---

Muzeum Wsi Radomskiej zajmuje obszar o powierzchni 32,5 ha, na którym zestawiono 80 obiektów dawnego budownictwa wiejskiego (chałupy, dwory, kościół, budynki gospodarcze, kuźnie, wiatraki i młyny wodne), a 22 kolejne czekają w magazynach na montaż. Muzeum posia­da również ponad 16 000 eksponatów ruchomych, wśród których na szczególną uwagę zasługują kolekcje: pojazdów, maszyn rolniczych, uli i narzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki ludowej.




Dwór w Bartodziejach nazywany potocznie pałacem został wzniesiony w I poł. XIX w. Przez ponad 150 lat często zmieniał właścicieli. Mimo rożnych kolei losu przetrwał w nienaruszonym stanie czasy zaborów, dwie wojny światowe i okres komunizmu. Niszczenie zabytku rozpoczęło się po 1988, gdy został sprzedany przez rodzinę Janowskich. Przez ponad 25 lat dwór należał do polsko-szwedzkiego małżeństwa, które odpowiada za jego unicestwienie. Od lipca 2015 roku dwór znajduje się w rękach nowego właściciela, radomskiego przedsiębiorcy, który planuje jego odbudowę.


Muzeum zostało otwarte w październiku 2009 roku. Mieści się w rezydencji pałacowej, usytuowanej w zabytkowym parku. Ekspozycja stała „JA, Gombrowicz” według scenariusza i koncepcji Jolanty Pol oraz projektu graficznego Adama Orlewicza została zaaranżowana przez pracownię technik scenograficznych Tryktrak. Trakt zwiedzania obejmuje pięć przestrzeni wystawienniczych: Kawiarnię "Ferdydurke" (dawny pokój Witolda), salę polską, hol (kolekcje przedmiotów osobistych), salę argentyńsko-europejską oraz "czyStelnię". Ekspozycja oparta jest na narracji biograficznej. Prezentowane są dokumenty, fotografie, korespondencja, maszynopisy, rękopisy oraz pierwodruki dzieł z poszczególnych okresów życia Witolda Gombrowicza.


Kościół w stylu zakopiańskim zbudowano w 1927 r. W 1966 r. go restaurowano: wykonano wtedy nowe pokrycie dachowe. Świątynia jest drewniana, konstrukcji zrębowej i łątkowej, zbudowana z drewna sosnowego w stylu zakopiańskim. Nawa na planie prostokąta poprzedzona jest kruchtą z głównym wejściem osłoniętym daszkiem na słupach z nadbudowaną wieżyczką zwieńczoną izbicą z galeryjką i namiotowym daszkiem. Dachy są oddzielne. Nad prezbiterium dach jest kryty blachą z naczółkiem w części tylnej, nad nawą kryty gontem.


W Miejskim Ośrodku Kultury w Pionkach funkcjonuje Izba Regionalna „Czarna Płyta”, która została utworzona w dawnym Centrum Aktywności Lokalnej. W Izbie zgromadzono pamiątki z czasów, kiedy w Pionkach istniała największa tłocznia płyt gramofonowych w naszym kraju. Przez ponad trzy dekady (w latach 1957-1991) produkowała płyty gramofonowe dla odbiorców muzycznych w całej Polsce.


O zachowaniu do dziś w dość dobrym stanie puszczańskiej przyrody zadecydowała ich przynależność do własności królewskiej, a później rządowej, która jako teren łowów chroniona była przed wycięciem. Położenie Parku na granicy Mazowsza i Małopolski oraz w widłach pradolin Wisły i Radomki wpłynęło na różnorodność form ukształtowania terenu oraz bogactwo świata roślin i zwierząt. Równinny krajobraz urozmaicają doliny Radomki i Zagożdżonki oraz wzniesienia wydmowe z zabagnieniami zwanymi w miejscowej gwarze „ługami”.


pałac Stanisława Augusta Poniatowskiego był już chronologicznie trzecią królewską rezydencją w Kozienicach; budowlę zrealizowano w latach 1776-1778 zgodnie z projektem królewskiego architekta Franciszka Placidiego, który pełnił także funkcje naddzierżawcy ekonomii kozienickiej. W skład założenia projektowanego w duchu późnego baroku, z wykorzystaniem (dekoracja elewacji) form klasycystycznych, wchodził stanowiący jego dominantę gmach główny, oraz dwie oficyny: lewa kuchenna i prawa gościnna. Czworobok założenia zamykały budynki stajni i wozowni. Pałac otaczał barokowy park dekorowany rzeźbami.



Kościół w Bardzicach otoczony jest pięknym parkiem, w którym rosną głównie modrzewie. Wchodząc przez główną bramę mijamy skromne drewniane figurki, by wreszcie, tuż przed wejściem do kościoła ujrzeć piękną rzeźbę patrona parafii św. Andrzeja Boboli. Idąc dalej, zaraz za kościołem, zobaczymy figurkę św. Franciszka z wilkiem przy boku. Od strony południowej stoi duża, drewniana brama nazwana „Bramą Tysiąclecia". Sam kościół przez wieki został zachowany bez zasadniczych przekształceń. Jeśli chodzi jednak o wystrój świątyni to uległ on znacznej zmianie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Kiedyś był nakryty gontem, później zmieniono pokrycie na blachę miedzianą. Deski, którymi jest obity na zewnątrz oraz sufit, zostały wymienione na modrzewiowe.


Pewnego razu, gdy teren Iłży porastała jeszcze puszcza, przybyła tu stara królowa i rozkazała na wzgórzu wybudować zamek. Trudno tam było o wodę, wywiercono więc w skale bardzo głęboką studnię. Mówiono, że królowa chciała opłakiwać śmierć męża, ale ona wyprawiała wystawne uczy i obmyślała plany pozbycia się znienawidzonej synowej, którą królewicz poślubił wbrew jej woli. W końcu wraz z czarownikiem uknuła okrutną intrygę. Wysłała do młodego króla posłańca, iż tęskni za rodziną i prosi o odwiedziny. Król przybył wraz z małżonką myśląc, że to zakończy niesnaski z matką. Niebawem jednak dostał wiadomość o pilnej naradzie i musiał opuścić zamek, ale na prośbę matki pozostawił przy niej żonę. Teraz zgodnie z planem czarownik rzucił na nią zaklęcie i zamienił w białą kaczkę. W takiej postaci królewna została wrzucona do studni zamkowej. Nieszczęśliwa kaczka tak długo roniła łzy, aż ich potok rozmył skały i wypłynął u stóp wieży jako strumyk. Kaczka również wypłynęła z prądem na powierzchnię a tam anioł odmienił ją z powrotem w dziewczynę i przywiódł wprost w ramiona króla. Wtedy stara królowa została zamieniona w czarną kaczkę, a jej goście i słudzy we wrony i kruki. Zamek jej zaś zniszczony został przez wielką nawałnicę i pioruny, tylko wieża się ostała. Strumyk, który wypływa u stóp Góry Zamkowej na pamiątkę królowej, z której łez powstał nazwali ludzie "Jej łza". Z czasem nazwę przerobiono na Iłżę.



Jednym z wielu obiektów zabytkowych na terenie Iłży jest kościół i szpital przytułek dla ubogich p.wz. św. Ducha z 1448 roku ufundowany przez Biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. W 1754 roku w miejscu średniowiecznego budynku powstał nowy a fundatorem był biskup krakowski Andrzej Załuski. Ze średniowiecznego budynku zachowała się bardzo ciekawa część kominowa a przy wejściu do budynku tablica erekcyjna z herbem Junosza. W tym właśnie parterowym budynku mieści się siedziba Muzeum Regionalnego w Iłży.





Zamek w Szydłowcu należy do najpiękniejszych wczesnorenesansowych rezydencji magnackich. Dorównywał wspaniałością architektury i wystroju kamieniarskiego najświetniejszym ówczesnym rezydencjom. Jego zewnętrznej okazałości odpowiadały wnętrza wyposażone w bogate portale miejscowego kamienia, polichromowane stropy kasetonowe, malowane fryzy, piece z wielobarwnych kafli i ozdobne posadzki. Jego współczesny wygląd pochodzi z czasów Radziwiłłów. Zamek położony jest na sztucznej wyspie, otoczonej fosą, w samym środku malowniczego parku.

Dopiero w latach 60 XX wieku został poddany generalnemu remontowi. Obecnie pod rządami miejscowych instytucji publicznych stał się siedzibą Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych oraz Szydłowieckiego Centrum Kultury i Sportu. Zamek można nie tylko zwiedzać w środku ale także spędzać w nim czas i to na różne sposoby. Znajdziemy tu restaurację oraz kawiarnię, a w okresie letnim możemy skorzystać z ogródka kawiarnianego na dziedzińcu zamkowym. Są tu też sale do prowadzenia warsztatów oraz zajęć tanecznych, sala kinowa oraz teatralna Ciekawym elementem są lochy które biegną pod zamkiem. Kiedyś służyły za wyjście z zamku oraz za schron podczas ewentualnego najazdu wrogów. Obecnie o lochach krąży legenda jakoby były nawiedzone przez Białą Damę.


Historię powstania Pałacu Odrowążów datuje się już na XII wiek. Początkowo drewniany dwór obronny został przebudowany w XV stuleciu na murowany zamek. Wschodnie skrzydło wraz z wieżyczką obserwacyjną, w którym dziś mieszczą się dwie kapliczki, dobudowano w 1605 r. Upamiętnia to kamienna tablica widoczna na przyporze budynku. W czasach Stanisława Sołtyka pracami budowalnymi kierował architekt Fryderyk A. Lessel, autor projektów klasycystycznych pałaców i warszawskiego ratusza. Obecnie Pałac składa się z dwóch skrzydeł połączonych pod kątem prostym. Budynek główny jest podpiwniczony (obecnie mieści się tam otwierany na specjalne wydarzenia Drink Klub), zwrócony fasadą na wschód. Jego gotycki charakter utwierdzają pozostałości oryginalnie sklepionych piwnic. W najbliższym otoczeniu Pałacu Odrowążów zachowały się do dzisiaj relikty przeszłości: studnia na dziedzińcu, prochownia, lodownia oraz stare piwnice dworskie, które zagospodarowano na muzeum rzeźb Bogów i Bożków Słowiańskich, wystawę sprzętów dawnych i przypałacowe lochy.




Dwór, malowniczo położony na wysepce oblanej od południa stawem, od północy odciętej od brzegu fosą, stanowi przykład typowej siedziby zamożnego szlachcica, nawiązuje jeszcze do tradycji średniowiecznych siedzib obronnych. Zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 10,8×27 m, z kamienia i cegły, ma dwie kondygnacje oraz dwie, znajdujące się w przeciwległych narożach, cylindryczne, piętrowe basteje (wieże strzelnicze) nakryte dachem. Od strony północnej usytuowany jest most i budynek bramny, z przylegającą późniejszą przybudówką gospodarczą. W latach 80. XX w. dwór został częściowo odbudowany i zabezpieczony przed zniszczeniami. Obecnie jest własnością Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego i jest jedną z atrakcji "Rowerowego Szlaku Architektury Obronnej po Województwie Świętokrzyskim".


Podobno miejscowi do dzisiaj starają się omijać po zmroku ruiny zamku drzewickiego. Niejeden widział i słyszał tu dziwne zjawiska. Legenda mówi, że w gwiaździstą noc, ujrzeć można smutną procesję sióstr bernardynek. Zakonnice, przy zgaszonych świecach, ze spuszczonymi głowami, obchodzą wszystkie komnaty. Słychać ich ciche modlitwy i jęki. Zatrzymują się w kaplicy i aż do północy modlą i błagają o przebaczenie. Smutna procesja to bowiem kara, za to że siostry nie dopilnowały swych obowiązków. Po zakończonych roratach nie wygasiły wszystkich świec i ogień rozprzestrzenił się najpierw na kotary, a później na całą budowlę.

Inna zjawa zamkowa to duch córki Adama Drzewickiego, pojawiający się w ruinach jako "biała dama". W czasie "potopu" szwedzkiego zamek próbowano bronić, jednak gdy artyleria szwedzka zniszczyła bramę i najeźdzcy zbliżali się już do mostu, losy zamku były przesądzone. Córka pana zamku postanowiła zginąć niż oddać się w ręce najeźdźców. W długiej białej sukni weszła na wieżę i skoczyła...