---

Wieliczka kojarzy się niemal jedynie z kopalnią soli, wpisaną na pierwszą listę UNESCO. Jest to niewątpliwie perła regionu tak ogromna, że nawet Kraków, ze swoim Starym Miastem i żydowskim Kazimierzemm, niejednokrotnie wyciągał marketingowe macki w kierunku Wieliczki. Nie udało się. Wieliczka to Wieliczka.

W samej Wieliczce, a mało kto o tym wie, znajduje się drewniany kościół św Sebastiana, z pięknymi dekoracjami malarskimi autorstwa W. Tetmajera. Jak również odrestaurowany kirkut. Bo Wieliczka to nie tylko kopalnia.




Kopalnia soli w Wieliczce została wpisana na listę UNESCO, jako najstarsza, nieprzerwanie działająca Kopalnia soli na świecie. Jej starsza i mniej spektakularna siostra- Kopalnia w Bochni- nie doczekała się tego uznania, gdyż soli nie wydobywa się już tam od bardzo dawna.

Najstarsze na ziemiach polskich przedsiębiorstwo solne, którego początki sięgają średniowiecza to Wieliczka i jej STARSZA siostra Bochnia. Przez całe stulecia były źródłem bogactwa kraju i materialnym fundamentem kultury- dzisiaj to Wieliczka jest najchętniej odwiedzanym polskim obiektem turystycznym. Podziemna Wieliczka to blisko 300 km chodników i ok. 3000 komór.

Kopalnia soli w Wieliczce została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa w 1978 r. Poszerzenie wpisu Kopalni wielickiej o Kopalnię w Bochni oraz Zamek Żupny w Wieliczce był niezbędnym dopełnieniem obrazu miejsca. Dopiero prezentacja obu Kopalni daje wyobrażenie o skali historycznego przedsięwzięcia technicznego, organizacyjnego i gospodarczego.


Przyćmiony sławą i promocją kopalni. Cudowne otoczenie (takie, jakie powinny mieć drewniane kościoły). Rozległy widok na Wieliczkę i Niepołomice. Nie wolno przegapić, przyjeżdżając do kopalni. Osobiście - polecam. Nawet na chwilę zadumy, niekoniecznie rozpatrywania kwestii zrębów, czy szalunku:)

Kościół św. Sebastiana w Wieliczce wzniesiono w 1581 r. z drewna modrzewiowego, a przebudowano w XVIII stuleciu. Nad prezbiterium znajduje się wieżyczka barokowa z latarnią, a od zachodu do nawy przylega niska wieża zwieńczona baniastym hełmem. Wnętrza przykrywają sklepienia pozorne. Wewnątrz świątyni podziwiać można polichromię wykonaną w latach 1903–1910 przez Włodzimierza Tetmajera. Wyposażenie kościoła stanowi rokokowy ołtarz główny z obrazem św. Sebastiana z XVIII stulecia oraz dwa ołtarze boczne: wczesnobarokowy, w którym znajduje się obraz Najświętszej Marii Panny i barokowy z krucyfiksem z wieku XVII.

Cmentarz społeczności żydowskiej Klasna i Wieliczki, zwany "cmentarzem na Grabówkach", znajduje się na terenie wsi Siercza, na zboczu wzgórza. Cmentarz zajmuje działkę o nieregularnym kształcie i powierzchni około 2 ha.

W okresie międzywojennym cmentarz był otoczony murem z kamienia. Według wspomnień Marii Horobik i Larry'ego Zellnera, dom przedpogrzebowy znajdował się w pewnym oddaleniu, w pobliżu zbiegu obecnych ulic Stromej i Klaśnieńskiej, przy czym na planie Wieliczki z 1944 r. w narożniku cmentarza zaznaczono budynek o nieustalonym przeznaczeniu, prawdopodobnie stróżówkę. Dozorcami cmentarza byli m.in. grekokatolik Michał Halko i Szymon Westreich.




Historia dworu w Śledziejowicach, miejscowości położonej kilkanaście kilometrów od Krakowa, sięga pierwszej połowy dziewiętnastego wieku. Z opracowania profesora Stanisława Gawędy dowiedzieć się można, że budynek wybudowany w 1823 roku dla rodziny Larysz? Niedzielskich wykonany był z drewna modrzewiowego, miał prostą, bryłę ozdobioną jedynie gankiem z doryckimi kolumnami. Wnętrze tradycyjnie dzieliła na połowę obszerna sień. Wyposażenie domu nie było wystawne. Trzynaście pokoi wypełniały skromne meble z malowanego drewna lipowego i bardziej ozdobne kredensy oraz szafy gdańskie. Na ścianach obok portretów przodków wisiały liczne makaty, kobierce oraz broń myśliwska i trofea. Dwór pozostawał w posiadaniu rodziny Niedzielskich do 1947 roku, kiedy to przejął go skarb państwa. Potem kolejno mieściły się w nim przedszkole, gminna spółdzielnia oraz biura i mieszkania pracowników spółdzielni przetwórstwa owocowo-warzywnego.

W tej podkrakowskiej miejscowości, której nazwa pojawiła się w dokumentach już w 1250 roku, znajdziecie dworek rodziny Branickich i park. Warto się tu wybrać i zobaczyć prawdziwe skarby z przeszłości. W zabytkowym budynku mieści się dziś oddział Muzeum Archeologicznego w Krakowie.


Założenie urbanistyczne Nowej Huty, należące do najlepszych przykładów architektury socrealistycznej w Polsce, jest wpisane do rejestru zabytków. W 1949 r. w Moskwie zapadła decyzja o budowie pod Krakowem kombinatu metalurgicznego. Nieoficjalnie tłumaczono to względami politycznymi- chciano "zrównoważyć" inteligencki Kraków osiedlem robotniczym, czyli ludźmi pracy w pełni oddanymi władzy. Dla nich właśnie postanowiono wznieść całkowicie nowe, idealne miasto, będące odzwierciedleniem idei socjalizmu.


W hangarach dawnego wojskowego lotniska Rakowice-Czyżyny działa jedyne w kraju Muzeum Lotnictwa Polskiego. To stosunkowo mało znane krakowskie muzeum zasługuje na uwagę nie tylko miłośników awiacji. Zalążek kolekcji stanowiły wraki z różnych zakątków Europy znalezione w magazynach Luftwaffe w wielkopolskim Czarnkowie.


Nowa Huta to nie tylko socrealizm i blokowiska. Niedaleko jej serca, czyli kombinatu, w pięknym 4-hektarowym parku kryje się perełka architektury- dworek w stylu staropolskim, urządzony przez Jana Matejkę. Niestety, burzliwe czasy mocno nadszarpnęły stan dworku. Przez lata popadał on w ruinę, póki nie został przekazany przez ostatniego z właścicieli Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 60. XX w. budynek odremontowano i w jego pomieszczeniach urządzono muzeum (ul. Wańkowicza 25).


Renesansowo-klasycystyczny zespół pałacowy w Branicach, położony w starym parku, od kilkunastu lat jest siedzibą oddziału Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Historia kompleksu sięga XIII stulecia, ale z tamtego okresu nie zachowały się żadne obiekty.


Opactwo cystersów ufundowane zostało w 1223 r., w jego skład wchodzą: romański kościół Panny Marii i św. Wacława, który został zbudowany w XIII w., przebudowany zaś w 2 połowie XVIII w. w stylu barokowym; klasztor z XIII w., który był rozbudowywany w XIV, XVI, XVIII w., a został wzniesiony na planie czworoboku, z wirydarzem otoczonym krużgankami. W opactwie znajduje się również renesansowy pałacyk opacki zbudowany w 1569 r.

W Krakowie jako jedynym mieście Europy tradycja sypania kopców przetrwała aż do XX w. Obecnie na terenie Krakowa znajdują się cztery kopce.




Mało kto wie, że w Krakowie- perle na liście UNESCO- znajdują się również drewniane zabytki. Większość co prawda znajduje się na obrzeżach, jak na przykład XV-wieczny kościół w dawnej wsi Mogiła - ze wspaniałą dzwonnicą bramną i nieprawdopodobnym wręcz, portykiem z herbami Odrowążów..




Fort 49 1/2a Mogiła (GZW 49 1/2a) podobny do Olszanicy, został zbudowany w latach 1895- 1896 jako mały międzypolowy fort piechoty. Posiada parterowe koszary z kaponierą szyjową, schron połączony z koszarami, fosę o stoku spłaszczonym. Blok koszarowy posiada dwa wybiegi barkowe, schron dwa wyjazdy dla dział. Przy forcie znajduje się nieobronna wartownia. Wewnątrz znajdują się wąskie kazamaty i chodniki, których ścieśnione, niewielkie przestrzenie miały zabezpieczać załogę w przypadku trafienia fortu pociskami z haubic bądź moździerzy. Do zadań fortu należała obrona traktu sandomierskiego, ciągnącego się wzdłuż doliny Wisły. Zachowała się brama pancerna, studnia jest drożna, wnętrze koszar posiada przemurowania z okresu budowy Nowej Huty. Przyległa bateria nie istnieje.







Grodkowice mają rodowód średniowieczny. Od czasów najdawniejszych aż do pocz. XVII w. wieś ta wraz z sąsiadującym Brzeziem była własnością rodu Zadorów. W Brzeziu zamieszkiwali Zadorowie zwani Lanckorońskimi, natomiast Grodkowice należały do spokrewnionych z nimi Zadorów nazywanych Bąkami lub Rozpierskimi. Najstarsze wzmianki o Grodkowicach pochodzą z lat 1270 (Codex diplomaticus Poloniae) i 1380 (Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej). Dziś mieści się tu hotel. Architektura pałacu mocno przypomina pałac w Mosznej (Opolskie).


Zamek Królewski w Niepołomicach nazywany jest „drugim Wawelem” został wybudowany z rozkazu króla Kazimierza Wielkiego na skarpie pradoliny Wisły. Miał pełnić również funkcje obronne. Wyruszały z niego wyprawy myśliwskie do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej. Rezydencja obronna pierwotnie składała się z trzech wież, budynków w skrzydle południowym i wschodnich i murów kurtynowych wokół dziedzińca. Równolegle powstała osada Niepołomice, mająca pełnić funkcje usługowe dla zamku i dworu. Dzieło kazimierzowskie kontynuowali następni królowie. zamek otwarty jest dla gości i turystów. W komnatach zamkowych powstało Muzeum Przyrodnicze wykorzystujące eksponaty myśliwskie i łowieckie, zbiory Włodzimierza Puchalskiego oraz Muzeum Narodowe.

Cmentarz żydowski w Niepołomicach jest oddalony około 900 km Na wschód od centrum miasta, znajduje się u przy ul. Bohaterów Getta. Data założenia cmentarza nie jest znana - przypuszczalnie powstał w XIX wieku. Podczas I wojny światowej w obrębie cmentarza założono Cmentarz Wojenny nr 328. Pochowano na nim żydowskiego żołnierza Armii Austro-Węgier Josefa Austerweila z 32 pułku piechoty Landsturmu. W 1936 r. na cmentarzu spoczął miejscowy rabin Josef Teitelbaum (zm. 22 siwan 5696 r.), syn cadyka i dajana Szmuela z Gorlic, wnuk Eleazara Nisana z Drohobycza i prawnuk Mosze Teitelbauma, założyciela dynastii chasydzkiej w Ujhely.


W obrębie Puszczy Niepołomickiej znajduje się największy kompleks bagienny w całej Małopolsce – Wielkie Błoto. Eksploatację torfowiska w latach 70. XIX wieku rozpoczęli ówcześni właściciele terenu, Żeleńscy, zakładając fabrykę czerni lakierniczej. W późniejszych latach torf z Wielkiego Błota wykorzystywano również jako surowiec opałowy. Intensywna eksploatacja, liczne osunięcia oraz melioryzacja przyczyniły się do znacznego osuszenia terenu. Obecnie szacuje się, że w ciągu najbliższego stulecia torfowisko ulegnie całkowitemu zanikowi.


Dwór w Bilczycach zbudowano w drugiej połowie XIX wieku, a kilka lat temu przeszedł rewitalizację. Znów wygląda jak za dawnych dobrych czasów.


Drewniany dwór z XIX w. Stajnia i obora z 1880 roku. Kurnik drewniany i spichlerz z końca XIX w.


Dwór rodziny Włodków (1913-1915), przykład tzw. stylu dworkowego. Budynek parterowy z alkierzami, wystawką i kolumnowym portykiem, przekryty dachem łamanym.
Dwór w Niegowici pochodzi z początku XIX wieku. Należał do rodziny Atanazego Benoe - tego, który w młodości był powstańcem krakowskim, a w sędziwym wieku, posłem do parlamentu wiedeńskiego. Był też fundatorem pomnika na kopcu powstańców z 1846 r. w Gdowie. Dwór otaczają zabudowania gospodarcze oraz pozostałości parku krajobrazowego z kilkusetletnimi lipami. W 1914 roku, kiedy dwór należał do rodziny Włodków - stacjonował tu sztab rosyjski dowodzący w przebiegu zaciętych walk o sąsiednią Łysą Górę. (tekst z eksploratorzy.com.pl)


Budynek modernistyczny, parterowy z piętrową wystawką na czterech kolumnach, przekryty mansardowym dachem. Wybudowany został w 1935 r. dla rodziny Fieberów.

Kościół obecnie pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela wzniesiony w stylu barokowym w latach 1738-1749 na miejscu dwóch poprzednich kościołów drewnianych. Wraz z dzwonnicą, w której mieści się część Muzeum Parafialnego, tworzy wyjątkowo ciekawy zespół świadczący o potędze miejscowej parafii istniejącej już ponad osiemset lat. W zakrystii obejrzeć można malowidła ścienne z XVIII wieku przedstawiające zakonników z Chełmu. Muzeum w którym prezentowane są cenne archiwalia parafialne (XVI-XX w.), kolekcja zabytkowych ornatów z XVII-XIX w., szaty liturgiczne, zabytki dawnej sztuki złotniczej, stare księgi liturgiczne, unikatowe kroniki parafialne sięgające XVI w., księgi parafialne prowadzone od XVII stulecia, inwentarze, plany, mapy, mszały i wiele innych. Pochodząca z 1751 roku drewniana figura Jana Nepomucena oraz współczesna płaskorzeźba obrazująca początki parafii to główne ozdoby ekspozycji w dzwonnicy.



Zwiedzanie kopalni pozwala dobrze poznać sposoby dawnej techniki wydobywczej. Specyficzny nastrój „surowych”, lecz przez to tchnących autentyzmem podziemi, zdaje się przenosić zwiedzającego w odległe stulecia. Stare wyrobiska – prawdziwy podziemny labirynt pod miastem – dostarczają także niezrównanych wrażeń estetycznych. W bocheńskiej kopalni do zwiedzania udostępnione są aż trzy trasy turystyczne: Podstawowa trasa z Podziemną Ekspozycją Multimedialaną, Trasa historyczna "Wyprawa w Stare Góry" oraz Trasa przyrodnicza, każda z nich różni się stopniem trudności. W Bochni organizowane są też pobyty nocne. Tylko na takiej głębokości, w zabytkowych podziemnych komorach panuje absolutnie wyjątkowy mikroklimat. Powietrze przesiąknięte jodem, cisza i tajemnicza atmosfera stanowią o wyjątkowości tego jedynego w swoim rodzaju miejsca.






W lesie na wzgórzu wznoszącym się nad małopolską wsią Jawczyce, leżącą przy drodze prowadzącej z Wieliczki do Łapanowa, znajduje się niepozorna grupa kilkunastu kurhanów, pochodzących z epoki neolitu i przypisywanych kulturze pucharów lejkowatych.





W Podstolicach znajduje się tez stok narciarski - Podstolice Ski