Gładyszów to duża wieś położona w rozległej kotlinie na południe od pasma Magury Małastowskiej, wzdłuż doliny potoku Gładyszówka. Gładyszów założono prawdopodobnie pod koniec XVI wieku, pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1629 roku. Pierwotnie wieś zwała się Kwoczeń od popularnego w okolicy nazwiska Kwoczka. Potem przemianowano nazwę wsi od nazwiska właścicieli całej górnej doliny Ropy - Gładyszów z Szymbarku.
W Gładyszowie znajdują się dwie zabytkowe cerkwie, dwa cmentarze wojenne oraz jedna stadnina koni huculskich, znana w całej Polsce.
W Gładyszowie na drzewie przy głównej drodze wisi kawałek rury. Jest to najprawdopodobniej gong pożarniczy wykorzystywany w czasach przedwojennych.
.
cerkiew grekokatolicka w Gładyszowie
jedyna w typie huculskim
Cerkiew parafialna greckokatolicka Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie została zbudowana w latach 1938–39 przez huculskich cieśli. Ze względu na pochodzenie budowniczych powstał obiekt nietypowy dla Łemkowszczyzny, zachwycający jednak swoim pięknem i proporcjami. Bezwieżową cerkiew wzniesiono na planie krzyża greckiego. Ikonostasu, ze względu na wybuch II wojny światowej nie zdążono wykonać. Wyposażenie świątyni stanowią: ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum, dwa rokokowe ołtarze boczne z 2. poł. XVIII w., w jednym z nich ikona Ukrzyżowania (XVIII w.), w drugim Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVIII w.)
kaplica prawosławna w Gładyszowie
Kaplica greckokatolicka pw. Św. Jana Chrzciciela (ob. prawosławna pod tym samym wezwaniem) z 1857 r. orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej. Dach dwuspadowy, z czworoboczną wieżyczką na kalenicy, zwieńczoną ślepą latarnią z makowiczką i krzyżem.
Wejście główne poprzedzone jest przeszklonym do połowy wielokwaterowo, przedsionkiem nakrytym daszkiem siodłowym. Wnętrze jednoprzestrzenne, z wydzielonym prezbiterium i nawą, nakryte stropem płaskim. Prezbiterium ozdobione polichromią m.in. z przedstawieniem Świętej Trójcy. W wyposażeniu świątyni znajduje się m.in. XX- wieczny ikonostas i kilkanaście chorągwi procesyjnych. Przed kościołem usytuowana jest współczesna, drewniana dzwonnica konstrukcji szkieletowej, o ścianach pochyłych, nakryta blaszanym daszkiem namiotowym zwieńczonym krzyżem.
Cmentarz z I WS - nr 55
Cmentarz wojenny z I wojny światowej nr 55 w Gładyszowie, usytuowany jest po zachodniej stronie drogi prowadzącej z Gładyszowa na Przełęcz Małastowską (604 m n.p.m.). Wybudowany został według projektu słowackiego architekta Dušana Jurkoviča. Pochowanych jest na nim 12 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 92 z armii rosyjskiej, poległych w grudniu 1914 oraz w lutym i maju 1915 r. Dominantą cmentarza jest odremontowana, wysoka drewniana wieża obita gontem, wzniesiona na kamiennej podmurówce i zwieńczona drewnianym krzyżem.
Cmentarz z I WS - nr 61 (Wirchne)
GPS: 49°31'11"N 21°16'48"E (49.519911, 21.280158)
Cmentarz wojenny z I wojny światowej nr 61 w Gładyszowie, usytuowany jest na skraju lasu, na stoku po południowej stronie drogi prowadzącej z Gładyszowa do Wirchnego. Wybudowany został według projektu słowackiego architekta Dušana Jurkoviča. Pochowanych jest na nim 194 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 5 z armii rosyjskiej, poległych w lutym i marcu 1915 r. Dominantą cmentarza jest zamykająca go wysoka, trójkątna, kamienna ściana pomnikowa, zwieńczona krzyżem i opatrzona tablicą inskrypcyjną.
Najtańsza w Polsce stadnina koni huculskich w Gładyszowie, to raj dla osób nie posiadających własnego konia. Organizowane są tutaj zarówno wycieczki bryczką, wycieczki terenowe oraz oczywiście padok- czyli trening przed wyruszeniem na koń. Osobiście najbardziej lubię wycieczki terenowe, z ogniskiem i osiodłanym koniem, jednakże pamiętajmy, że koń to żywe zwierzę i do tego bardzo mądre. Szczególnie wyczulone na niebezpieczeństwo są właśnie konie huculskie. Ponoć koń takiej rasy uratował zycie zbójnikowi, Oleksemu Doboszowi. W pewnym momencie odmówił pojścia dalej, pomimo próśb i gróźb i pomimo tego, że nic nie wskazywało na jakiekolwiek niebezpieczeństwo. Kilkanaście sekund później, w to miejsce zeszła potężna kamienna lawina. Gdyby nie siódmy zmysł konia, zbójnik niechybnie zginąłby pod kamieniami.
Na północ:
Cmentarz na przełęczy Małastowskiej (nr 60)
GPS: 49°31'11"N 21°16'48"E (49.519911, 21.280158)
Na Przełęczy Małastowskiej znajduje się jeden z najpiękniejszych cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej. Ponadto należy podkreślić, że jest to także najlepiej utrzymany, a także najczęściej odwiedzany cmentarz z tego okresu.
Cmentarz wojenny nr 60 położony jest przy drodze prowadzącej z Gorlic do przejścia granicznego w Koniecznej. Założono go w miejscu stanowisk bojowych z maja 1915 roku. Dziś miejsce to gęsto otula las. Nekropolia została zaprojektowana przez słowackiego architekta Duszana Jurkovica. Cmentarz wyróżnia się oryginalnym kształtem dwunastoboku, a także specyficznym klimatem, który łączy w sobie piękno natury, drewnianą i kamienną architekturę z nutą tajemniczości i przemijania. Ogrodzenie stanowią ogromne, drewniane bale osadzone na kamiennych podmurówkach i przykryte daszkami. Centralne miejsce na cmentarzu zajmuje drewniana budowla w kształcie kaplicy. Jej ściany pokrywa gont, szczyt wieńczy ażurowa konstrukcja połączonych ze sobą krzyży. Pośrodku budowli widnieje malowana płaskorzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Symetrycznie rozmieszczone groby ujęte są w kamienne i betonowe obramowania. Nad nimi wznoszą się drewniane, rzeźbione krzyże nagrobne z emaliowanymi tabliczkami z nazwiskami poległych. Ciekawostką jest oryginalna drewniana macewa na grobie Mendela Broda, żołnierza austro-węgierskiego pochodzenia żydowskiego. Na cmentarzu pochowano 174 żołnierzy armii C.K. Monarchii, wielu z nich pochodzenia polskiego.
Owczary - dawny Rychwałd
GPS: 49°31'11"N 21°16'48"E (49.519911, 21.280158)
Liczący sobie przed wojną ponad 900 mieszkańców Rychwałd był jednym z większych ośrodków społeczności Łemków w okolicy. Po Akcji „Wisła” kościół przeszedł w ręce katolików i stał się filią parafii w Sękowej. Gdy w latach pięćdziesiątych na te ziemie zaczęli wracać niektórzy wysiedleni w świątyni zaczęto odprawiać także okazjonalne msze greckokatolickie. Od 1988 stały się one regularne.
Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, a z pierwotnej bryły w stanie niezmienionym pozostała tylko nawa, która wraz z prezbiterium nakryta jest łamanym dachem namiotowym. Wszystkie części cerkwi wraz z wieżą zwieńczone są baniastymi hełmami. Ściany i dachy cerkwi pokryte są gontem, natomiast hełmy są blaszane. Wnętrze świątyni pokrywa polichromia z 1938 roku. Znajdziemy tu także barokowy ikonostas z XVIII wieku, w nawie dwa barokowe ołtarze boczne – po stronie północnej z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XIX wiek), po południowej z dużą ikoną Św. Mikołaja (początek XVIII wieku).
Ostatnia gruntowna renowacja cerkwi odbyła się w latach 80. XX wieku, kiedy przywrócono gontowe pokrycie dachów i ścian. Poczynione wtedy prace konserwatorskie zostały nagrodzone prestiżową nagrodą organizacji Europa Nostra.
Cerkiew otoczona jest murem z kamienia łamanego, w którym od strony zachodniej znajduje się murowana dzwonnica, służąca jednocześnie za bramę.
Tuż za cerkwią znajduje się cmentarz z IWS nr 70
Sękowa
Kościół powstał około 1520 roku. Charakterystyczna, kwadratowa wieża o kopulastym hełmie oraz rozłożyste soboty pochodzą dopiero z XVIII wieku. Kościół jest orientowany, wybudowany w konstrukcji zrębowej z drewna modrzewiowego, z ręcznie ciosanych bierwion. Prawie w całości jest pokryty gontem, co nadaje mu niepowtarzalny charakter.
Kościół został poważnie uszkodzony podczas I wojny światowej. W pobliżu przebiegała linia okopów austriackich, a żołnierze wykorzystali materiał ze ścian, wieży i dachu do budowy umocnień. Zdewastowali również wnętrze i zniszczyli większość wyposażenia. Odbudowę kościoła rozpoczęto już w 1918 roku, ale prace konserwatorskie ciągnęły się z przerwami do końca XX wieku. Część sprzętów udało się uratować, między innymi gotycką chrzcielnicę z 1522 roku, przetrwały także gotyckie ornamentowane portale i fragment XIX-wiecznej polichromii na południowej ścianie prezbiterium. Dziś wnętrze obiektu odznacza się prostotą, a bogato zdobiony jest jedynie zrekonstruowany późnorenesansowy ołtarz główny z XVII wieku, w którym widnieją obraz przedstawiający świętych Mikołaja, Benedykta i Antoniego oraz rzeźba Zbawiciela Świata. Ołtarze boczne pochodzą z końca ubiegłego wieku.
W 1994 roku organizacja Europa Nostra (propagująca i chroniąca dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze w Europie) nagrodziła kościół za wzorową konserwację. Prace restauratorskie przeprowadzone z dbałością o zachowanie autentyczności były też jednym z powodów umieszczenia świątyni w 2003 roku na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Ciekawostkę obiektu stanowi otwarta w przyziemiu wieża, dzięki czemu można oglądać jej konstrukcję.
Na wschód:
Rezerwat Kornuty:
Położony jest w paśmie Magury Wątkowskiej granicząc bezpośrednio z Magurskim Parkiem Narodowym, bezpośrednio przy zielonym szlaku Wapienne-Kornuty-Folusz oraz w pobliżu żółtego szlaku Bartne-Folusz
Ochronie podlegają skalne płaszczowiny mazurskiej, głównie piaskowce mazurskie, które w wyniku długotrwałych procesów erozyjnych zostały ukształtowane w ciekawe formy- niektóre skałki dochodzą do prawie 20 metrów wysokości. Atrakcją rezerwatu jest też kilka jaskiń, z których największa- Jaskinia Mroczna ma prawie 175 metrów korytarzy- w większości niedostępnych- oraz prawie 17 metrów głębokości. Rezerwat obejmuje także naturalne stanowiska buczyny karpackiej i kwaśnej buczyny górskiej z gatunkami flory i fauny charakterystycznymi dla regla dolnego. Na terenie rezerwatu występuje bardzo rzadki motyl niepylak mnemozyna.
Opuszczona wieś Banica
Ruiny czasowni w Banicy
Cmentarz wojenny nr 62 - Banica
Pomnik tragedii lotniczej:
Na wzgórzu przy szosie do Krzywej znajdował się pomnik siedmiu lotników.
Napis na pomniku brzmiał:"Pamięci 7 lotników Polskich nieznanego nazwiska niosącym z Włoch pomoc dla powstańców Warszawy poległym w Banicy we wrześniu 1944 r, w 25 rocznicę śmierci". Społeczeństwo Powiatu Gorlickiego.
We wrześniu 2006 r. grupa eksploracyjna kierowana przez dr Krzysztofa Wielgusa z Politechniki Krakowskiej dokonała prac eksploracyjnych w rejonie Olszyn i Banicy. Znalezione w Olszynach szczątki konstrukcji samolotu (min. Goleń koła przedniego podwozia) niezbicie dowodzą, ze była to maszyna typu "Liberator". Znalezione pomiędzy Krzywą i Banicą szczątki samolotu przekazano do Muzeum RAF w Hendom celem ich identyfikacji.
Aleksander Gucwa
"ODWAGA I NADZIEJA"
czyli prawdziwa historia Halifaxa z Banicy i Liberatora z Olszyn.
Książka opisuje historię zestrzeleń Halifaxa FS-P(JP295) i Liberatora GR-R(EW275) z 1586 Eskądry Specjalnego Przeznaczenia w sierpniu 1944 r. Zawiera wiele dotąd niepublikowanych fotografii oraz biogramy wszystkich lotników.cerkwie w Świątkowej
cerkwie w Bartnem
cerkiew w Krzywej
Cerkiew w Wołowcu
Na południe:
Cerkiew w Zdyni
Cerkiew w Koniecznej
Na zachód:
Cmentarz wojskowy na Rotundzie
Stromy i zalesiony szczyt nad Regetowem Wyżnym i Zdynią. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa rotundus=okrągły o oddaje dokładnie kształt wierzchołka. Na szczycie znajdują się resztki jednego z piękniejszych cmentarzy wojennych w Beskidzie Niskim.
Kwiatoń - Cerkiew św. Paraskewy
GPS: 49.50085, 21.1736
Świątynia jest wręcz klasycznym przykładem łemkowskiej architektury cerkiewnej, a ze względu na swoje proporcje uważana za jedną z najpiękniejszych cerkwi w Polsce.
Świątynia pochodzi z 2 połowy XVII wieku. Została zbudowana w konstrukcji zrębowej – z wyjątkiem wieży, która ma konstrukcję słupową. Całość (zarówno ściany jak i dach) pokryta jest gontem. Wewnątrz zachowało się kompletne wyposażenie pochodzące z XVIII i XIX wieku – charakterystyczne dla stylu późnego baroku. Są to przede wszystkim: ikonostas z 1904 r. autorstwa Michała Bogdańskiego, XIX-wieczny ołtarz główny w prezbiterium oraz dwa ołtarze boczne w nawie – jeden z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem, drugi przedstawiający Zdjęcie z Krzyża. Na uwagę zasługuje też polichromia z 1811 r. oraz ciekawe malowidła na ścianach imitujące marmurowe kolumny i gzymsy.
Brunary Wyżne - św. Michała Archanioła
GPS: 49.50085, 21.1736
Dawna greckokatolicka cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach. Pierwsza cerkiew w tym miejscu została wzniesiona po 1616, kiedy we wsi powstała parafia unicka. Nowa świątynia powstała w 1653, zaś współczesna cerkiew – w XVIII stuleciu.
Obecnie cerkiew służy jako kościół parafialny stworzonej w 1951 r. parafii rzymskokatolickiej. W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie, mimo że akurat ta świątynia nie zachowała pierwotnej i zarazem typowej dla cerkwi łemkowskich formy.
Beskid Niski, mimo swojego ogromnego obszaru nie jest niestety rajem dla amatorów "białego szaleństwa w wersji zjazdowej". Na całym jego obszarze jest zaledwie kilkanaście wyciągów umożliwiających uprawianie narciarstwa zjazdowego, natomiast te wyciągi które funkcjonują są z reguły krótkie- nie przekraczając 400 metrów długości. Aczkolwiek wiele osób ceni sobie właśnie taki stan faktyczny wykorzystując go albo do nauki albo do doskonalenia swoich umiejętności na niezbyt oblężonych, łatwych nartostradach.
Wyjątkami jeśli chodzi o długość wyciągów oraz infrastrukturę są obiekty w Krynicy, na Magurze Małastowskiej oraz prężnie rozwijająca się stacja narciarska w Puławach.
Dorzecze Górnej Wisłoki to trasa klasyczna na biegówki. Ale gdyby kto się koniecznie uparł zjeżdżać, to do dyspozycji są dwa wyciągi:
Gładyszów
Wyciąg "Na Wirchnem" znajduje się przy drodze do Krzywej, około 1,5 kilometra od skrzyżowania w Gładyszowie z drogą Konieczna- Gorlice
Żydowskie k. Krempnej
Stok jest północno-zachodni więc dobre warunki narciarskie utrzymują się dosyć długo
Niezależnie od infrastruktury narciarskiej, tereny te są rajem dla amatorów narciarstwa biegowego i śladowego. Coraz częściej na zasypanych śniegiem beskidzkich drogach można spotkać narciarzy podążających na tradycyjnych biegówkach
Prężnie działa tutaj Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa, które przygotowało projekt
"Śnieżne trasy przez lasy", polegający
na wytyczeniu i oznakowaniu 97 km tras do narciarstwa biegowego. W pobliskich gospodarstwach
agroturystycznych
można przenocować i wypożyczyć sprzęt. Można również
skorzystać z nauki jazdy na biegówkach.
Klasycznych ścieżek czy szlaków rowerowych jest tu niedostatek. Jednakże, drogi wiejskie są jakby stworzone do uprawiania turystyki rowerowej, a jedyny problem polega na tym, jak tutaj ten rower dostarczyć- jeśli się nie ma własnego bagażnika. Duża część dróg wiejskich i szlaków pieszych nie nadaje się do uprawiania kolarstwa szosowego. Cienkie opony mogą nie wytrzymać twardego, żwirowego podłoża z kamieniami. Rower górski czy trekingowy jest tu zdecydowanie najlepszym jednośladem.
główny szlak Beskidzki,
graniczny - niebieski
oraz trzy mniejsze szlaki:
Konieczna-Banica-Folusz
Mrukowa-Krempna
Folusz-Ożenna
Lasów Państwowych im. J.Jaworeckiego
Dukla >>>
Katastrofa Lotnicza w Banicy- Krzywej
