Sokółka to urokliwy teren położony w północnej części Niziny Podlaskiej. Od strony wschodniej graniczy z Białorusią, od zachodniej-otacza ją Puszcza Knyszyńska. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa drogowa i kolejowa Warszawa-Grodno i dalej w kierunku na Wilno, Rygę, Sankt Petersburg, Mińsk, Moskwę.

Posiadająca 400-letnią tradycję Sokółka leży na styku kultur Wschodu i Zachodu. Usytuowanie na obszarze przygranicznym i historyczne losy sprawiły, że przez wieki krzyżowały się tutaj wpływy różnych narodowości: Polaków, Białorusinów, Żydów, Tatarów, Rosjan, Litwinów, Niemców. Sokółka i jej okolice to prawdziwa mozaika kulturowo-etniczna.

Ziemia Sokólska, to kraina położona na wschodnich rubieżach Polski o krajobrazie urozmaiconym licznymi przydrożnymi kapliczkami i krzyżami. Tatarskie osady, drewniane meczety, największy w Polsce muzułmański cmentarz dają absolutną niepowtarzalność w skali kraju. A jeśli dodamy pozostałości drewnianych wiatraków na Wzgórzach Sokólskich...

Więcej >>>

Muzeum Ziemi Sokólskiej znajduje się w centrum miasta. Mieści się w zabytkowym budynku, powstałym w XVIII wieku, w czasach rządów na tych ziemiach nadwornego podskarbiego litewskiego Antoniego Tyzenhauza. Do dyspozycji zwiedzających są trzy stałe ekspozycje tematyczne: historyczna, etnograficzna i tatarska oraz sala wystaw czasowych. W budynku Muzeum mieści się także Punkt Informacji Turystycznej, czynny w godzinach pracy Muzeum. Muzeum dysponuje zbiorem książek i dokumentów poświęconych regionowi i historii i kulturze Tatarów Polskich. Pozycje te są udostępniane dla chętnych na miejscu.

Obok najstarszego cmentarza sokólskiego, obecnie prawosławnego znajduje się cmentarz żołnierzy radzieckich, poległych na ziemi sokólskiej. Cmentarz powstał w latach 1949-52. Pogrzebani są na nim żołnierze Armii Czerwonej, polegli walkach z Niemcami w czerwcu 1941 i lipcu 1944 roku, ekshumowani z mogił rozrzuconych w całym powiecie sokólskim. W sumie spoczęło tu 2012 osób.

Dowództwo wojsk radzieckich nie przywiązywało uwagi do swoich poległych żołnierzy. Polegli nie mieli przy sobie żadnych dokumentów ani też nieśmiertelników. Ginął żołnierz i przeważnie ginął po nim ślad, o ile nie został odnotowany w dokumentach sztabowych. Na tak dużą liczbę poległych tylko 185 jest znanych, w tym 30 oficerów. Z poległych w 1941 roku znanych jest jedynie ośmiu żołnierzy.

Początki cmentarza ewangelickiego w Sokółce datują się na przełom XVIII/XIX w., gdy większość obszaru dawnego powiatu grodzieńskiego po III rozbiorze znalazła się w zaborze pruskim. Utworzono wtedy z zagarniętych ziem Prusy Nowowschodnie. W tym też czasie Prusacy rozpoczęli akcję przenoszenia cmentarzy grzebalnych z terenów zabudowanych poza osiedla ludzkie. Cmentarze najczęściej były położone wokół świątyni. Akcja przenoszenia cmentarzy była podyktowana przede wszystkim względami sanitarnymi oraz brakiem miejsca na nowe pochówki. Prusacy zaczęli też, w dbałości o rejestrację wszystkich zgonów zamykać tzw. cmentarze wiejskie i zmuszać mieszkańców parafii do grzebania na cmentarzu parafialnym. W 1800 r. rozesłano do wszystkich parafii wydane przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III "Publicandum czyli Obwieszczenie względem zakładania nowych cmentarzy i mogiłek oraz względem doniesienia o wydarzających się przepadków urodzenia czy śmierci".

Prawdopodobnie w tym czasie przeniesiono cmentarz poza miasto. W Sokółce nie było jednak oddzielnego cmentarza ewangelickiego. Zmarłych ewangelików chowano na cmentarzu katolickim. Cmentarz był wspólny, tak samo jak wspólne były księgi metrykalne. Ewangelicy prawdopodobnie nie posiadali w mieście świątyni (nic zachowały się na ten temat jakiekolwiek wzmianki).

W cytowanym już wyżej "publicandum" z 1803 r. znajdujemy fragment dotyczący również sytuacji w jakiej znajdowali się ewangelicy sokólscy: "... Wszyscy takowi, którzy nie mają swojej religii, wyznania, własnych kościołów i nie przydani do jakiego wyznania. Wszystkie przypadające się przypadki urodzenia albo śmierci powinni plebanowi tej parafii w której obrębie mieszkają do wpisywania i wprowadzania w księgi kościelne zameldować". W Sokółce dużo wcześniej, bo już około połowy XVIII w., ewangelicy korzystali z kancelarii kościoła katolickiego. Przed 1840 r. zamknięto cmentarz katolicki z powodu przepełnienia i utworzono nowy, położony około 200 m na wschód od starego. W tym czasie powstała w Sokółce parafia prawosławna. Prawosławni zabrali stary cmentarz katolicki na swoje potrzeby. Prawosławnych w mieście było 135 osób. Byli to przede wszystkim urzędnicy sprowadzeni z głębi Cesarstwa Rosyjskiego. Prawdopodobnie w tym czasie, gdy prawosławni zaczęli użytkować cmentarz, oddzielono dawną część ewangelicką i utworzono cmentarz ewangelicki.

Po 1807 r., gdy Sokółka znalazła się w zaborze rosyjskim w mieście zmalała ilość ewangelików. Wg danych statystycznych w 1878 r. mieszkało w powiecie sokolskim 26 osób wyznania ewangelickiego, w tym w samej Sokółce 18. Cmentarz ewangelicki czynny był do 1939 r. Ostatni zachowany nagrobek pochodzi z 1937 r. Po II wojnie zdewastowano cmentarz.

Położony na wzniesieniu w północno-zachodniej części miasta, był drugim co do wielkości cmentarzem na terenie Sokółki. Założony został prawdopodobnie w 1698 r. zgodnie z nadanymi przez króla Augusta II Mocnego, 29 grudnia tegoż roku przywilejami na budowę szkół, łaźni i zakładanie cmentarzy. Na cmentarzu o powierzchni 1,7 ha zachowanych jest ponad dziewięćset macew i około 30 sarkofagów, co czyni go jednym z największych i lepiej zachowanych kirkutów Białostocczyzny. Nekropolia dzieli się na dwie części: starą i nową.

Przy ul. Siennej 4 znajduje się budynek dawnej mykwy. Jest to murowany, parterowy budynek wzniesiony na planie prostokąta, o przybliżonych wymiarach podstawy 18 x 29 m, kryty dwuspadowym dachem. Po drugiej wojnie światowej obiekt został przebudowany, w jego wnętrzu urządzono lokale mieszkalne.

Główna synagoga stała w żydowskiej dzielnicy w północno-zachodniej części Sokółki. Był to murowany budynek zbudowany około 1900 roku. Miał dwa piętra, dwa rzędy zwieńczonych półkoliście okien, których nie było na ścianie wschodniej. Wzdłuż pierwszego piętra ciągnęły się galeryjki modlitewne dla kobiet. Oprócz głównej sali modlitewnej znajdowały się tu pomieszczenia administracyjne. W okresie władzy radzieckiej w latach 1939-1941 budynek wykorzystano na magazyn zbożowy, po wyzwoleniu był jeszcze halą targową, a w latach 50. został rozebrany.

W 2003 cerkiew otrzymała z petersburskiej Ławry Aleksandra Newskiego cząsteczkę relikwii patrona obydwu świątyń. W 2009 i 2010 cerkiew w Sokółce otrzymała w internetowym plebiscycie tytuł Perły w Koronie Podlasia. We wnętrzu cerkwi znajduje się ikonostas pochodzący z 1905. Cerkiew posiada jedną dużą kopułę i cztery boczne.

Parafia w Sokółce była bardzo rozległa, obejmowała osady i po zachodniej stronie Puszczy Kuźnickiej, sięgała aż po granice Podlasia. W tej części utworzono w 1601 r. parafię w Dąbrówce (Korycinie), a po wschodniej stronie ? w 1618 r. w Sokolanach, natomiast na trasie do Grodna ? w 1593 r. w Kundzinie. W 1651 r. parafię sokólską królowa Maria Ludwika przekazała sprowadzonym w tym roku z Francji misjonarzom św. Wincentego ? Paulo. Duszpasterzowali tu oni przez kilkadziesiąt lat, po czym parafia wróciła do księży diecezjalnych.

Pierwsza nekropolia, prawdopodobnie została tam zlokalizowana w latach 80-tych XVIII wieku, jeszcze za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Oficjalnie, jako cmentarz parafialny zaczęła funkcjonować w listopadzie 1802 roku z polecenia pruskiego policyjnego magistratu w Sokółce. Na cmentarzu grzebano zmarłych wszystkich wyznań, poza mojżeszowym, ponieważ Żydzi mieli w Sokółce swój kirkut.

Wśród pomników znajdujących się na tej nekropoli uwagę przyciąga piękny marmurowy nagrobek lekarza Juliana Żypowskiego, oficera 63 Uglickiego Pułku Piechoty. Wojskowy lekarz zmarł śmiercią tragiczną w 1896 roku. Ten pomnik to pamiątka po tragicznej miłości do młodej sokólskiej mężatki z ul. Grodzieńskiej. Uczucie było odwzajemnione, więc zakochani postanowili odebrać sobie życie, zażywając truciznę. Żypowskiego nie odratowano, a małżeństwo zakochanej kobiety się rozpadło. Była to jedna z większych sensacji w ówczesnym sokólskim środowisku.

Meczet w Bohonikach jest jednym z dwóch zabytkowych, czynnych meczetów w Polsce. Pierwszy meczet w Bohonikach osadnicy tatarscy wybudowali w XVII wieku prawdopodobnie w pobliżu zabytkowego mizaru. Dokładna data nie jest znana, gdyż spłonął on w czasie pożaru wsi a wraz z nim cała dokumentacja. Kolejny w obecnym kształcie zbudowano na przełomie XIX i XX wieku, prawdopodobnie w 1873r. O ile meczet w Kruszynianach przypomina kościół katolicki, tutaj widać wyraźne wpływy prawosławia- świątynia na planie zbliżonym do kwadratu (11,49m x 8,03m) przykryta jest kopertowym dachem, którego szczyt- centralnie wieńczy mała sześciokątna wieżyczka zakończona Meczet tatarskipółksiężycem. Niewielkie wnętrze- dostosowane wielkością do potrzeb społeczności tatarskiej- posiada wszystkie niezbędne elementy islamskiej świątyni ( wnęka mihrabu wskazująca kierunek na Mekkę oraz minbar skąd imam głosi kazania) Oczywiście tak jak w Kruszynianach zachowany jest podział na część męską i żeńską oraz wspólny przedsionek, w którym pozostawia się obuwie.

Kurban Bajram to jedna z dwóch najważniejszych w roku muzułmańskich uroczystości religijnych. Uroczystości Kurban Bajram (to turecka nazwa święta) ustanowiono na pamiątkę Abrahama, który zamierzał poświęcić Bogu swojego syna Ismaela. Trwają one cztery dni. Według muzułmańskiego lunarnego kalendarza wypada ono dziesiątego dnia miesiąca Zul Hidzdza. Poza uroczystą modlitwą i kazaniem podczas święta wierni składają ofiarę z wołów lub baranów. Gdy w Bohonikach ofiarowano trzy woły, ich mięso zostało, zgodnie z tradycją, podzielone między potrzebujących i uczestników uroczystości, tak by nikt nie pozostał głodny.

Więcej >>>

Świątynia wzniesiona została najprawdopodobniej przez oboźnego starodubowskiego Samuela Mościckiego, właściciela majątku Nieszkowicze. Małżonkowie Wiszyńscy opiekowali się cerkiewką od 1713 roku do swojej śmierci w 1733 roku. Później funkcję tę pełnił ich syn Karol. Planował nawet utworzenie tu filii klasztoru bazylianów z Supraśla, jednak zamiar ten nie został zrealizowany, bowiem Karol zmarł.

"Dawno temu pewien człowiek zabłądził w pobliskim lesie. Zaczął więc się żarliwie modlić i przysięgać, że jeżeli go ktoś wybawi z opresji to wybuduje w tym miejscu świątynię. Biedaka znalazł miejscowy wieśniak ze Słójki i pokazał drogę. Uratowany słowa dotrzymał, ufundował w puszczy unicką cerkiew i kazał się pochować obok niej po swojej śmierci." Tyle mówi legenda

Po unickiej świątyni nie ma już śladu. Została rozebrana, a z uzyskanego w ten sposób materiału wybudowano kaplicę filialną w Wierzchlesiu. W latach 60-tych XIX wieku powstała w tym miejscu cerkiew prawosławna pod wezwaniem śś. Piotra i Pawła.

Obok tej cerkwi znajduje się nietypowa mogiła. W pierwszej chwili, gdy się na nią patrzy, ma się skojarzenia z mogiłą Jana i Cecylii ze słynnego "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej. Jest to mogiła fundatorów poprzedniej świątyni. Mało czytelny napis wyryty na kamiennej płycie brzmi: "Tu leżą grzesznicy Kazimierz y Zuzanna Kanimierow- Wiszczyńscy, rok zejścia 1733".

W rzeczywistości owi grzesznicy byli właścicielami, jednego z kilku okolicznych majątków o nazwie Usnarz, a jednocześnie długoletnimi kolatorami miejscowej świątyni unickiej (poprzedniczki obecnej cerkwi).

Na obrzeżach wsi znajduje się ładny zaścianek z drewnianymi domami, stodołami, budynkami gospodarczymi krytymi słomą. Obok znajduje się teren dawnego folwarku Miszkienniki z lipową aleją prowadzącą do dworu.

Z drogi na Malawicze trzeba skręcić w lewo, później przez Puciłki i Poniatowicze zmierzać w kierunku Kuźnicy. Droga pnie się w górę, by po chwili opadać dość gwałtownie. Niebo postrzępione gwałtownymi podmuchami wiatru, gdzieniegdzie przebija do nas optymistycznym błękitem. Jak w bajce. Niby zwyczajny krajobraz, a dech dziwnie zapiera w piersi. Wreszcie jest, choć wygląda zupełnie inaczej niż się spodziewaliśmy. Dwór w Tołoczkach Wielkich.

Położony na zboczu wzgórza, z pięknym widokiem na dolinę rzeczki Łosośna należy do najciekawszych podlaskich dworów. Zachwyca doskonałe wkomponowanie w otaczającą go przestrzeń. Dwór w latach 1720- 1722 zbudował Zygmunt Bouffał. Budynek został tak zorientowany w terenie względem stron świata, aby w ciągu dnia, co najmniej przez godzinę, słońce zaglądało do każdego z dwunastu pomieszczeń (tylu ile jest miesięcy w roku).

Przy szosie Sokółka - Kuźnica, skręcając w stronę wsi Wołkusze na niewielkim wzgórzu w pobliżu strumienia zobaczymy ciekawą kapliczkę. Przypominająca słup, murowana kapliczka ma wysokość około 4 metrów, przykryta jest czterospadowym daszkiem, krytym czerwoną dachówką, zwieńczonym metalowym krzyżem. Podobno niegdyś na kapliczce (czy we wnęce) znajdował się metalowy orzeł. Mieli zniszczyć go pasterze trzody rzucając weń kamieniami. Inna wersja mówi o zakopanym skarbie i amatorach złota, którzy prowadzili tu tzw. rozkopki. Obecnie cenny zabytek czeka na remont, który ma przywrócić dawny jego wygląd.

Kapliczka wg niektórych podań to pruski słup graniczny, inne wskazują kapliczkę jako miejsce pochówku żołnierzy napoleońskich chorych na cholerę

Najbardziej wiarygodna jest jednak inna historia tego sakralnego obiektu. W wydawnictwie z końca XIX w. poświęconym rodzinie Bouffałów (właścicieli dworu w Wołkuszach), czytamy iż: jest to kapliczka postawiona na miejscu cerkwi wybudowanej przez Wasila Doroszkiewicza Bouffała. Autor artykułu przypuszcza, że była to cerkiew św. Jana Ewangelisty, ponieważ we wnęce był umieszczony orzeł - symbol tego właśnie ewangelisty. Wiadomo również, że ...kiedyś istniała Wołkuska Ikona Matki Bożej, która przyciągała mieszkańców z całej Grodzieńszczyzny. Wg informacji właściciela pola na którym stoi kapliczka w latach 60. XX w w środku znajdował się wizerunek matki karmiącej pięcioro orląt, który później został skradziony.

Rozplanowany na planie nieregularnego wieloboku, ogrodzony metalowym ogrodzeniem z powtarzającym się na przęsłach motywem menory. Zachowane fragmenty kilku nagrobków. Położony we wsch. części miejscowości, po północnej stronie ulicy Podlipskiej, na wzgórzu łagodnie opadającym ku północy. Część cmentarza zdewastowana przez wyrobisko piasku, część działki zajęta przez drogę.

Wiatraki stanowiły charakterystyczną grupę budownictwa drewnianego w Polsce. Budynki te wyodrębniały się na tle innych budowli drewnianych tym, że posiadały specjalną konstrukcję opartą na szkielecie drewnianym, a niektóre części były obracane i ruchome. Ta unikalna w budownictwie konstrukcja spowodowała utworzenie nowego kształtu architektonicznego jakim był wiatrak, co stanowiło o specjalnym jego wyrazie w krajobrazie wsi.

Rozważania nad konstrukcją młynów wietrznych dotyczą wyłącznie zagadnień budowlanych, architektonicznych oraz szczególnej analizy urządzeń mechanizmów wiatraka. Zagadnieniem dość ważnym związanym z budownictwem była lokalizacja budowy oraz jego funkcji gospodarczych w różnych okresach. Należy wspomnieć że sztuka ciesielska w młynach wietrznych osiągnęła poziom kunsztu, jakiego nie można spotkać z żadnych innych obiektach tego typu. Obecnie większość obiektów tego budownictwa istnieje w mniej lub bardziej zaawansowanej ruinie i tylko nieliczne urozmaicają krajobraz polskiej wsi.

Unikatową atrakcja turystyczną jest Szlak Tatarski, wiodący m.in. przez oddalone o 7 km od Sokółki- BOHONIKI. Tu znajduje się XIX- wieczny meczet i muzułmański cmentarz- Mizar. Na bramie mizaru w Bohonikach widnieje napis: "Zabrania się rezerwować miejsce bez zgody gminy". Bo właśnie o tym niewielkim cmentarzu przypominają sobie pod koniec życia mieszkańcy różnych miast, wsi i miasteczek Polski. Oczywiście ci, którzy czują się Tatarami bądź też są wyznawcami islamu. Bohoniki bowiem to dawna osada tatarska ustanowiona w 1679 roku przez króla Jana III Sobieskiego w zamian za zaległy żołd rotmistrzowi chorągwi tatarskiej- Olejowskiemu- i żołnierzom tej chorągwi.

Nie wiadomo dokładnie, ilu jest wyznawców islamu w Polsce. Oficjalne dane statystyczne podają jedynie liczbę członków Muzułmańskiego Związku Religijnego - ponad 5,1 tys. osób. Liczbę Tatarów szacuje się na ok. 5-6 tys. osób, a liczbę napływowych muzułmanów na ok. 10-20 tys. W Polsce istnieje osiem gmin muzułmańskich - w Białymstoku, Bohonikach, Bydgoszczy, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Kruszynianach, Poznaniu i Warszawie oraz trzy meczety - w Bohonikach, Kruszynianach i Gdańsku.

Unikatową atrakcja turystyczną jest Szlak Tatarski, wiodący m.in. przez oddalone o 7 km od Sokółki- BOHONIKI. Tu znajduje się XIX- wieczny meczet i muzułmański cmentarz- Mizar. Na bramie mizaru w Bohonikach widnieje napis: "Zabrania się rezerwować miejsce bez zgody gminy". Bo właśnie o tym niewielkim cmentarzu przypominają sobie pod koniec życia mieszkańcy różnych miast, wsi i miasteczek Polski. Oczywiście ci, którzy czują się Tatarami bądź też są wyznawcami islamu. Bohoniki bowiem to dawna osada tatarska ustanowiona w 1679 roku przez króla Jana III Sobieskiego w zamian za zaległy żołd rotmistrzowi chorągwi tatarskiej- Olejowskiemu- i żołnierzom tej chorągwi.

Nie wiadomo dokładnie, ilu jest wyznawców islamu w Polsce. Oficjalne dane statystyczne podają jedynie liczbę członków Muzułmańskiego Związku Religijnego - ponad 5,1 tys. osób. Liczbę Tatarów szacuje się na ok. 5-6 tys. osób, a liczbę napływowych muzułmanów na ok. 10-20 tys. W Polsce istnieje osiem gmin muzułmańskich - w Białymstoku, Bohonikach, Bydgoszczy, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Kruszynianach, Poznaniu i Warszawie oraz trzy meczety - w Bohonikach, Kruszynianach i Gdańsku.

Puszcza Knyszyńska jest pozostałością po ogromnym, zwartym kompleksie puszczańskim na pograniczu Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W końcu XV wieku były to: Puszcza Grodzieńska, Knyszyńska i Błudowska. Ich zasiedlanie następowało bardzo powoli. Długo był to teren pogranicza, na którym ścierały się wpływy polskie, ruskie, litewskie, jaćwieskie i krzyżackie.

Unikatową atrakcja turystyczną jest Szlak Tatarski, wiodący m.in. przez oddalone o 7 km od Sokółki- BOHONIKI. Tu znajduje się XIX- wieczny meczet i muzułmański cmentarz- Mizar. Na bramie mizaru w Bohonikach widnieje napis: "Zabrania się rezerwować miejsce bez zgody gminy". Bo właśnie o tym niewielkim cmentarzu przypominają sobie pod koniec życia mieszkańcy różnych miast, wsi i miasteczek Polski. Oczywiście ci, którzy czują się Tatarami bądź też są wyznawcami islamu. Bohoniki bowiem to dawna osada tatarska ustanowiona w 1679 roku przez króla Jana III Sobieskiego w zamian za zaległy żołd rotmistrzowi chorągwi tatarskiej- Olejowskiemu- i żołnierzom tej chorągwi.

Nie wiadomo dokładnie, ilu jest wyznawców islamu w Polsce. Oficjalne dane statystyczne podają jedynie liczbę członków Muzułmańskiego Związku Religijnego - ponad 5,1 tys. osób. Liczbę Tatarów szacuje się na ok. 5-6 tys. osób, a liczbę napływowych muzułmanów na ok. 10-20 tys. W Polsce istnieje osiem gmin muzułmańskich - w Białymstoku, Bohonikach, Bydgoszczy, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Kruszynianach, Poznaniu i Warszawie oraz trzy meczety - w Bohonikach, Kruszynianach i Gdańsku.

Europa

Mapa regionu jest wesołą twórczością własną. Dokładniej rzecz ujmując - zrzutem ekranu z map Gugla. Zrzut dotyczy wybranego regionu.

Legenda zaś jest następująca.

Domy podcieniowe sa oznaczone domkiem lub kwadratem. Szare - Zulawy Gdanskie (między mostami - droga nr 22 oraz droga nr 7 - nie ma innej możliwości przekroczenia Wisły w tym regionie.) Naprawdę. Ciemnoszare - nieznany stan. Fioletowe - Żuławy Wiślane (czyli mniej więcej Powiśle), po wschodniej stronie rzeki. Ciemnozielone - to te, które ormalnie należą do wojewórztwa warmińsko mazurskiego, czyli bardziej Elbląg. Dlaczego? - bo tu płynie Nogat, który również dużą rzeką jest.

Pozostałe ikonki sugerują, że jest tam "coś". Coś co jest: a) fajne b) ładne c) warte zobaczenia d) lokalną atrakcją e) inne. To coś może być: wiatrakiem, zamkiem, muzeum, latarnią morską, czy czymś zupełnie innym. Prawdopodobnie nie będzie to atrakcja komercyjna. No chyba, że będzie.

Mapa jest poglądowa - bo nie ma większej przyjemności, niż odrywanie po swojemu. Ale nie ma większego bezsensu, niż wyważanie otwartych drzwi. Zrobiłam tą mapkę dla siebie. Ale ponieważ czasami bywam miła, to się dzielę.