Sokółka to urokliwy teren położony w północnej części Niziny Podlaskiej. Od strony wschodniej graniczy z Białorusią, od zachodniej-otacza ją Puszcza Knyszyńska. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa drogowa i kolejowa Warszawa-Grodno i dalej w kierunku na Wilno, Rygę, Sankt Petersburg, Mińsk, Moskwę. Posiadająca 400-letnią tradycję Sokółka leży na styku kultur Wschodu i Zachodu. Usytuowanie na obszarze przygranicznym i historyczne losy sprawiły, że przez wieki krzyżowały się tutaj wpływy różnych narodowości: Polaków, Białorusinów, Żydów, Tatarów, Rosjan, Litwinów, Niemców. Sokółka i jej okolice to prawdziwa mozaika kulturowo-etniczna.


Wiatraki stanowiły charakterystyczną grupę budownictwa drewnianego w Polsce. Budynki te wyodrębniały się na tle innych budowli drewnianych tym, że posiadały specjalną konstrukcję opartą na szkielecie drewnianym, a niektóre części były obracane i ruchome. Ta unikalna w budownictwie konstrukcja spowodowała utworzenie nowego kształtu architektonicznego jakim był wiatrak, co stanowiło o specjalnym jego wyrazie w krajobrazie wsi.


W Malawiczach Górnych, na niewielkim wzgórzu, choć jak na Podlasie nie najmniejszym, stoją pozostałości wiatraka. I to nie jedynego w tej okolicy, bo podobne do tego wiatraki zdobiły pagórkowaty teren Sokólszczyzny. Do 2011 roku był to najlepiej zachowany wiatrak sokólski, choć wyglądał tak, jakby właśnie stoczył walkę z Don Kichotem i został w niej poważnie poszkodowany. Niestety - dziś wygląda znacznie gorzej, gdyż ... drewniane zabytki są narażone na podpalenia, pioruny i inne niespodzianki. Wiatrak spłonął. Niemal doszczętnie.

W dość osobliwym miejscu, bo na .... cmentarzu, stoi drewniany wiatrak paltrak, który pozbawiony skrzydeł, coraz bardziej popada w zapomnienie. Prawdopodobnie cmentarz powstał później gdy już wiatrak przestał pełnić swoją rolę. Opuszczony, stojąc wśród nagrobków stał się jednym z nich. Szkoda tylko że nie ma nikogo, kto tak jak o groby swoich bliskich zadbałby o jego wygląd. W końcu to jedyny zabytek na tym odludnym miejscu przy białoruskiej granicy.

W wiatraku ze Szczęsnowicz zastosowano (tak jak w wiatraku w MInkowcach) ciekawy sposób chłodzenia łożyska: za pomocą powietrza napływającego od strony nawietrznej specjalną rynną z desek. Najlepiej chyba zachowany ten sokólski wiatrak ma nawet swoją nazwę uwiecznioną na metalowej chorągiewce: JAN. Prawdopodobnie jego budowniczym był właśnie Jan.. może Szczęsnowicz.

Park kulturowy Korycin-Milewszczyzna ma służyć poznawaniu życia ludzi z okolicznych terenów na przestrzeni tysiąca lat: jak żyli, co jedli, czym się zajmowali, jak wykorzystywali len i skóry, jak produkowali i przechowywali żywność. Park bazuje na trzech zabytkach: pozostałościach wczesnośredniowiecznego grodziska, folwarku oraz wiatraku przeniesionym ze wsi Jatwieź Duża.


Wiatrak z Korycina tak naprawdę jest budowlą z Zagórza. Został on zakupiony przez gminę w 2006 roku i ...uratowany. Wyremontowano go bardzo drobiazgowo by w 2010 roku ustawić przy zalewie w Korycinie. Cała konstrukcja waży 13 ton! Odrestaurowanie wiatraka z 1945 roku kosztowało 700 tys. zł, z czego 500 tys. to dofinansowanie z unijnego programu „Odnowa wsi”. Chlubny przykład! Marzy się nam, żeby inne wiatraki podzieliły los tego z Zagórza...


Przy drodze łączącej Aulakowszczyznę z Szumowem stoi piękny, drewniany Holender, datowany na 1930 rok. Nie zapomnijcie, że w tej malutkiej wsi można też zobaczyć resztki grodziska średniowiecznego.


Piękny, drewniany wiatrak-chociaż pochodzi z 1910 roku nie figuruje w rejestrze zabytków. Jest w kompletnej ruinie, brak mu także zadaszenia.

Trzykondygnacyjny, murowany wiatrak holenderski w Dąbrowie Białostockiej jest w całkiem niezłym stanie. Na stronie Zabytek.pl czytamy: Obiekt zbudowany w 1924 roku przez Jana Owsiejko według projektu przywiezionego ze Stanów Zjednoczonych. Projekt zrealizował murarz Jan Zabłocki. Wiatrak użytkowany był do 1960 roku. Po śmierci Jana Owsiejko obiekt stał się własnością Piotra Krzysztofika, który zaprzestał użytkowania młyna. Niestety wiatraka nie można zwiedzać, jest własnością prywatną.

Drewniany Holender, bardzo stary bo datowany na 1880 rok. Niestety jest w stanie ruiny. Konstrukcja nośna to fundament z kamieni polnych na planie koła z podpiwniczeniem. Ściany szalowane pionowo deskami, dodatkowo pokryte są długim wiórem osikowym. Wygląda na to, że jego dni są policzone... Znajduje się na prywatnym terenie, na plantacji borówki.

Podobnie jak wiatrak z Białous i ten z Chmielowszczyzny dożywa już swojego czasu. Wybudowany około 1910. Dziś nie ma już śmig i dachu.

Wiatrak wybudowano w 1946 roku, od 1977 znajduje się na liście zabytków. Budynek jest trzykondygnacyjny,osadzony na ośmiokątnym fundamencie z podpiwniczeniem. Ma osobne wejście z zewnątrz do piwnicy. Ściany są szalowane pionowo deskami i pokryte wiórem osikowym. Hełm drewniany pokryto blachą ocynkowaną, brak mu niestety skrzydeł.

Obiekt choć w dobrej kondycji niestety nie jest dostępny dla turystów. Konstruktorem i budowniczym młyna był Kazimierz Bartulewicz-właściciel wiatraka. Wiatrak ukończono w 1937 roku i pracował on do zamknięcia w 1948 roku. Mechanizmy przemiałowe zdemontowano już w 1950 roku. Wiatrak rzuca się w oczy-został usytuowany w krajobrazie otwartym na wzgórzu po wschodniej stronie szosy Białystok-Augustów (droga krajowa nr 8).