Od XIII wieku zaczęto modernizować także siedziby królewskie i książęce poszerzając program funkcjonalny budowli istniejących (np. zamek na Wawelu, Legnica) oraz budując zamki, które początkowo można było zbudować jedynie za zgodą władcy. Z tego powodu najstarsze zamki miały charakter budowli państwowych. Początkowo, w XIII wieku, charakterystyczne dla zamków elementy umieszczono w obrębie funkcjonujących grodów drewniano-ziemnych, w związku z czym pierwsze zamki miały kształt nieregularny (np. w Opolu). Po połowie XIII wieku zarzucono także budowę palatiów, które należy łączyć raczej z wcześniejszą epoką. Kształt regularny zamków rozpowszechnił się na terenie Królestwa Polskiego w czasach panowania Kazimierza Wielkiego i budowano je w takim kształcie nawet w miejscach wcześniejszych grodów (Rawa, Łęczyca, Koło). Zamki budowały także zakony np. Joannici (Stare Drawsko, Łagów, Swobnica, Pęzino) oraz Krzyżacy, na terenie państwa utworzonego przez nich w Prusach (Malbork, Radzyń Chełmiński, Nidzica) oraz biskupi (Sławków, Lipowiec). W zamkach budowano też wieże ostatecznej obrony (określane jako stołp) oraz wieże mieszkalne (donżon). Najlepiej zachowane gotyckie zamki to:

w Polsce południowej, m.in. w Chęcinach, Czorsztynie, Niedzicy, Ojcowie, Bobolicach, Kazimierzu Dolnym, Będzinie, Lipowcu, Ogrodzieńcu.

w Polsce północnej: zbudowane przez zakon krzyżacki w: Malborku, Nidzicy, Golubiu, Gniewie, Radzyniu Chełmińskim;

lub na ich warowniach wzorowane (najczęściej budowane w dobrach biskupich) w Kwidzynie, Lidzbarku Warmińskim, Olsztynie, Reszlu.

zamki na Mazowszu: Zamek w Ciechanowie, Czersku, Liwie.

zamki w Wielkopolsce: Zamek w Kole, Sierakowie, Szamotułach, Gołańczy.

Te wojskowe obiekty powstały w okresie średniowiecza (od końca XIII do początku XV wieku) na terenach Mazur, Pomorza i Warmii i służyły jako siedziby władców lub warownie. Do dziś zachowało się kilkadziesiąt zamków, które zachwycają swoją architekturą. Budowane z cegieł na kamiennych fundamentach, zamki krzyżackie stanowiły o potędze rycerzy zakonników w białych płaszczach z charakterystycznym czarnym krzyżem na plechach. Zwiedzając potężny i majestatyczny zamek w Malborku, ale również i mniejsze budowle, czy nawet ruiny doświadczamy ciekawych wrażeń o czasach, które są tak odległe.

Zamek usytuowany jest w ujściu rzeki Symsarny do Łyny. Wzmacniało to w okresie średniowiecznym jego walory obronne. Zbudowany (na planie kwadratu o boku 48,5 m ) z cegły, na kamiennej podmurówce, wzmocniony potężną wieżą o czternastu kondygnacjach. Posiada cztery skrzydła i wewnętrzny dziedziniec. Składa się z zamku właściwego i oddzielonego suchą fosą przedzamcza południowego. Nie zachowało się przedzamcze północne, na którym stał młyn. W narożach zamku właściwego znajdują się wieżyczki wzniesione po pożarze w 1442 r., w miejscu trójkątnych szczytów. Budynki wieńczą dwuspadowe dachy kryte dachówką.

Obiekt wymieniony po raz pierwszy w roku 1268, do 1274 roku należał do biskupa kamieńskiego. Następnie jako lenno biskupie do rodu von Everstein. W 1268 roku zamek był murowanym obiektem otoczonym fosą i wałem z palisadą. Głównym budynkiem był Hohes Haus, czyli tzw. wysoki dom z basztami. Zamek, w 1560 roku, przebudował Ludwig von Evers-tein. Wzmocniono wówczas mury i wzniesiono renesansowy budynek zwany Kamenate. W tym czasie na terenie zamku istniały: piekarnia, kuźnia, tkalnia, stajnia i browar. Jak podaje Goleniowskie Stowarzyszenie Eksploracji Historycznej "Biały Grosz" rodzina, do której należał nowogardzki zamek, pierwotnie miała swoje posiadłości w Dolnej Saksoni Hamein oraz Holzminden.