Od strony północno-wschodniej Supraśl otaczają najpiękniejsze partie lasów Puszczy Knyszyńskiej, natomiast południowo wschodnie granice strzegą bory dawnej Puszczy Błudowskiej. Miasteczko położone jest 15 km od Białegostoku, a od stolicy dzieli je zaledwie 200 km. Koniecznie zobaczcie muzeum ikon w Supraślu.


Inspiracją dla utworzenia Małego Muzeum Historii Puszczy Knyszyńskiej w Kopnej Górze stały się poszukiwania mogiły polskich zołnierzy poległych tu w 1831 roku. Znacząca część ekspozycji ma na celu upamiętnienie tej bitwy. Pozostała część wystawy prezentuje dzieje Puszczy Knyszyńskiej przez pryzmat innych wydarzeń historycznych, jakie odcisnęły tu twój ślad. Mimo ograniczonej przestrzeni próbuje ukazać dzieje licznych pokoleń mieszkańców Puszczy Knyszyńskiej w jak najszerszym kontekście. Muzeum prezwentuje nie tylko zabytki z epoki krzemienia, brązu czy zelaza ale równiez eksponaty ze średniowiecza, stare dokumenty i mapy, broń, etc. Przedmioty takie jak guziki, monety, krzyzyki, klamry czy medliki pobudzają ludzką wyobraźnię i przenoszą w nieistniejący juz świat naszych przodków. Wystawę można obejrzeć w okresie 1.04-30.09, w dni wolne od pracy w godzinach 10-12 oraz 16-18. W pozostałych miesiącach oraz we wszystkie dni robocze - po uprzednim uzgodnieniu.

Wzbudzający wiele dyskusji cmentarz z II poł. XIX z figurami naturalnej wielkości i fontannami, twórczości proboszcza Rabczyńskiego, to najbardziej chyba oryginalna polska nekropolia. Niedaleko znajduje się cmentarz prawosławny i żydowski (kirkut).

Jadąc od strony Zabłudowia do wsi Ryboły koniecznie zatrzymajmy się przy Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna", którą łatwo dostrzeżemy po lewej stronie ulicy, tuż przed cerkwią p.w. ss. Kosmy i Damiana. Nie bez powodu w nazwie pojawiło się słowo potocznie używane w tych okolicach "Baćkauszczyna" (Baćka- ojciec, Baćkauszczyna-ojcowizna". Możemy więc już domyślić się że głównymi eksponatami w tym muzeum będą przedmioty pochodzące z pobliskich terenów (Ryboły, Ciełuszki, Wojski, Pawły) i nierozerwalnie z nimi związane.


Ruiny kościoła są spektakularne. Stały się atrakcją turystyczną oraz miejscem sesji ślubnych młodych par. Porośnięte brzózkami szczyty ruin wzbudzają ogromne zainteresowanie i tworzą niesamowitą scenerię do zdjęć. Tuż za ruinami przebiega granica naszego państwa z Białorusią. W ruinach zachowały się charakterystyczne dla tego stylu strzeliste okna zakończone ostrym łukiem. Kościół św Antoniego w Jałówce zbudował ks. prob. Józef Kartanowicz, który objął tę parafię w 1910 r. Poświęcenia kościoła dokonał w 1919 roku dziekan wołkowyski-ks. Nikodem Tarasewicz. Wieś leżała na szlaku podróży władców i stanowiła tzw. "dwór etapowy". W 1545 r. za rządów królowej Bony Jałówka otrzymała prawa miejskie magdeburskie. Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r. dobra hospodarskie (włość jałowska i inne) przeszły na własność państwa i powstały starostwa, a w ich obrębie niewielkie folwarki.


Białystok to tygiel kultur - cerkwie, kościoły, meczety... synagogi i świątynie staroobrzędowców funkcjonowały tu równolegle. Wszystko zmieniła II Wojna światowa. Ale ślady różnych kultur są tu widoczne do dziś. Pomimo tego, że II Wojna Światowa i późniejsza okupacja ujednoliciła (w baaardzo negatywnym sensie) społeczeństwo podlaskie. Jeżeli jednak popatrzymy na białostockie świątynie w świetle odwiecznej dyskusji "co było pierwsze: jajko czy kura" to trudno zaprzeczyć faktowi, iż Podlasie od zawsze było, jest i będzie prawosławne. Faktem również pozostaje, iż nie tylko... Będąc na Podlasiu nastawcie się zatem na mnogość kultur i religii - to fascynująca podróż wgłąb człowieka przeszłości i - co tu dużo mówić - tożsamości i kultur.

Sokółka to urokliwy teren położony w północnej części Niziny Podlaskiej. Od strony wschodniej graniczy z Białorusią, od zachodniej-otacza ją Puszcza Knyszyńska. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa drogowa i kolejowa Warszawa-Grodno i dalej w kierunku na Wilno, Rygę, Sankt Petersburg, Mińsk, Moskwę. Posiadająca 400-letnią tradycję Sokółka leży na styku kultur Wschodu i Zachodu. Usytuowanie na obszarze przygranicznym i historyczne losy sprawiły, że przez wieki krzyżowały się tutaj wpływy różnych narodowości: Polaków, Białorusinów, Żydów, Tatarów, Rosjan, Litwinów, Niemców. Sokółka i jej okolice to prawdziwa mozaika kulturowo-etniczna.





Mapa ze strony: turystyka.puszczaknyszynska.org

Puszcza Knyszyńska jest pozostałością po ogromnym, zwartym kompleksie puszczańskim na pograniczu Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W końcu XV wieku były to: Puszcza Grodzieńska, Knyszyńska i Błudowska. Ich zasiedlanie następowało bardzo powoli. Długo był to teren pogranicza, na którym ścierały się wpływy polskie, ruskie, litewskie, jaćwieskie i krzyżackie. Przyspieszenie kolonizacji puszcz w XVI - XVIII w. doprowadziło do znacznego skurczenia się powierzchni leśnej na rzecz terenów rolniczych. Wówczas to ukształtował się w przybliżeniu zasięg dzisiejszej Puszczy Knyszyńskiej.

Przez długie wieki głównym bogactwem lasów puszczańskich była zwierzyna łowna i produkty bartnictwa. Pozyskanie drewna, które z czasem stało się głównym bogactwem lasów, odbywało się tutaj w niewielkim zakresie, który umożliwiał naturalne odnawianie się puszczańskich zasobów.

Istotne zmiany przyniósł dopiero wiek XIX, kiedy wraz ze wzmożoną eksploatacją lasów pojawiła się konieczność prowadzenia gospodarki leśnej opartej między innymi na sztucznych zalesieniach. W Puszczy Knyszyńskiej największe przekształcenia rozpoczęły się w 1914 r. Okupacyjne wojska niemieckie prowadziły wyrąb lasów na niespotykaną dotąd skalę. Zbudowano w puszczańskich miejscowościach wiele tartaków, poprowadzono sieć kolejek leśnych przeznaczonych do wywozu drewna. Szacuje się, że w latach 1915-1918 wycięto zrębami zupełnymi ponad 10 tys. hektarów lasu - najstarszych i najwartościowszych fragmentów puszczy. Również po odzyskaniu niepodległości prowadzono intensywną eksploatację drewna. Powierzchnię zrębów zupełnych zalesiano monokulturami sosnowymi - bez względu na rodzaj siedliska. Doprowadziło to do zubożenia lasu pod względem przyrodniczym. Na szczęście nie doszło tu do klęsk, jakie miały miejsce w innych lasach, gdzie masowe pojawy owadów niszczyły drzewostany. Poza tym w Puszczy Knyszyńskiej pozostało wiele fragmentów lasu mało przekształconych przez człowieka, co czyni ją bardzo cenną pod względem przyrodniczym.

Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XX wieku to przełom w podejściu do lasu i jego funkcji. Zwrócono większą uwagę na biologiczne bogactwo lasu, jego rolę ekologiczną i społeczną. Zrezygnowano, gdzie to możliwe, ze zrębów zupełnych na rzecz innych form pozyskania drewna, ograniczono powierzchnię zrębów zupełnych, w zalesieniach wprowadza się dostosowane do siedliska zróżnicowanie gatunkowe. Dla wielu gatunków podniesiono wiek rębności, tzn. minimalny wiek drzewostanów, które można wyciąć (np. dla sosny wynosi on w Puszczy Knyszyńskiej na terenie Parku Krajobrazowego 130 lat). Położono też nacisk na ochronę przyrody: tworzenie rezerwatów przyrody, stref ochronnych wokół gniazd ptaków drapieżnych, wyznaczanie pomników przyrody, lasów wodochronnych, drzewostanów nasiennych i innych. Wszystkie te działania zmierzają do przebudowy drzewostanów i powodują, że Puszcza staje się coraz starsza. Obecnie średni wiek waha się w granicach 50-60 lat, ponad stuletnich jest zaledwie kilka procent. Może się to wydawać niewiele, ale w porównaniu z innymi lasami w Polsce jest to wynik całkiem dobry.

Flora Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, podobnie jak całego Działu Północnego, jest w pewnym stopniu odmienna od flory pozostałych regionów Polski niżowej. Ponadto roślinność Parku odznacza się swoistym udziałem poszczególnych elementów geograficznych flory, typowych dla tego regionu. Cechą wyróżniającą Puszczę Knyszyńską spośród innych kompleksów leśnych jest jej wybitny charakter borealny. Zbiorowiska borealne i subborealne zajmują około 60% ogólnej powierzchni zbiorowisk leśnych Parku. Charakter subborealny posiadają m.in. - bór iglasty wysoki Carici digitatae-Piceetum, bór mieszany wielogatunkowy Serratulo-Piceetum, bór iglasty podmokły Myceli-Piceetum. Zdecydowanie borealny charakter roślinności występuje w: świerczynie bagiennej Sphagno-Piceetum, borze bagiennym Vaccinio uliginosi-Pinetum, borze mechowiskowym Carici chordorrhizae-Pinetum, sosnowo-brzozowym lesie bagiennym Thelypteri-Betuletum oraz łęgu świerkowym Piceo-Alnetum).

Flora Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej liczy 843 gatunki roślin naczyniowych (w tym 26 gatunków paprotników, co stanowi około 38% całej flory naczyniowej Polski. Zarejestrowano także występowanie około 200 gatunków mchów i wątrobowców oraz 280 gatunków porostów. Dotychczasowy stan zbadania flory Parku oraz przyległych do niego terenów nie jest jeszcze pełny. W związku z tym można przypuszczać, że przedstawione dane liczbowe są zaniżone.

Dzisiejszy stan wiedzy o Puszczy Knyszyńskiej pozwala na stwierdzenie, że jest to bez wątpienia niezwykle ciekawy obiekt przyrodniczy. Pod względem różnorodności środowisk, ilości gatunków zwierząt i roślin nie ustępuje wielu znanym i cenionym obiektom przyrodniczym. Poza tym jest obszarem leśnym na terenie Polski wyjątkowym. O tej wyjątkowości decydują dwa czynniki: pierwszy to swoistość szaty roślinnej Puszczy Knyszyńskiej w stosunku do reszty kraju. Spowodowana jest ona odrębnością klimatyczną północno-wschodniej Polski. Zaznacza się przede wszystkim przejściowy charakter roślinności Puszczy, wyrażający się we wzajemnym przenikaniu elementów środkowoeuropejskich i elementów Europy północno-wschodniej. Szereg zespołów roślinnych szeroko rozpowszechnionych w Europie wschodniej ma tu swoje zachodnie lub południowo-zachodnie granice zasięgu lub swój główny w granicach Polski ośrodek rozmieszczenia.

Najbardziej charakterystycznym rysem jest znaczny udział świerka pospolitego w lasach. Na stanowiskach naturalnych brakuje takich gatunków drzew jak: klon jawor, buk zwyczajny, jodła pospolita czy modrzew polski. Gatunek zachodnioeuropejski - dąb bezszypułkowy występujący w rezerwacie Stara Dębina oraz w pobliżu rezerwatu osiąga tu północno-wschodnią granicę swego zasięgu.

Drugi czynnik stanowiący o wyjątkowości Puszczy to obecność na tym terenie specyficznego ekotypu sosny zwyczajnej - zwanej sosną "supraską" lub "masztową". Są to obecnie najpiękniejsze i najbardziej okazałe egzemplarze tego gatunku drzewa w kraju, a być może już nawet i w Europie.