50.8924, 20.4898

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Wyżyna Kielecka

Trans-region |

Podzamcze Piekoszowskie |gmina Piekoszów |
powiat kielecki | woj. świętokrzyskie |

Wspaniałe ruiny pałacu Tarłów w Podzamczu Piekuszowskim odkryliśmy przez przypadek. Jadąc nad Nidę (od lat marzyło mi się Ponidzie), "odpaliłam" mapę opencaching - taka zabawa w szukanie skarbów, w którą każdy się może bawić po swojemu. Ja się bawię krajoznawczo. Zresztą - o tej zabawie jeszcze tutaj będzie trochę... I na tej mapie właśnie... znalazłam ruiny. Nawet gdyby były w stanie agonalnym i tak mieliśmy pretekst do szukania skarbów. Ale te ruiny... były skarbem samym w sobie.

W niewielkiej odległości od Kielc, w kierunku zachodnim, znajdują się spektakularne ruiny pałacu Tarłów. Miejscowość nosi nazwę POdzamcze Piekoszowskie i, już od Piekuszowa, prowadzą ku ruinom znaki. Ruiny są sporadycznie zamykane (krata, którą demontują miejscowi), ale wejść alternatywnych jest aż nadmiar.

Pałac Tarłów jest budowlą kamienno-ceglaną. Ulokowano ją na niewielkim wzniesieniu, otoczonym stawami i mokradłami. W narożach znajdują się cztery sześcioboczne baszty, pełniące funkcję ozdobną i dekoracyjną. Baszty północne przeznaczone były do celów administracyjnych, a w południowych znajdowały się klatki schodowe prowadzące na pierwsze piętro. W pobliżu budynku istniał park-ogród.

54.23597, 21.07793

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Warmia

Trans-region | Pogranicze północne

Prosna | gmina Korsze
powiat kętrzyński | woj. warmińsko-mazurskie |

Pałac wraz z zespołem parkowym i zabudowaniami gospodarczymi znajdujący się we wsi Prosna w gminie Korsze. Pierwotnie wybudowany w latach 1610-1620 jako siedziba pruskiego rodu szlacheckiego von Eulenburg, linii z Prosny, a po gruntownej modernizacji w II połowie XIX wieku przebudowany na styl neogotycki. Na początku XX wieku właścicielem majątku był syn Ryszarda, lokalny działacz Fryderyk (1874- 1937), który zginął w wypadku samochodowym.

Pałac popadł w ruinę podczas II wojny światowej, kiedy to ograbiła i zdewastowała go Armia Czerwona. Mieszkańcy pobliskich wsi opowiadają, że w 1947 r. miało tu miejsce tajemnicze zdarzenie. Pewnej nocy pod pałac podjechała ciężarówka, a uzbrojeni ludzie zaczęli przeszukiwać budynek.

Tajemniczy nocni goście zabrali z budynku różne rzeczy, m.in. słoje, konserwy i wiele pakunków o nieznanej zawartości. Gdy jakiś czas później zajrzeli tu zaciekawieni okoliczni mieszkańcy, odkryli w piwnicach opróżnioną skrytkę, która wcześniej była zamurowana. Do dziś nie wiadomo, co zostało z niej zabrane.

53.76738, 19.37554

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Pojezierze iławskie

Trans-region | Polska północno-wschodnia

Kamieniec (Kamieniec Suski) | gmina Susz |
powiat iławski | woj. warmińsko-mazurskie |

Dwukondygnacyjny pałac wzniesiono na planie podkowy wpisanej w prostokąt o wymiarach 55 metrów szerokości i 41 metrów długości. Obie elewacje - frontowa i ogrodowa - różniły się wyglądem. Od strony podjazdu główną część pałacu flankowały po bokach dwa skrzydła, które stanowiły zamknięcie dziedzińca. Korpus budynku, zaakcentowany na osi ryzalitem, wyróżniały cztery pilastry. Całość nakryto dachami mansardowymi z lukarnami, znajdowało się w nim również dwanaście kominów. Początkowo dach pałacu był kryty czerwoną dachówką, zmienioną na początku XX wieku na glazurowaną, zieloną. Za czasów Fryderyka Ludwika Finck von Finckenstein (1709-1785) nadbudowano zwieńczenia ryzalitów elewacji frontowej i ogrodowej oraz uzupełniono je dekoracją figuralną. Od strony podjazdu umieszczono herb Finckensteinów, natomiast od strony ogrodowej nadbudowano attykę, na której ustawiono cztery rzeźby - Junonę, Jowisza i Herkulesa z zespołu czterech żywiołów oraz personifikację Rozwagi.

Do rezydencji prowadziło sześcioro drzwi. Najefektowniejsze były wejścia od frontu i od strony ogrodu z bogato zdobionymi portalami. Pozostałe znajdowały się symetrycznie w bocznych skrzydłach pałacu. Główne wejścia usytuowane na osi podkreślone były przez reprezentacyjne schody oraz balkony z misternie kutymi balustradami.

53.98144, 22.80601

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Suwalszczyzna

Dowspuda | gmina Raczki
| woj. podlaskie | powiat suwalski |

Będąc niedaleko poświęćmy kilkanaście minut temu zabytkowi. Więcej nie trzeba - wspomniane kilkanaście minut pozwolą westchnąć nad losem pałacu Paca. Dzisiaj z ruin zostało niewiele. Z braku funduszy niestety nie ma projektu odbudowy, a to co dała Unia Europejska wykorzystano na renowację parku wokół tego miejsca. Utworzono ścieżkę poznawczą "Park w Dowspudzie - natura i historia", którą każdy może przejść się, by pospacerować.

Wszystko zaczęło się w 1820 roku, kiedy to Ludwik Michał Pac rozpoczął budowę pałacu. Fundusze zdobył walcząc u boku Napoleona, gdzie w jego armii był generałem. Budowę ukończono w 1823 roku. Stare pisma głoszą, iż była to budowa opływająca w luksusy. Podobno nawet w stajni miały być wyłożone najdroższe marmury i kryształowe lustra. Z uwagi na fakt, iż Pac był osobą bardzo zasłużoną w swoich czasach, bardzo szybko powstało powiedzenie: "Wart Pac pałaca, a pałac Paca".

Niestety hrabia Pac nie władał tutaj zbyt długo, gdyż już w 1830 roku władze carskie skonfiskowały dobra dowspudzkie. Była to kara wymierzona przez cara za udział Paca w powstaniu listopadowym. Pałac Paca przechodził wówczas z rąk do rąk, ale nikt nie potrafił o niego należycie zadbać. W ten sposób niszczejąc trafił do ostatniego dzierżawcy, który postanowił pałac w Dowspudzie rozebrać i odsprzedać cegły i materiał z przeznaczeniem pod budowę koszar w Suwałkach.

53.00661, 23.91244

Link | ciekawepodlasie.pl

Link | podlaskie.travel

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Podlasie Górne

Trans-region | Pogranicze wschodnie

Jałówka | gmina Michałowo
| woj. podlaskie | powiat białostocki |

Ruiny kościoła są spektakularne. Stały się atrakcją turystyczną oraz miejscem sesji ślubnych młodych par. Porośnięte brzózkami szczyty ruin wzbudzają ogromne zainteresowanie i tworzą niesamowitą scenerię do zdjęć. Tuż za ruinami przebiega granica naszego państwa z Białorusią. W ruinach zachowały się charakterystyczne dla tego stylu strzeliste okna zakończone ostrym łukiem. Kościół św Antoniego w Jałówce zbudował ks. prob. Józef Kartanowicz, który objął tę parafię w 1910 r. Poświęcenia kościoła dokonał w 1919 roku dziekan wołkowyski-ks. Nikodem Tarasewicz. Wieś leżała na szlaku podróży władców i stanowiła tzw. "dwór etapowy". W 1545 r. za rządów królowej Bony Jałówka otrzymała prawa miejskie magdeburskie. Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r. dobra hospodarskie (włość jałowska i inne) przeszły na własność państwa i powstały starostwa, a w ich obrębie niewielkie folwarki.

Według zachowanych zapisów archiwalnych w połowie XV wieku na terenie miasta Jałówka ( Prawa miejskie nadano w 1545 r) istniał już kościół i cerkiew prawosławna. Kościół o konstrukcji drewnianej przetrwał do roku 1859 r kiedy to przystąpiono do budowy świątyni murowanej. W roku 1866 z rozkazu władz carskich budowę przerwano, a cały obiekt przekazano na potrzeby cerkwi. Zakazano również działania kościołowi rzymsko-katolickiemu i podjęto akcję "nawracania" katolików na prawosławie.

Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r, katolicy w Jałówce rozpoczęli starania o budowę kościoła i wskrzeszenie parafii. Działanie te doprowadziły w 1907 r do uzyskania pozwolenia na budowę kościoła. Budowę rozpoczęto w 1910 r. Pierwotny projekt przewidywał budowę świątyni w stylu romańskim, zmieniono go jednak w czasie realizacji na styl neogotycki. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę władze państwowe przekazały katolikom w 1921 r. zabrany i przerobiony na cerkiew przez władze carskie kościół. Po ponownym dostosowaniu do obrządku katolickiego został poświęcony 25 VI 1922 r. ( pw. Przemienienia Pańskiego i św. Michała). Od tego czasu funkcjonowały w Jałówce dwie parafie katolickie. Cofający się w 1944 r. Niemcy zburzyli wieżę kościoła i bardzo mocno uszkodzili cały kościół św. Antoniego. Niestety nigdy nie został on odbudowany, a to również za przyczyną przebiegającej tuż za ruinami granicy państwowej oraz faktu, że część wsi z przedwojennej parafii znalazła się po stronie białoruskiej.

54.17015, 22.56983

Tematycznie | Trwałe ruiny

Miniregion | Suwalszczyzna

Mieruniszki | powiat suwalski | woj. podlaskie |

Ruiny kościoła ewangelickiego usytuowane są w bezpośrednim sąsiedztwie drogi Gołdap-Filipów-Suwałki, niegdyś w centrum miejscowości, na zadrzewionym wzniesieniu przy wschodnim brzegu jeziora Mieruńskiego Wielkiego. Kościół gotycki, wielokrotnie przebudowywany, z akcentem niderlandzkiego klasycyzmu. Na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Na osi od południowy-zachód strony przylega wieża na planie kwadratu. Od strony północno-zachodniej loża kolatorska i kruchta, obie o analogicznych rzutach. Obiekt murowany z cegły i kamienia polnego, tynkowany. Najlepiej zachowana wieża trójkondygnacyjna, kondygnacje wydzielone fryzem płycinowym, między nim blendy, na osi ostrołukowy portal flankowany dwoma półkolistymi niszami, nad portalem rozglifiony otwór okienny zamknięty łukiem odcinkowym. Pierwotnie przekryta dachem namiotowym, nawa główna dwuspadowym.

54.07414, 19.24944

Tematycznie | Trwałe ruiny

Fiszewo | gmina Gronowo Elbląskie
powiat elbląski | woj. warmińsko-mazurskie |

Kościół został wzniesiony w latach 1380-1400 z halowym korpusem i prezbiterium, trójnawowy z kwadratową wieżą. W 1754 r. zniszczeniu uległo prezbiterium kościoła, które zostało odbudowane w latach 1897-1898. Dach i wieżę odnowiono w latach 1913-1915.

Dzisiejsze ruiny to efekt pożaru, który wybuchł w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1948 r.