Sudety Środkowe rozciągają się na pograniczu Czech i Polski od Bramy Lubawskiej i rzeki Bobru na zachodzie po Przełęcz Kłodzką i Przełęcz Międzyleską na wschodzie. Na zachodzie graniczą z Płytą Wschodnioczeską i Sudetami Zachodnimi, na północy z Przedgórzem Sudeckim, na wschodzie z Sudetami Wschodnimi, a na południu z Wyżyną Brneńską.





Od 1943 roku w rejonie Gór Sowich Niemcy prowadzili zakrojone na szeroką skalę i z ogromnym rozmachem prace budowlane pod wspólnym kryptonimem "Riese" ("Olbrzym"). Budowa nie została nigdy ukończona, a jej pozostałością jest szereg podziemnych kompleksów i budowli naziemnych do dziś owianych mgłą tajemnicy co do ich przeznaczenia. Niezwykłość tych obiektów od lat przyciąga w rejon Dolnego Śląska rzesze badaczy i poszukiwaczy przygód.



Twierdza Kłodzko, pamiętająca wojny śląskie (poł. XVIII w.) oraz kampanię napoleońską (1807 r.), jest bezcennym zapisem historii oraz niezwykłym zabytkiem fortyfikacyjnej myśli inżynieryjnej, a jej usytuowanie po dziś dzień stanowi wyzwanie dla zdobywców Twierdzy. O wyjątkowości fortecy decyduje m.in. rozbudowany i unikatowy w skali Europy system korytarzy kontrminerskich (remin), zwanych potocznie podziemnym labiryntem. Pierwotny, stworzony przez Austriaków system, został rozbudowany przez Prusaków do wielokilometrowej sieci podziemnych chodników otaczających Twierdzę od strony północnej, czyli najbardziej dostępnej dla wroga.


Jest to jedyny zachowany i do dziś działający obiekt tego typu w Polsce i jeden z nielicznych w środkowej Europie. Można tutaj zobaczyć: - odrestaurowany, kryty gontem budynek papierni - bezcenny w skali świata zabytek techniki, - pokazową produkcję czerpanego papieru: "holender" do rozdrabniania masy celulozowej, kadzie czerpalne, sita oraz prasy do odciskania itp., -ekspozycje przedstawiające rozwój techniki produkcji papieru wzbogacone m.in. arkuszami z filigranami, zabytkowymi sitami, modelami urządzeń papierniczych oraz jedną z największych na świecie kolekcją zabytkowej aparatury do badania właściwości papie - wystawę ilustrującą historię drukarstwa, - ekspozycję wielkogabarytowych oryginalnych urządzeń papierniczych, - ogród roślin włóknistych, przydatnych do produkcji papieru. Można tu własnoręcznie wykonać kartkę papieru: dla grup zorganizowanych organizowane są lekcje muzealne, turyści indywidualni mogą wziąć udział w warsztatach czerpania papieru.

Pałac w Gorzanowie pozostaje niedoszlifowanym wciąż do końca diamentem Kotliny Kłodzkiej. Położony 30 kilometrów od granicy z Czechami jest jednym z najstarszych i najbardziej reprezentacyjnych zamków w tej części Polski. Niegdysiejsza siedziba potężnego austriackiego rodu von Herberstein góruje w swym majestacie nad przepięknie położoną nad Nysą Kłodzką.

Ten majestatyczny obiekt właściwie nigdy nie był udostępniany szerzej turystom. Niegdyś był tu Dom Pomocy Społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie mężczyzn. Od 2020 roku zamkiem zarządza Fundacja Zamek Leśna Skała, która po dziesięcioleciach otworzyła go dla publiczności. A jest co zwiedzać: zamek ma 7,5 tys. m2, a usytuowany jest na prawie 3 ha.

Nie da się ukryć, że to dzięki zespołowi pałacowo-zamkowemu Międzylesie wyróżnia się na tle innych miasteczek Kotliny Kłodzkiej. Ten rozległy kompleks, choć poważnie zniszczony, przechowuje w sobie ponad siedmiusetletnią historię, zaklętą w renesansowych i barokowych murach. Ponoć zatrzymał się w nim sam Jan III Sobieski po sukcesie odsieczy wiedeńskiej. Nie zniechęciły go najwyraźniej spustoszenia, którymi obiekt naznaczył potop szwedzki. Niektórzy twierdzą, że Król wciąż przechadza się po zamkowych korytarzach, gdy ciekawi warunków życia w epoce „przedelektrycznej” goście wybierają się na nocne zwiedzanie budynku. O ile średniowieczni rycerze wyprawiali się z Międzylesia, aby zaatakować czeskie miasta, o tyle dziś jego świetną lokalizację wykorzystują liczni miłośnicy aktywnej turystyki.

Wiadukt kolejowy położony w Lewinie Kłodzkim nad międzynarodową trasą numer 8. Linia kolejowa numer 309 z Kłodzka do Kudowy-Zdroju, wybudowany został przez włoskich inżynierów w latach 1903-1905. Efektowny, wieloprzęsłowy wiadukt wykonany z kamienia ma 27 m wysokości i 120 m długości. Budowla ma bardzo dobre proporcje przęseł i łuków, jest przykładem klasycznej konstrukcji inżynierskiej.



Skansen jest malowniczo położony ma zboczu góry w Pstrążnej. Muzeum opiera się głównie na starych chatach i domach z wiejskiej dzielnicy Kudowy oraz zabytkowych obiektach budownictwa drewnianego z całego regionu - gromadzone są zabytkowe obiekty z terenu Sudetów. Budynki mieszkalne, kuźnia wiejska czy wieża alarmowa są bogato wyposażone w orygnalne sprzęty służące niegdyś mieszkańcom tych ziem. dużą atrakcję stanowi np pieczenie chleba tradycyjnymi metodami w oryginalnym piecu chlebowym. Na terenie skansenu można zwiedzać kompletne zabudowania wiejskie, obejmujące 17 zabytkowych obiektów. Oprócz budowli zachowano i zrekonstruowano wyposażenie wnętrz i pomieszczeń, w tym m.in. działający sklep kolonialny. Na miejscu znajduje się również zabytkowa kuźnia (wciąż czynna), zrekonstruowany wiatrak, dzwonnica, "Ogród Baby Jagi" oraz liczne obiekty tzw. małej architektury.

Szczególnym miejscem dzielnicy Czermna jest wybudowana w stylu barokowym Kaplica Czaszek z 1776 roku. Jest to jedno z trzech takich obiektów znajdujących się w Europie. Założycielem kaplicy był proboszcz tutejszej parafii Wacław Tomaszek. Z jego inicjatywy zebrano w rejonie Kudowy, Dusznik i Polanicy Zdroju czaszki i kości zmarłych na cholerę w czasie epidemii panującej w okresie wojny 30-letniej (1618-1648) i zabitych w czasie wojen śląskich, głównie 7-letniej (1756-63). Ściany i sufit wyłożono 3 tysiącami czaszek i piszczeli. W piwnicy pod podłogą znajduje się jeszcze 21 tysięcy czaszek wypełniających ją do wysokości ok. 2 metrów. Na prawo kaplicy znajduje się murowana dzwonnica z 1603 roku ozdobiona ornamentem z barwnych płytek łupku oraz tarczami zegarowymi. Dalej znajduje się kościół św. Bartłomieja z XVII wieku z bogato wyposażonym wnętrzem. Kościół wzniesiony jest na planie krzyża, w środku zobaczyć można barokowy ołtarz, wiele figur świętych oraz freski znajdujące się na suficie. Za kościołem znajduje się cmentarz z grobami ludzi „różnych kultur”(Czech, Niemiec i Polaków), którzy zamieszkiwali te ziemie.

Tylko tutaj podczas jednej wizyty można zapoznać się z ginącymi zawodami: garncarstwem, kowalstwem, tkactwem i piekarstwem. Proponujemy degustację wiejskiego chleba ze smalcem, który zdobył liczne nagrody, m.in. kilkakrotnie Ministra Rolnictwa. Zapraszamy Gości indywidualnych a także grupy dzieci i dorosłych. A zaczęło się tak... W 2001 roku właściciel gospodarstwa, Bogusław Gorczyński wraz z ekipą śmiałków wyruszył do wsi Potok, aby zakupić wiatrak. Po trzech tygodniach ciężkiej pracy, wiatrak został rozmontowany i w częściach został przewieziony do Kudowy Zdrój (trasa ok. 500 km), wnętrze i podbudowa są oryginalne, natomiast nowe są schody i obicie zewnętrzne. Przywiezienie wiatraka było impulsem do powstania Szlaku Ginących Zawodów.

Muzeum Zabawek "Bajka" Kudowa Zdrój to magiczne miejsce, w którym dzieci z radością i zdumieniem odkrywają zabawki swoich rodziców i dziadków, a dorośli z uśmiechem przenoszą się w świat zapomnianych dziecięcych fantazji. Muzeum istnieje od 12 grudnia 2002 roku. Na powierzchni 300 m2 pokazana jest kilkutysięczna, największa w Polsce wystawa zabawek. W tym miniaturowym świecie prezentujemy prawie wszystkie znane formy zabawkarstwa europejskiego - od starożytności po lata 80-te XX wieku. Są teatrzyki domowe, szopki bożonarodzeniowe, zabawki znane z filmów, lalki i ich akcesoria, zabawki blaszane, militaria chłopięce, klocki, zwierzątka, zabawki optyczne, samograje i wiele innych. Są też przybory szkolne i mini-klasa sprzed 50 lat.

Znajdują się między Kudową Zdrój, a Karłowem, w pobliżu granicy z Czechami. Najbliższą dzielnicą Kudowy jest Bukowina Kłodzka. Błędne Skały to malowniczy labirynt tworzony przez bloki skalne. Jest atrakcją dla osób lubiących wyzwanie oraz wąskie szczeliny. Część skał posiada futurystyczne kształty, które upodabniają je do grzybów, baszt i stołów. Skały te posiadają niekiedy własne nazwy. Do najbardziej znanych należą Kurza Stopka, Tunel i Kuchnia. Bloki skalne rozrzucone na powierzchni 21 ha tworzą trasę turystyczną o wyjątkowym uroku, na której niejednokrotnie musimy przeciskać się szczelinami pomiędzy skałami. W Błędnych Skałach kręcono film “Opowieści z Narni”.

Skansen w Wambierzycach powstał z inicjatywy i wielkiej pasji pana Mariana Gancarskiego. Na terenie swojego gospodarstwa agroturystycznego stworzył muzeum, w którym zgromadził niewyobrażalną liczbę eksponatów (kilkanaście tysięcy). Są to: sprzęty domowego użytku, wyposażenie wnętrz izb mieszkalnych, narzędzia wykorzystywane przez rzemieślników różnych profesji, maszyny rolnicze, a także niezwykle intrygujące eksponaty, jakie jak: wydobyte spod ziemi ponad sześćdziesięcioletnie...weki.

W Górach Stołowych fantastyczne formy skalne występują nie tylko na Szczelińcu Wielkim i Małym oraz w Błędnych Skałach. Spotkać je można również w rejonie tzw. Skalnych Grzybów (północno-wschodnia część PNGS), Radkowskich Skał (przy Szosie Stu Zakrętów) czy też w okolicach Białych Skał leżących przy Narożniku. Miejsca te są mniej znane i rzadziej odwiedzane przez turystów, przez co bardzo atrakcyjne dla osób ceniących kontakt z przyrodą.Przy szlakach turystycznych znajdują się parkingi samochodowe i miejsca wypoczynku. Południowym skrajem obszaru prowadzi międzynarodowa szosa E- 67 z Pragi przez Wrocław do Warszawy. Drogowe przejścia graniczne pomiędzy Republiką Czeską a Polską znajdują się w Kudowie Słonem i Tłumaczowie.

Adršpašskoteplické skály są największym miastem skalnym o najdzikszym charakterze w Europie Środkowej. Pierwsi turyści wyruszyli między skały w celu ich poznania już w XVIII wieku. Sto lat później wśród skał wybuchł ogromny pożar, który trwał kilka tygodni i zniszczył niemal cały drzewostan. Ogień odsłonił skały, wydobywając ukryte dotąd piękno skalnych form z piaskowca. Skały stały się bardziej dostępne i zaczęły powstawać pierwsze ścieżki turystyczne.

Tuż za granicą znajduje się przepiękny kompleks skał, chronionych przez naszych sąsiadów pod nazwą " Chráněna krajinná oblast (CHKO) Broumovsko".


Położone na skalnym występie zbocza w dolinie rzeki Ścinawki pomiędzy Górami Sowimi a Stołowymi, zabytkowe założenie w Sarnach (niem. Scharfeneck) jest jednym z najciekawszych architektonicznie historycznych kompleksów pałacowo-folwarcznych w obecnych granicach Dolnego Śląska. W średniowieczu wzniesiono w Sarnach wieżę rycerską, o której niewiele wiadomo. Jej pozostałości należy szukać w piwnicach pałacu i domu bramnego, którego korytarz i przejazd bramny najbardziej odpowiadają formie przyziemia wieży rycerskiej. W 1590 r. Fabian von Reichenbach kończy budowę dworu renesansowego z fortyfikacjami. Na parterze archaizujące już wtedy, podobne do gotyckich sklepienia krzyżowe przetrwały do dnia dzisiejszego bez przekształceń. Pierwotne założenie zamkowe zawierało dwór, dom czeladny (obecnie rządcówka) i dom bramny, obwiedzione murem kurtynowym ze strzelnicami. Poza zamkiem wybudowano również obwiedziony murem folwark oraz mały dwór letni w parku. Zamek przez kolejne stulecia był przekształcany i otwierany, kiedy nastąpiły spokojniejsze czasy. Dwór przebudowano w 1660 r. na pałac, dom czeladny rozbudowano, by pełnił funkcję pałacowego skrzydła. Duże fragmenty muru kurtynowego pozostały jako ściany dobudowanych kubatur (łącznik między rządcówką a kaplicą). Istnieją wciąż strzelnice, w tym ambrazura na działo artyleryjskie (obecnie uwidoczniona w łazience domu bramnego). Do założenia zamkowego i folwarcznego należy też park zabytkowy z 10 pomnikami przyrody – ok. 300-letnimi dębami szypułkowymi.

W 1842 roku miasto została kupione przez księcia Jerzego Wilhelma Schaumburga-Lippea za 2.500 000 guldenów za drugiego syna Wilhelma Charlesa Augusta i w ten sposób założyła linię Nachod w swoim mieście. Małżeństwo syna Wilhelma Fryderyka i duńskiej księżniczki Luizy pod koniec XIX wieku łączyło ten dom z królewską rodziną Danii. Ci niemieccy książęta rządzili Nachodem do końca II wojny światowej. 21 czerwca 1945 roku cały ich majątek został skonfiskowany przez państwo.

Dzięki badaniom archeologicznym w 2010 roku Pierwsze osadnictwo tego obszaru datowane było na koniec epoki kamiennej i okres tak zwanych pól śmietnikowych .wiek odkrycia został oszacowany do 1000 roku przed naszą erą. Pierwsza wzmianka o Opocnie jest wymieniona w kronice Kosmy do 1068 roku w związku z przedstawieniem wydarzeń w Dobeninie. Istnienie Opocna potwierdza dokument Vysehradska wydany przez księcia Soběslav I w 1130 roku, której książę Soběslav przekazał pensję z kapituły Opocno Vyšehradské. Nieużytkowani pierwsi właściciele osady Opocna byli przed 995 Slavníkovci. Po tym roku aż do połowy XII wieku była to książęta rodzina Przemyślidów.