Gniezno, podobnie jak Rzym położone jest na siedmiu wzgórzach. Nazwa największego z nich pochodzi od legendarnego Lecha, który postanowił się na nim „zagnieździć”, zakładając gród. Ujrzawszy zaś wielkiego, białego orła na tle zachodzącego krwawo słońca, uczynił ptaka godłem Polan. To w Gnieźnie lub na pobliskim Ostrowie Lednickim miał miejsce chrzest Polski w 966 r., uważany za początek naszej państwowości. Stąd św. Wojciech ruszył nawracać Prusów i poniósł śmierć męczeńską. Tu w 1000 r. na słynnym zjeździe dwóch władców – wizjonerów, świętego cesarza niemieckiego Ottona III i syna Mieszka I, Bolesława Chrobrego, ten pierwszy włożył drugiemu koronę na głowę uznając go królem. Ustanowiono też wówczas arcybiskupstwo w Gnieźnie. Tu również koronowano kolejnych królów: Mieszka II, Bolesława Śmiałego, Przemysła II i Wacława II Czeskiego. Stąd, z serca Wielkopolski podbijano kolejne ziemie: Pomorze, Mazowsze i Śląsk. O tym wszystkim i jeszcze więcej opowiada, zrealizowany przez Miasto Gniezno szlak turystyczny Trakt Królewski. (https://www.polska.travel/)
.



Imponująca budowla, która wznosi się na Wzgórzu Lecha jest trzecim z kolei kościołem na tym miejscu. Być może istniała tu niegdyś pogańska świątynia. Wspomina o niej część kronik, a archeolodzy odkryli resztki tajemniczej kamiennej budowli z głębokim szybem w centralnej części. Niestety przeprowadzenie niezbędnych badań archeologicznych utrudnia stojący dziś na reliktach kościół św. Jerzego. Część badaczy podważa tę hipotezę twierdząc, że odnalezione fundamenty to pozostałość piastowskiego palatium.






Rezerwat archeologiczny w Biskupinie został uznany za pomnik historii w 1994 roku.To miejsce, gdzie we wczesnej epoce żelaza istniała osada obronna kultury łużyckiej. Jej odkrycie w 1934 roku pod wodami Jeziora Biskupińskiego stało się jednym z najważniejszych dokonań polskich archeologów, zaznaczającym przełom w stanie wiedzy o pradziejach.




Pierwsze holendry pojawiły się na tym terenie w XVIII wieku. Jako obce rodzimej tradycji, stanowiły zaledwie 3% ogółu młynów wietrznych, wśród których najbardziej rozpowszechnione były koźlaki i paltroki (paltraki) - wiatraki o prostszej i mniej trwałej, drewnianej konstrukcji. Wiatrak w Jankowie Dolnym zachował się jedynie w partii murowanej podstawy. Nie istnieje jego górna, ruchoma część nazywana czapką (czapą) ze śmigłami. Wiatraki typu holenderskiego zachowały się na terenie Wielkopolski ponadto w Bracholinie, Dzierzążenku k. Złotowa, Pyzdrach i Rogierówku. Na terenie Wielkopolskiego parku Etnograficznego w Lednogórze znajduje się wiatrak przeniesiony z miejscowości Trzuskołoń.


W Mogilnie, leżącym w pobliżu ważnego traktu z Gniezna do Kruszwicy, na wzgórzu położonym na niewielkim półwyspie nad Jeziorem Mogileńskim, istniał jeden z ważniejszych grodów powstającego państwa polskiego. Około 1050 roku, w obrębie osady grodowej Kazimierz Odnowiciel założył klasztor benedyktynów, a piersi zakonnicy przybyli z Bawarii lub Nadrenii.

Na szczególną uwagę zasługuje „kościół dolny”. Krypta zachodnia – jako jedna z trzech takich w Europie – jest świadkiem chrześcijańskiego ducha Europy. Kolumna zwana „opat” znajdująca się w centrum tej dziewiczej krypty, dźwiga na sobie wiek historii. Kamienny, surowy ołtarz w krypcie wschodniej daje świadectwo, że odprawiano tu nabożeństwa przez 800 lat. Kamień tworzący środkową część płyty ołtarza wytarł się od częstego „użytkowania” i powstało wgłębienie. W podziemiach znajduje się też szkatułka – trumna z kośćmi świątobliwego ojca przeora Maura Buzewskiego.


Ukryta dziś w lesie na półwyspie Jeziora Kownackiego, otoczona bagnami i dodatkowo fosą wznosi się do dziś trudno dostępna „fortalicja”, zwana w nomenklaturze archeologicznej „gródkiem stożkowatym”. Stanowi przykład pozostałości obronnych siedzib bogatych rodów, tworzących elitę społeczną okolicy. Pojawiły się one w Polsce w drugiej połowie XIII wieku i od tego czasu obronne dwory na kopcach stały się stałym elementem krajobrazu przez kilka stuleci aż po wiek XVIII. Zależnie od możliwości finansowych właścicieli miały one różną formę i skalę, a w związku z tym różne walory obronne. Przeważnie miały one postać drewnianej wieży mieszkalnej lub w późniejszych wiekach murowanej „kamieniczki” sytuowanej na kopcu otoczonym fosą. Budowano je głównie z myślą o ochronie przed zajazdem złego sąsiada, rabusiami, rodzinnym konfliktem majątkowym czy zbuntowanym chłopstwem. Gródek w Kownatach – Mrówkach, gmina Wilczyn, ma postać stożkowatego kopca o wysokości 7 m, mający dolną średnicę 44 m, a górną 18 m. Dodatkowo otoczono go fosą o szerokości około 2 m, połączoną od północy z jeziorem zapewniającym stały dopływ wody.Został zbadany wykopaliskowo w latach 1971-1972 przez archeologów Łucję i Andrzeja Nowaków z Muzeum Okręgowego w Koninie. W wyniku tych badań na szczycie kopca w części południowo-zachodniej odsłonięto pozostałości pięciobocznej wieży (dł. boku ok. 3 m), o wybrukowanym wnętrzu, która była główną budowlą gródka. Na północ od niej odkryto piwniczkę, która prawdopodobnie znajdowała się pod drugim budynkiem, a na południu pozostałości kuźni. Całość szczytu była otoczona palisadą.


Powidzki Park Krajobrazowy leży w północno-wschodniej Wielkopolsce. Większa część chronionego obszaru położona jest w obrębie mezoregionu Pojezierze Gnieźnieńskie, natomiast fragmenty na zachodzie i południowym zachodzie wchodzą w skład Równiny Wrzesińskiej. Park obejmuje tereny znajdujące się między jeziorami: Kamienieckim (poza granicami parku), Kownackim, Powidzkim oraz Ostrowite. Rzeźba terenu ma charakter młodoglacjalny i obejmuje liczne zróżnicowane formy: rynny polodowcowe, moreny czołowe i denne oraz równiny sandrowe.



- Miejsce, na którym powstał gród, odznaczało się niegdyś dużymi naturalnymi walorami obronnymi. Wzniesiono go na półwyspie nieistniejącego już dzisiaj jeziora o silnie rozbudowanej linii brzegowej. Przepływała przez nie niewielka rzeka Moskawa (Źrenica), będąca jednym z licznych dopływów Warty.


Giecz - drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela i Matki Bożej Pocieszenia


Gród w Grzybowie, leżący niedaleko Wrześni, należy do największych, a zarazem najbardziej tajemniczych ośrodków na obszarze władztwa Piastów. Jest bez wątpienia miejscem, gdzie przeszło 1000 lat temu toczyły się istotne wydarzenia związane z początkami naszego państwa.


Unia - ruiny pałacu Chrzanowskich

Paruszewo - ruiny pałacu z 1910 r.




Na Ostrowie Lednickim mieścił się niegdyś jeden z najważniejszych grodów państwa Piastów. Na terenie dzisiejszego grodziska znajdują się m.in. pozostałości potężnych wałów obronnych i pałacu książęcego z kaplicą. Odkryto w niej baseny chrzcielne, które wskazują na Ostrów jako prawdopodobne miejscu chrztu Mieszka I. Dopełnieniem ruin na wyspie była do 2017 roku kilkakrotnie nagradzana wystawa „Ostrów Lednicki. Pod niebem średniowiecza”. Na wyspie znajdują się jedne z najważniejszych pozostałości polskiej architektury wczesnośredniowiecznej: relikty kamiennego pałacu wraz z przylegającą kaplicą na planie krzyża greckiego. W miejscu tym najpewniej Bolesław Chrobry podejmował cesarza Ottona III. W ruinach kaplicy dokonano sensacyjnego odkrycia basenów chrzcielnych, które przemawiają za Ostrowem Lednickim jako miejscem chrztu Mieszka I w 966 roku. Widoczne są także wyjątkowe w Europie Środkowej pozostałości drewnianych mostów, z których jeden miał niemalże pół kilometra długości. Na wyspie znajdują się również fundamenty kościoła grodowego z grobowcami, w których, jak się przypuszcza, spoczywał między innymi nieznany z imienia syn Bolesława Chrobrego



Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy udostępnia zwiedzającym także Punkt Etnograficzny w Rogierówku, koło Poznańia. Znajduje się tam ośmioboczny wiatrak wybudowany około 1905 roku. Wewnątrz zobaczymy kompletne wyposażenie złożone z maszyn z przełomu XIX i XX wieku. Warto wybrać się do Dziekanowic (i Rogierówka także), aby na chwilę przenieść się w czasie i zobaczyć jak dawniej żyli mieszkańcy typowej wielkopolskiej wsi.



Moraczewo - trzy wiatraki koźlaki