To właśnie w Tomaszowie znajduje się jedyny skansen rzeki - i wszystkiego co z rzeki wyciągnięto... Tutaj też, nad Pilicą, znajdują się unikatowe Niebieskie Źródła i groty Nagórzyckie (trasa podziemna!) i - udostępniony do zwiedzania - Bunkier w Konewce.
Skansen Rzeki Pilicy
Skansen rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Niewielki prywatny skansen, gromadzący głównie militaria. Skansenem opiekuje się były nauczyciel historii z zacięciem na tematy wojskowe.
Podstawowym i konsekwentnie realizowanym założeniem Skansenu Rzeki Pilicy jest tworzenie placówki żywej, w której przyrodę i historię rzeki oraz przestrzeń kulturową, jaką ona wytworzyła, można poznawać wszystkimi zmysłami. Wiele eksponatów otrzymało w Skansenie Rzeki Pilicy „drugie życie”. Najbardziej rozbudowana jest ekspozycja zatytułowana „Młynarstwo wodne w dorzeczu Pilicy”. Najważniejszym jej elementem jest drewniany młyn wodny.
W skansenie organizowane są też warsztaty (tkactwa, wypieku etc) i pikniki militarne.
Na północ:
Zamek rawski
Zamek wzniesiony został w II połowie XIV wieku jako najbardziej wysunięta na południowy- zachód warownia Mazowsza. Usytuowany w bagnistych widłach rzek Rawki i Rylki, na ważnym szlaku handlowym z Pomorza na Ruś.
Pełnił rolę drugiej obok Płocka, a okresowo również samodzielnej rezydencji książąt mazowieckich: Siemowita III, IV, V, Władysława I, II. Po wcieleniu Mazowsza do Korony stał się siedzibą starosty królewskiego i ośrodkiem administracji lokalnej.
Zniszczony w czasie pożaru w 1507 roku, został odbudowany w I ćwierci XVI w., przy czym dodano wówczas nowe elementy wystroju.
W obliczu rozwoju sztuki wojennej zamek utracił znaczenie warowni trudnej do zdobycia i stał się miejscem “odosobnienia” dla co znamienitszych więźniów. M. in. więziono w Rawie: Krzysztofa Meklemburskiego – koadiutora arcybiskupa Rygi, Karola Gyllenhielma – syna króla Szwecji Karola IX, Jakuba Pontusa de la Gardie – wodza szwedzkiego, Iwana Podkowę – samozwańczego hospodara mołdawskiego.Wszystkich odwiedzających Rawę Mazowiecką już przy samym wjeździe do miasta wita dostojna sylwetka baszty Zamku Książąt Mazowieckich. Zamek wzniesiony został w II połowie XIV wieku jako najbardziej wysunięta na południowy-zachód warownia Mazowsza, usytuowany w bagnistych widłach rzek Rawki i Rylki, na ważnym szlaku handlowym z Pomorza na Ruś.
Za sprawą króla Zygmunta Augusta od 1569 roku na zamku był składany i przechowywany podatek kwarciany (ustanowiony w 1563 r.), odbierany ze starostw i królewszczyzn a przeznaczony na wojsko koronne.
Z Zamkiem Książąt Mazowieckich wiąże się ciekawa historia przekazywana od pokoleń o księżniczce Ludmile, która za rzekomą zdradę została z rozkazu męża zamurowana w zamku. Podobno jej duch błąka się do obecnych czasów. Motyw ten wykorzystał sam William Szekspir w jednym ze swych dzieł - „Zimowej opowieści”.
Na wschód:
Schron kolejowy w Konewce
Schron (bunkier) kolejowy w Konewce niedaleko Spały jest jedną z największych atrakcji turystycznych województwa łódzkiego. Schron miał służyć zabezpieczeniu przed atakiem lotniczym pociągów specjalnych, pełniących funkcje ruchomych ośrodków dowodzenia oraz ich personelu dla sztabu grupy armii Środek (Mitte).
Główny obiekt kompleksu w Konewce- żelbetowy bunkier- schron, ma długość 380 m oraz przekrój ostrołuku mającego przy podstawie szerokość 15 m i wysokość 9 m, w którym między betonowymi peronami biegnie tor umożliwiający wjazd całego składu pociągu.
Wzdłuż głównego tunelu biegnie korytarz boczny, podzielony drzwiami gazoszczelnymi na ciąg niewielkich pomieszczeń. Obok schronu kolejowego zbudowano zespół bunkry technicznych mieszczących kotłownię, urządzenia wentylacyjne i siłownię elektryczną.
Obiekty te łączyły z bunkrem kolejowym trzy podziemne kanały techniczne. W skład kompleksu wchodziły również schrony mieszczące: stację pomp i uzdatniania wody, zbiornik i chłodnicę wody technologicznej.
Ukończone bunkry zamaskowano przed możliwością wykrycia z powietrza, montując na stropach drewniane, kryte papą dachy, a na schronie kolejowym umocowano siatki maskujące i atrapy drzew. Teren wokół otoczono dwoma rzędami płotu z siatki i drutu kolczas tego i prawdopodobnie polami minowymi.
Budowę bunkrów rozpoczęto wiosną wiosną 1940 r. Schrony nigdy nie zostały wykorzystane zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem. Pierwsze informacje o wjeżdżających do schronów pociągach towarowych liczących ponad 30 wagonów pojawiają się w 1944 r., gdy w Jeleniu i Konewce utworzono filię tomaszowskich zakładów Daimler-Benz.
Zwiedzanie obiektów w Konewce obejmuje wejście do bunkra kolejowego, bunkrów technicznych, podziemnych kanałów, jak i ekspozycji militariów.
Na południe:
Rezerwat "Niebieskie źródła"
Najważniejszą osobliwością są wywierzyska krasowe, którymi, poprzez szczeliny w skałach wapiennych, wypływa krystalicznie czysta woda, podnosząc piasek denny z dużą siłą do góry, co stwarza wrażenie "wrzenia gejzerów". Kanały odpływowe tworzą tu rozlewisko, osiągające głębokość do 4,5m. Rezerwat przyrody "Niebieskie Źródła" położony jest na prawym brzegu Pilicy, w granicach administracyjnych Tomaszowa Mazowieckiego.
Groty Nagórzyckie- trasa podziemna
Na zachód:
Piotrków Trybunalski - kirkut:
Nekropolia powstała w XVIII w. i należy do najciekawszych zabytków żydowskiej sztuki cmentarnej w Polsce. Poza licznymi macewami znajdują się tam również grobowce – ohele, należące do cadyków, m.in. z dynastii z Wolborza, Radoszyc czy Rozprzy.
Mimo wielu zniszczeń na osiemnastowiecznycm kirkucie, na powierzchni ponad trzynastu hektarów do dziś zachowało się około trzech tysięcy nagrobków – macew, na których wyryto inskrypcje w języku hebrajskim, niemieckim, rosyjskim i polskim. (tekst: www.kultura.lodz.pl)
W Piotrkowie Trybunalskim istnieją dwa cmentarze żydowskie.
„Stary” cmentarz żydowski – położony przy synagodze przy ul. Wojska Polskiego, który powstał w 1689 r. i funkcjonował do końca XVIII w. W wyniku zniszczeń dziś na tym cmentarzu nie ma żadnych macew. O przeszłości tego miejsca przypomina tablica, umieszczona tu w 1997 r. przez piotrkowskich Żydów, którzy przeżyli czasy Holocaustu.
Włókiennicza Łódź, do niedawna kojarzona głównie z fabrykami, dziś staje się atrakcją turystyczną na miarę europejską. Dawne fabryki przekształcane są w muzea, galerie oraz centra handlowe, zaś liczne pałace dawnych potentatów włókiennictwa przechodzą drugą młodość.
Łódź to także miasto wielokulturowe. Widać to szczególnie w mnogości i różnorodności świątyń oraz na cmentarzach. Na Starym Cmentarzu w Łodzi pochowani są mieszkańcy trzech różnych wyznań: katolicy, prawosławni i ewangelicy- znajdują się tu mauzolea łódzkich rodów, jak również ponad 200 zabytkowych nagrobków. W Łodzi znajduje się też największa w Europie nekropolia żydowska.
Łódź >>>
