane od brzegu miejsca odpoczynku wielu innych gatunków ptaków wodno-błotnych.
W granicach rezerwatu stwierdzono występowanie 302 gatunków roślin, wśród nich 5 gatunków objętych ochroną: kruszczyka szerokolistnego, pływacza zwyczajnego, włosienicznika skąpopręcikowego, grążel żółtą i kalinę koralową.
Kirkut w Ożarowie
Stosunkowo dobrze zachowany cmentarz, z licznymi macewami o bardzo bogatej i różnorodnej ornamentyce, będący źródłem wiedzy o sztuce kamieniarskiej i losach społeczności żydowskiej w Ożarowie na przełomie XIX i XX wieku.
Kirkut położony jest na niewielkim cyplu, wśród łąk i sadów, w południowo-wschodniej części Ożarowa, na jego skraju, około 80 m od cmentarza katolickiego. W rzucie ma on kształt zbliżony do prostokąta. Zajmuje około 1 hektar powierzchni. Otoczony jest murkiem z piaskowca z kutym ogrodzeniem ozdobionym gwiazdami Dawida. Na wprost wejścia znajduje się masowy grób, w którym pochowano 120 osób - ofiar hitlerowskiego terroru z 1942 roku. W centrum leży odbudowany w 2011 roku ohel cadyka Arie Jehudy Lejbusza Epsteina. Wokół budynku zgromadzona jest większość ocalałych macew. Zachowało się ok. kilkuset stel z 2. połowy XIX wieku i początków XX wieku o bogatej i różnorodnej stylistyce, wykonanych w większości z piaskowca. Pojawiają się na nich płaskorzeźbione przedstawienia m.in. świecznika, przechylonego dzbana lub misy, lwa, otwartej księgi i szafy z księgami lub korony. Macewy ułożone są w rzędach, skierowane są na południe. Ich stan jest różny, niektóre są bardzo dobrze zachowane, inne odchylają się lekko od pionu, nieliczne są przewrócone, uszkodzone lub rozbite. Teren kirkutu jest teraz mocno zarośnięty, co utrudnia dostęp do nagrobków.
Na wschód:
Stalowa Wola - Zamek Lubomirskich
Pałac rodziny Lubomirskich został wzniesiony w latach 1782–1786, według kanonów modnego ówcześnie neoklasycyzmu. Od I poł. XVIII w. do wybuchu II wojny światowej Rozwadów był siedzibą rodową książąt Lubomirskich. W 1809 r. podczas kampanii galicyjskiej księcia Józefa Poniatowskiego zamek stał się kwaterą sztabu generalnego. Od 1857 r. w zamku funkcjonowały różne instytucje – obiekt stał się wówczas swoistym biurowcem. Od 2002 r. wyremontowany neoklasycystyczny zamek Lubomirskich w Rozwadowie służy jako siedziba Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli.
Na południe:
Tarnobrzeg - muzeum przemysłu siarkowego
Gromadzi ono geologiczne okazy siarki rodzimej, fragmenty maszyn i urządzeń pracujących niegdyś w głębinowych, odkrywkowych i otworowych kopalniach siarki, oraz dokumentuje historię wydobycia i przetwórstwa siarki, zarówno w dawnych polskich ośrodkach wydobywania siarki jak i w Tarnobrzeskim Zagłębiu Siarkowym.
Tarnobrzeg - zamek Tarnowskich
Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega – utworzone w 1991 roku staraniem Towarzystwa Przyjaciół Tarnobrzega. Od 1992 roku jest samorządową jednostką kultury wpisaną do Państwowego Rejestru Muzeów pod numerem PRM/134/2020.
Główną siedzibą Muzeum jest Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu-Dzikowie, dawna rezydencja hr. Tarnowskich herbu Leliwa. Największą atrakcją Muzeum są słynne zbiory sztuki i biblioteka zwane Kolekcją Dzikowską.
zamek w Baranowie Sandomierskim
Na prawym brzegu Wisły lśni najcenniejsza i najpiękniejsza dawna rezydencja magnacka - zamek w Baranowie Sandomierskim. Ten imponujący obiekt architektury renesansowej jest jednym z najlepiej zachowanych w Europie. Zamek w Baranowie Sandomierskim jest budowlą trzykondygnacyjną i został wzniesiony na planie prostokąta. Posiada cztery okrągłe baszty w narożach, prostokątną wieżę pośrodku ściany frontowej oraz wewnętrzny dziedziniec otoczony pięknymi, dwukondygnacyjnymi krużgankami. Wnętrza zamku dekorowane są przez Jana Chrzciciela Falconiego oraz Tylmana z Gameren.
Na zachód:
OSSOLIN - relikty zamku magnackiego
Zamek powstał około 1636 r. w miejscu, gdzie znajdował się wcześniej stary, średniowieczny kasztel, zbudowany w XIV w. przez Jaśka Topora. Budowniczym nowego zamku dla Jerzego Ossolińskiego był prawdopodobnie Wawrzyniec Senes. Do naszych czasów przetrwała tylko arkada mostu prowadzącego niegdyś do zabudowań gospodarczych i trochę fundamentów.
Z jawa związana z zamkiem to tzw. Czerwwony Panek, ponieważ nosi czerwony surdut i czapkę. W dzień kryje się on w zamkowych piwnicach, a nocą na czerwonym rumaku wyłania się z czeluści. Przejeżdża przez resztki mostu do miejsca po dawnej gorzelni, a następnie koło kaplicy Betlejki, którą mija ze wstrętem. Biada temu kto zechce podglądać nocnego jeźdźca. Kiedyś w połowie XIX wieku ówczesny właściciel ruin Wojciech Szlęk wracał gościńcem z Goźlic do Ossolina spotkał go straszny wypadek. Niedaleko własnego domu konie nagle poniosły i jego karoca rozbiła się o pień drzewa. Mówiono, że to Czerwony Panek spłoszył konie.
Ruiny zamku w Miedzygorzu
Ruiny rycerskiego zamku nad rzeką Opatówką. Pierwszy zamek wzniósł tu ród Zaklików w XIV wieku, ale obecne pozostałości pochodzą z zamku wybudowanego później na miejscu starego. Ten drugi zamek zbudowali Niedrzwiccy w drugiej połowie XVI wieku. Prostokątne założenie otoczone było fosą.
Zamek został zniszczony najprawdopodobniej w czasie wojen Szwedzkich w XVII wieku. Zachowały się fragmenty murów przyziemia.
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe to pełna magii i tajemniczości ruina zagubiona wśród pól i wzgórz ziemi opatowskiej, z dala od głównych dróg i szlaków. Jest zabytkiem klasy międzynarodowej, wyjątkowym, chociaż mocno zniszczonym.
Forma budowli świadczy o zainteresowaniu fundatora magią i kabałą. Zamek miał tyle baszt co pór roku, sal balowych tyle co miesięcy, pokoi tyle co tygodni w roku a okien tyle co dni. Jak głosi legenda, jedna z komnat miała szklany dach, nad którym umieszczono wielkie akwarium z egzotycznymi rybami. Wokół zamku rozciągały się natomiast malownicze różane ogrody.
Ostrowiec Świętokrzyski >>>
O kirkucie na zabytek.pl
>
>
>
>
