---

Ziemia Bocheńska - tej nazwy nie znajdziecie na mapie ani w aktach urzędowych. Oznacza ona tereny, które łączyły i łączą ścisłe związki historyczne, kulturowe i gospodarcze z miastem Bochnią. Terytorialnie utożsamiana jest z obszarem powiatu bocheńskiego, położonego w środkowej części województwa małopolskiego.Rozciąga się od rzeki Wisły na północy aż po wzniesienia Beskidu Wyspowego na południu. Stolica tej ziemi - Bochnia leży dokładnie na styku dwóch różnych krajobrazów, niejako dzieląc tereny Bocheńszczyzny na górzyste południe i nizinną północ. (tekst: bochenskiedzieje.pl)




Zwiedzanie kopalni pozwala dobrze poznać sposoby dawnej techniki wydobywczej. Specyficzny nastrój „surowych”, lecz przez to tchnących autentyzmem podziemi, zdaje się przenosić zwiedzającego w odległe stulecia. Stare wyrobiska – prawdziwy podziemny labirynt pod miastem – dostarczają także niezrównanych wrażeń estetycznych. W bocheńskiej kopalni do zwiedzania udostępnione są aż trzy trasy turystyczne: Podstawowa trasa z Podziemną Ekspozycją Multimedialaną, Trasa historyczna "Wyprawa w Stare Góry" oraz Trasa przyrodnicza, każda z nich różni się stopniem trudności. W Bochni organizowane są też pobyty nocne. Tylko na takiej głębokości, w zabytkowych podziemnych komorach panuje absolutnie wyjątkowy mikroklimat. Powietrze przesiąknięte jodem, cisza i tajemnicza atmosfera stanowią o wyjątkowości tego jedynego w swoim rodzaju miejsca.




To największa stała ekspozycja motyli świata w Polsce licząca ponad 5 tysięcy okazów pochodzących z całego świata. Zbiór jest uwieńczeniem pasji kolekcjonerskiej Jacka Kobieli trwającej blisko 40 lat Cześć kolekcji pochodzi z łowów własnych, zdobytych podczas podróży po Europie, Afryce, Ameryce Południowej i Środkowej, reszta to okazy nabyte od kolekcjonerów a także entomologów w różnych zakątkach świata. Od 2009 roku prezentacją i organizacją zbioru zajmuje się jego syn Filip Kobiela – autor oprawy graficznej muzeum który systematycznie powiększa i eksponuje zbiory muzeum Arthropoda. Jest to już trzecie pokolenie kolekcjonerów w rodzinie, kontynuujących zamiłowania prof. Stanisława Fischera, twórcy muzeum w Bochni założonego w 1959 roku. Zbiór muzeum Arthropoda prezentuje systematyczny przegląd motyli dziennych i nocnych podzielonych według rodzin i rodzajów występujących na kontynentach świata.



W obrębie nekropolii znajduje się też cmentarz wojenny numer 313, na którym pochowano żołnierzy wyznania mojżeszowego poległych w czasie I wojny światowej. Spoczywa tu 19 Austriaków z 80. pułku piechoty oraz 22. i 23, pułku strzelców, a także jeden Rosjanin; 14 z nich znanych jest z imienia i nazwiska. W skład cmentarza wchodzą dwa szeregi identycznych, betonowych macew, na których widnieje gwiazda Dawida. W pierwszym szeregu znajduje się ich 20, w drugim osiem z duża macewą pośrodku, na której od lat 90. XX w. widnieje pamiątkowa tablica z inskrypcjami w języku polskim, hebrajskim ufundowana przez Mendla (Menachema) Reichberga i jego synów.

Glównym elementem cmentarza jest wykonany z kamienia monumentalny kamienny krzyz. We wnece pod krzyzem znajduje sie plaskorzezba przedstawiajaca Aniola Smierci z mieczem. W linii pólnocnego ogrodzenia znajduje sie zwienczona krzyzem lacinskim sciana pomnikowa. Groby sa rozmieszczone w rzedach wzdluz ogrodzenia oraz w 9 rzedach prostopadlych do glównej osi cmentarza. Pod pomnikiem znajduje sie kwatera oficerska z betonowym obramowaniem i 4 nagrobkami w formie kamiennych krzyzy maltanskich z tarcza zawierajaca inskrypcje na skrzyzowaniu ramion. Na cmentarzu wystepuja nagrobki w ksztalcie zelaznych, krzyzy lacinskich i lotarynskich z owalnymi tabliczkami imiennymi na skrzyzowaniu ramion.

Dzwonnica z 1991 r., zrekonstruowana po pożarze w 1987 r. Na wzór obiektu z I poł. XVI w.; konstrukcji słupowej, oszalowana, z ostrosłupowym hełmem pokrytym gontem. Wieżę zbudowano w konstrukcji słupowej z drewna dębowego. Szkielet budowli stanowi dziewięć głównych słupów. Cztery wyznaczają naroża, cztery rozmieszczone są w połowie długości ścian. Środkowy słup, zwany królem, sięga aż po konstrukcję ostrosłupowego hełmu. Dzięki dobrej statyce odpowiadała też potrzebom dzwonnicy (dzwony zawieszano w izbicy).




W obrębie Puszczy Niepołomickiej znajduje się największy kompleks bagienny w całej Małopolsce – Wielkie Błoto. Eksploatację torfowiska w latach 70. XIX wieku rozpoczęli ówcześni właściciele terenu, Żeleńscy, zakładając fabrykę czerni lakierniczej. W późniejszych latach torf z Wielkiego Błota wykorzystywano również jako surowiec opałowy. Intensywna eksploatacja, liczne osunięcia oraz melioryzacja przyczyniły się do znacznego osuszenia terenu. Obecnie szacuje się, że w ciągu najbliższego stulecia torfowisko ulegnie całkowitemu zanikowi.


Kościół św. Andrzeja Boboli w Gawłowie z 1806 r. został zbudowany jako zbór ewangelicki. Jest to świątynia drewniana, o konstrukcji zrębowej, oszalowana. Dwukondygnacyjna wieża ma konstrukcję słupową i nakryta jest dachem namiotowym. Jednonawowe wnętrze świątyni kryte jest stropem płaskim. Barokowe wyposażenie powstało w prowincjonalnych warsztatach snycerskich. Ołtarze pochodzą z XIX w. W głównym ołtarzu widnieje XX-wieczny wizerunek patrona świątyni, a w bocznym – obraz Serca Jezusowego z XX w. i rzeźby czterech Ewangelistów z przełomu XVIII i XIX w. w typie ludowego baroku. Chrzcielnica pochodzi z początku XIX w.


Budynek dawnego Teatru Letniego z 1902 r. w zespole urbanistyczno-architektonicznym browaru w Okocimiu. Wybudowany na planie prostokąta, z czterema ryzalitami, parterowy, z piętrem w części południowej, częściowo podpiwniczony. Obiekt o cechach tzw. stylu zakopiańskiego, wzniesiony w konstrukcji ryglowej (rygle i słupy drewniane) z ceglanym wypełnieniem, oszalowany. Dachy półszczytowe, z oszalowanymi polami w półszczytach, dekorowanymi listwami układanymi na kształt "promieni", kryte blachą. Ściany pod okapami dachów obite są szerokimi listwami z motywami rozet i szarotek. Część otworów okiennych i drzwiowych ujęta została w laubzegowane obramienia. Nad salą główną strop otwarty z widoczną więźbź dachową. Sala podzielona dwoma rzędami słupów z mieczami. Nad dawną sceną strop belkowy.

Pałac Goetz to połączenie piękna arystokratycznych tradycji oraz bogactwa o charakterze historycznym i kulturowym. Położony w południowej Polsce, wzniesiony przez założycieli Browaru Okocim, jest jedną z najpiękniejszych rezydencji fabrykanckich przełomu XIX i XX wieku.


Na cmentarzu zachowało się kilkaset macew. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek pochodzi z 1823 lub 1824 r. i upamiętnia kobietę o imieniu Itel. Najmłodszy grób znajduje się tuż przy wejściu, w miejscu pochówku zmarłej w dniu 10 kwietnia 1960 r. Jadwigi Ziarneckiej (Sali Ebenholz), córki Herza (Henryka) Ebenholza i Reginy z domu Knobloch. Prawdopodobnie pod koniec 1974 r. lub na początku 1975 r., w związku z planami likwidacji cmentarza, władze wezwały rodzinę J. Ziarneckiej do ekshumacji zwłok i przeniesienia ich na cmentarz komunalny. Przeciwko tym planom zaprotestował Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego. Zachował się też charakterystyczny dla cmentarzy żydowskich podział na kwatery męskie i żeńskie. Groby kobiet znajdują się po lewej stronie cmentarnej alei, groby mężczyzn - po prawej. Podczas I wojny światowej w obrębie cmentarza powstał cmentarz wojskowy nr 275, na którym pochowano 21 żołnierzy armii Austro-Węgier.

Projektował Robert Motka. Spoczywa na nim 441 żołnierzy austro-węgierskich, 3 niemieckich i 63 rosyjskich. Cmentarz ten przylega od południowej strony do cmentarza żydowskiego. Obiekt ma kształt prostokąta. Cmentarz otoczony jest wysokim murem z kamienia łamanego z betonowym wykończeniem. Pod względem różnorodności form architektonicznych jest to z pewnością najciekawszy cmentarz okręgu VIII.


Zamek w Dębnie to wielkopańska rezydencja, która uchodzi za perłę polskiej architektury z czasów późnego gotyku. Do dziś obiekt przetrwał w stanie niemal niezmienionym od czasów powstania. Zachowała się pierwotna struktura murów, dawny układ wnętrz oraz część efektownego wystroju. Uwagę zwracają gotyckie, renesansowe i barokowe portale. Budowlę wzniesiono w celach przede wszystkim reprezentacyjnych. Składa się ona z czterech części, połączonych drewnianym gankiem. Mury zamku zdobią kamienne płaskorzeźby o motywach roślinnych, geometrycznych i godła herbowe.

Budowla powstała w latach 1470-1480, z polecenia i za pieniądze kanclerza wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego, Jakuba z Dębna herbu Odrowąż. W 1586 roku zamek przeszedł renowację w stylu renesansowym, a pod koniec XVIII wieku dodano elementy barokowe. Dobudowano również część północnego skrzydła i wyburzono postawioną po wschodniej stronie zamku kaplicę. Z tego okresu pochodzi również lokalna legenda o Tarłównie, córce ówczesnego pana zamku, która miała być przez niego zamurowana żywcem za nieposłuszeństwo. Ponoć jej duch - Biała Dama - po dziś dzień nawiedza warownię.




Zamek w Wiśniczu stoi na północnym skraju cypla wcinającego się doliną Leksandrówki. Ma formę regularnej, czteroskrzydłowej budowli z dziedzińcem i czterema wieżami. Jego początki wiążą się z działalnością gospodarczą Kmitów herbu Szreniawa, którzy około połowy XIV w. rozpoczęli tworzenie wokół Wiśnicza klucza posiadłości ziemskich. Wzniesiony w tym czasie zamek pełnił funkcję obronnej rezydencji właścicieli. Fundatorem warownej siedziby był Jan Kmita, sprawujący w latach 70. XIV urzędy starosty sieradzkiego, ruskiego i krakowskiego. Po raz pierwszy istnienie zamku („castrum”) poświadczają rachunki żup bocheńskich z lat 1396.


Świątynia powstała pod koniec XV wieku, ale tutejsza tradycja głosi, że drewniany kościółek istniał tutaj już od 1141 roku, a został zbudowany na miejscu pogańskiej świątyni (gontyny), z której podobno pochodzi tak zwany słup Światowida, wspierający z tyłu ołtarz świętego Leonarda



Kościół obecnie pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela wzniesiony w stylu barokowym w latach 1738-1749 na miejscu dwóch poprzednich kościołów drewnianych. Wraz z dzwonnicą, w której mieści się część Muzeum Parafialnego, tworzy wyjątkowo ciekawy zespół świadczący o potędze miejscowej parafii istniejącej już ponad osiemset lat. W zakrystii obejrzeć można malowidła ścienne z XVIII wieku przedstawiające zakonników z Chełmu. Muzeum w którym prezentowane są cenne archiwalia parafialne (XVI-XX w.), kolekcja zabytkowych ornatów z XVII-XIX w., szaty liturgiczne, zabytki dawnej sztuki złotniczej, stare księgi liturgiczne, unikatowe kroniki parafialne sięgające XVI w., księgi parafialne prowadzone od XVII stulecia, inwentarze, plany, mapy, mszały i wiele innych. Pochodząca z 1751 roku drewniana figura Jana Nepomucena oraz współczesna płaskorzeźba obrazująca początki parafii to główne ozdoby ekspozycji w dzwonnicy.



Grodkowice mają rodowód średniowieczny. Od czasów najdawniejszych aż do pocz. XVII w. wieś ta wraz z sąsiadującym Brzeziem była własnością rodu Zadorów. W Brzeziu zamieszkiwali Zadorowie zwani Lanckorońskimi, natomiast Grodkowice należały do spokrewnionych z nimi Zadorów nazywanych Bąkami lub Rozpierskimi. Najstarsze wzmianki o Grodkowicach pochodzą z lat 1270 (Codex diplomaticus Poloniae) i 1380 (Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej). Dziś mieści się tu hotel. Architektura pałacu mocno przypomina pałac w Mosznej (Opolskie).


Dwór w Bilczycach zbudowano w drugiej połowie XIX wieku, a kilka lat temu przeszedł rewitalizację. Znów wygląda jak za dawnych dobrych czasów.


Drewniany dwór z XIX w. Stajnia i obora z 1880 roku. Kurnik drewniany i spichlerz z końca XIX w.


Dwór rodziny Włodków (1913-1915), przykład tzw. stylu dworkowego. Budynek parterowy z alkierzami, wystawką i kolumnowym portykiem, przekryty dachem łamanym.
Dwór w Niegowici pochodzi z początku XIX wieku. Należał do rodziny Atanazego Benoe - tego, który w młodości był powstańcem krakowskim, a w sędziwym wieku, posłem do parlamentu wiedeńskiego. Był też fundatorem pomnika na kopcu powstańców z 1846 r. w Gdowie. Dwór otaczają zabudowania gospodarcze oraz pozostałości parku krajobrazowego z kilkusetletnimi lipami. W 1914 roku, kiedy dwór należał do rodziny Włodków - stacjonował tu sztab rosyjski dowodzący w przebiegu zaciętych walk o sąsiednią Łysą Górę. (tekst z eksploratorzy.com.pl)


Budynek modernistyczny, parterowy z piętrową wystawką na czterech kolumnach, przekryty mansardowym dachem. Wybudowany został w 1935 r. dla rodziny Fieberów.