Zawoja jest najdłuższą (ok. 18 km) i największą pod względem powierzchni (100,78 km²) wsią w Polsce. W obrębie wsi Zawoja istnieje 6 sołectw: Zawoja Górna, Zawoja Centrum, Zawoja Przysłop, Zawoja Dolna, Zawoja Mosorne, Zawoja Wełcza. (O ile o palmie pierwszeństwa co do długości, można dyskutować, o tyle powierzchniowo Zawoja jest największą i koniec :))
.
Skansen Babiogórców
Skansen im. Józefa Żaka w Zawoi- Markowej prezentuje budownictwo mieszkalne Babiogórców. Jego początki sięgają 1973 r. Obecnie skansen składa się z trzech chat. Najstarszym obiektem (z początku XIX w.) jest kurna chata Franciszka Słopiaka z Zawoi-Budzonie, przeniesiona tutaj w 1987 r. Ponadto w skansenie znajduje się dom Stefana Gancarczyka z 1910 r. Najstarszy budynek z 1900 roku przeznaczono w całości na cele muzealne. Chata wzniesiona została z bierwion drewna iglastego. Szpary pomiędzy belkami utkane są mchem polepionym gliną. Dwuspadowy dach pokryto gontem. Domostwo podzielone jest na 2-izbową część mieszkalną i dawną stajnię, w której obecnie urządzono wystawę oleodruków. W części mieszkalnej znajduje się bogata ekspozycja etnograficzna.
Trzy Piwniczki na Czatoży
Zebrane plony chowano na zimę do charakterystycznych piwniczek. Dzięki kamiennym ścianom gwarantowały stałą temperaturę i chroniły żywność przed zepsuciem. Często wnoszono całe ulice piwniczek, które niestety nie przetrwały do dzisiaj. Wyjątkiem są trzy piwniczki, które stoją do dziś i są wizytówką Zawoi.
Wodospad na Mosornym Potoku
Ciekawym zakątkiem Mosornego, jest okazały wodospad na Mosornym Potoku. Liczy on około 8 m wysokości i należy do największych w Beskidach. Ma on postać pionowego progu zbudowanego z warstw fliszu karpackiego. Biegnie do niego niebieski szlak turystyczny, ten sam który następnie pnie się na Mosorny Groń.
W miejscowym folklorze istnieje legenda, która dotyczy niezwykłych mieszkańców wodospadu. Główną bohaterką legendy jest krzesnomatka Małgośka od Trybały, która była świetną akuszerką. Pomagała kobietom przy porodach. Pewnej nocy przyszedł do niej po pomoc wysoki, szczupły mężczyzna o bladej twarzy. Zaprowadził ją do wodospadu i nagle ukazało się tajemnicze wejście. Okazało się, że rodzina mieszkająca pod wodospadem to utopcy - ludowe duchy zamieszkujące blisko źródeł wody.
Na północ:
Karczma Rzym w Suchej Beskidzkiej
Karczma z 1717 r., drewniana, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, częściowo podpiwniczona. Nakrywa ją czterospadowy dach gontowy. Od frontu znajdują się pięcioarkadowe podcienia. Pomiędzy sześć profilowanych słupów wpisane są pary arkad, z których każdą oddzielono dekoracyjnym zwisem. Podcienia są charakterystycznym elementem polskiej karczmy.
Symetryczny obiekt wzniesiony został na planie wydłużonego prostokąta. Wnętrze miało układ krzyżowy. Usytuowana na osi wejścia szeroka sień przecinała się z korytarzem, po którego bokach znajdowały się pomieszczenia. Wnętrze karczmy nakrywają stropy belkowe. Zabytek został gruntownie odnowiony w latach 60. XX w. i zaadaptowany na gospodę regionalną- karczmę "Rzym". W takim charakterze użytkowany jest do dzisiaj. Ponoć tutaj pan Twardowski spotkał się z Borutą, co poskutkowało eksmisją na księżyc. Z klimatu starej karczmy niestety nie pozostało wiele.
Zamek w Suchej Beskidzkiej
Renesansowy zamek suski zwany "Małym Wawelem" jest budowlą trójskrzydłową z czterema narożnymi wieżami z prostokątnym niemiarowym dziedzińcem z wjazdem od wschodu. Dwupiętrowe skrzydła południowe i zachodnie od strony dziedzińca zdobią piętrowe krużganki, gdzie w części parterowej arkady podtrzymują czworoboczne filary a na piętrze toskańskie kolumny. W narożach krużganku loggie arkadowe ożywiając rytm arkad integrują obydwa skrzydła. Wieża zegarowa mieści kaplicę, sklepioną żagielkowo o unikatowej polichromii, przedstawiającej "Tajemnice Mszy Świętej według Żywota Pana Jezusowego". Na pierwszym piętrze skrzydła zachodniego znajduje się sala rycerska z monumentalnym manierystycznym kominkiem, na którego zwieńczeniu widnieją kartusze herbowe Piotra Komorowskiego Korczak i jego żony Katarzyny z Przeręb Przerębskiej Nowina.
Na wschód:
Muzeum Wsi Orawskiej (Zubrzyca Górna)
Muzeum - Orawski Park Etnograficzny powstał w oparciu o sołtysi dwór Moniaków, który już w 1937 roku został darowany Skarbowi Państwa z intencją utworzenia w nim muzeum prezentującego kulturę polskiej Orawy. Prace nad budową ekspozycji rozpoczęły się w latach 50-tych XX w., a za datę narodzin muzeum przyjmuje się 1955 r., wówczas otwarto dwór Moniaków dla zwiedzających, który po dziś dzień stanowi najważniejszy i najcenniejszy zabytek oraz serce skansenu. Obecnie na całość ekspozycji składaja się kilkadziesiąt wystaw obrazujących życie różnych warstw społecznych na Orawie na przestrzeni XVII-XX w., wiejskie zakłady przemysłowe: olejarnia, folusz, młynotartak, tartak, kuźnie, farbiarnia, magiel i inne.
Łącznie na ekspozycję stałą Muzeum - Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej składa się ponad 60 obiektów (stan na koniec 2017 r.) oraz obiekty tzw. małej architektury, które wraz z otaczającą ją przyrodą stanowią układ przestrzenny o wyjątkowych walorach architektoniczno-przyrodniczych. Powierzchnia muzeum zajmuje ok. 12 ha. Pierwsza, starsza część skupiona wokół zabudowań dworu posiada charakter parkowy, natomiast część nowsza nawiązuje swoim układem do spotykanego najczęściej na Orawie typu wsi, tzw. łańcuchówki rozproszonej.
Na południe:
Babiogórski Park Narodowy
Owiana legendami o diabłach i czarownicach, penetrowana przez poszukiwaczy skarbów, potem zbójników, przemytników, kłusowników, potem badaczy nauki, aż w końcu przez turystów. Bodaj najczęściej zdobywany szczyt w Beskidach- jak tu nie wejść na Królową Beskidów!- ma swoje humory, ma tez swoje tajemnice i mnóstwo zagadek...
Masyw Babiej Góry leży w Karpatach, po dwóch stronach granicy polskiej i słowackiej. Po polskiej stronie leży na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego, po słowackiej- Krajobrazowy. Do regionu zaliczają się również podbabiogórskie wsie: Zawoja, Zubrzyca, Lipnica, a po słowackiej: Oravska Polhora.
W masywie Babiej Góry rośnie ok. 700 roślin naczyniowych, blisko 200 gatunków mchów, ponad 100 gatunków wątrobowców, przeszło 200 gatunków porostów i ok. 120 gatunków glonów, ponad 800 gatunków grzybów. W szacie roślinnej Parku wyróżnia się ponad 25 zespołów roślinnych, w tym 8 zespołów leśnych i zaroślowych. Roślinność występuje strefowo w zależności od zróżnicowania wysokościowego klimatu. Wykształciły się tutaj prawie wszystkie piętra roślinne charakterystyczne dla wysokich gór.
Do najrzadszych przedstawicieli flory należy okrzyn jeleni (symbol parku) i rogownica alpejska.
Na zachód:
Drewniany kościół w Lachowicach
Jest to jeden z piękniejszych kościołów drewnianych w Małopolsce, wytypowany w 2003 r. do wpisania na Listę UNESCO. Świątynia otoczona jest wydatnymi, częściowo oszalowanymi sobotami, w których umieszczono stacje Drogi Krzyżowej z 1846 r., wykonane przez Antoniego Krząstkiewicza. Wyposażenie wnętrza, w przeważającej części barokowe, datowane jest na pocz. XIX w. W ołtarzu głównym znajdują się obrazy Matki Boskiej z Dzieciątkiem (z XVII w.) oraz św. św. Piotra i Pawła. Wnętrze ścian zdobi XIX-wieczna polichromia.
Kalwaria Zebrzydowska >>>
