Poprad nie jest rzeką długą. Mierzy niecałe 170 km. Podobnie, jak Dunajec ma swoje źródła w Tatrach. Tylko, że Dunajec po polskiej stronie, a Poprad - po słowackiej. Poprad jest krótszy (Dunajec mierzy bowiem ok 250 km).

No i ostatecznie Poprad kończy swój bieg właśnie w Dunajcu. Na obu rzekach organizowane są spływy - jednak to Dunajec przepływa przez Pieniny (ten słynny przełom Dunajca), na Popradzie zaś spływy odbywają się na tratwach i jest to mniej znana atrakcja.

Więcej >>>
Z notatnika krajoznawcy >>

Skoro siostra mówi "ej, pojedźmy na Niemcową". To po prostu wsiadasz i jedziesz :) Co prawda, auto jest niewielką Pandą, a Niemcowa (chatka studencka z dawnych czasów) jest już zamknięta).

Zdjęć z objazdu pogranicza będzie więcej, tylko dajcie mi trochę czasu :) Bo to nie tylko cerkiew w Dubnem, ale i Leluchów, Powroźnik (tak Unesco się kłania), cerkwie w Muszynie Złockie i Miliku... Ale też ruiny zamku Plavec (na Słowacji), i kirkut (cmentarz żydowski w Plavnicy).

No i przejazd terenową Pandzią przez przełęcz nad Sulinem. (tu objawiła się moja nieznajomość słowackiego, która twierdziła, że Sedlo to wieś, a nie przełęcz...).

I wydaje mi się, że efektem tego objazdu jest właśnie rezygnacja z MUWITu jako witryny krajoznawczej. Obfitość materiałów mnie przerosła po prostu. Bo wypadałoby wspomnieć o fenomenalnym wyprazanym syrze w barze u Ditricha (Mnisek nad Popradom), wielkiej łani, która stała przy drodze (niegdyś drodze przelotowej na Węgry, gdzie jeździły TIRy).

O fenomenalnym domku "Pod Kamiennym Groniem", gdzie nocowałyśmy. I o dziwnym słowackim zwyczaju, zamkniętych restauracji w sezonie (w niedzielę około 18.00).

Przynajmniej tyle, że zamknięte były z widokiem na skansen i zamek w Starej Lubovni...

Więcej >>>

Piwniczna to świetna baza wypadowa zarówno dla narciarzy, jak i dla piechurów. W dolinie Popradu schodzą się tutaj szlaki turystyczne w pasmo Radziejowej i Jaworzyny. Piwniczna to głównie góry i turystyka aktywna (od rowerów poczynając, poprzez konie, narty aż po turystykę pieszą).

To tutaj znajdują się te miejsca, o których bardowie beskidzcy śpiewają... Niemcowa, Chatka Magóry, Kordowiec. Wśród ciszy i pagórków leśnych można znaleźć to, czego nie da się przeżyć w mieście.

Więcej >>>

Kiedyś tymi stronami uciekał król Muskata, otoczony rycerzami tak wysokiego wzrostu, że stojąc na przeciwległych szczytach gór, mogli sobie podawać ręce. Rycerze ci mówili biegle po łacinie. Królowi przypadła okolica tak do gustu, że postanowił się tu zatrzymać. Zbudował sobie zamek i założył miasto, które otoczył murem. Dał mu nazwę od swego imienia Muskata – Muszyna. Sama Muszyna jest sennym uzdrowiskiem, z przepięknym ryneczkiem, ruinami zamku (dziś zamek jest rekonstruowany).

W okolicy zaś - cerkwie drewniane m.in w Muszynie-Złockie.

Więcej >>>

Krynica to przede wszystkim uzdrowisko i kurort narciarski. To miejsce imprezowo- kulturalno- rozrywkowe. Organizowane tu są koncerty muzyki klasycznej- m.in. Festiwal Jana Kiepury. Słynną postacią krynicką jest również Nikifor- jego malarstwo znane jest na całym świecie. W centrum Krynicy powstało w związku z tym Muzeum Nikifora, które znajduje się w pięknym drewnianym domu, Willi Romanówka.

Krynica jest uzdrowiskiem i kurortem- i to należy zapamiętać. Choć mimo tłumów warto ją odwiedzić, Chociażby ze względu na unikatowe walory uzdrowiskowe oraz przepiękną, drewnianą, architekturę uzdrowiskową. Coraz mniej kuracjuszy udaje się w kierunku parku zdrojowego, a szkoda, bo jest to jeden z ładniejszych miejskich terenów leśnych w okolicy. W Krynicy łączą się szlaki piesze, rowerowe, konne i narciarskie. Najsłynniejsza jest oczywiście trasa narciarska z Jaworzyny Krynickiej.

Więcej >>>

Dominantą miasta jest bez wątpliwości ZAMEK LUBOWNIA, zbudowany na początku XIV wieku. Do jego najstarszej historii zapisali się czlonkowie znanych węgierskich szlacheckich rodów- Omodejów i Drugethów. Pod koniec XIV wieku na zamku gościli królewna Maria i Zygmunt Luksemburski. Najważniejsze wydarzenie w dziejach zamku miało miejsce w roku 1412, kiedy władcy Węgier i Polski podpisali traktat o pokoju. W tym samym roku węgierski król Zygmunt Luksemburski przekazał polskiemu władcy Władyslawowi II Jagiellońskiemu w zastaw za 37 000 kop praskich groszy, Lubowniański Zamek i 16 spiskich miast. Plotka miejscowa mówi, że zamek został wygrany w karty w Monte Carlo.

Więcej >>>

Absolutną perłą regionu jest cerkiew w Powroźniku. Kiedy zaczynałam jeździć w Beskid Sądecki, niszczała sobie w kępie drzew (nieczynna i nieużytkowana).

Obok lśnił nowością murowany kościół. Dziś tłumy turystów, autokary z kuracjuszami... a cerkiew stoi otworem dla zwiedzających. Z zewnątrz - idealna. Wewnątrz... oszałamiająca (szczególnie malowidła w zakrystii, gdzie wpuszcza przewodnik, Paweł Kącki. Dziś bowiem cerkiew ma status muzeum, a nie świątyni.)

Po słowackiej stronie docenione drewniane świątynie to dwa kościoły rzymskokatolickie Hervartov i Trvdosin), trzy protestanckie (Kezmarok, Lestiny i Hronsek) oraz trzy cerkwie greckokatolickie (Bodruzal, Ladomirova i Ruska Bystra), pochodzące z czasów od XVI do XVIII wieku. Z tym, że w dolinie Popradu leży jedynie Kezmarok.

Więcej >>>

Zabytki żydowskie można znaleźć w całej Europie. Nie inaczej jest w dolinie Popradu. Po stronie słowackiej mamy zatem Plavnicę - ładnie położony kirkucik na zboczu. Zarośnięty, ale ogrodzony, z odnowionymi macewami. (zdjęcia z Plavnicy - po kliknięciu na zdjęcie).

Mamy Hranićne (niedaleko drewnianego kościoła - w lesie, zarośnięty i zapomniany. Po stronie polskiej zaś - kirkut w Piwnicznej (niewielki, przy torach i placu zabaw), w Muszynie - ładnie odnowiony na zboczu i w Krynicy - ogromny i też zadbany.

Więcej >>>
Link | Zdjęcia z Plavca (SK)
Link |

Tu zdjęć nie będzie. Za to będzie recenzja książki "Kamień" Kuźmińskich. Świetny etnokryminał, ale też książka prawdziwa, obnażająca straszną rzeczywistość Romów (Cyganów. Po polskiej stronie osady romskie - cygańskie, były onegdaj w Łącku. Po stronie słowackiej zaś - jest na pewno jedna (we Frićce, obok drewnianego kościoła).

Dlaczego o tym wspominam? Bo, niestety, takie osady (choć kolorowe kulturowo) lepiej omijać z daleka. A na pewno, jeśli się jest samemu (że o samotnej kobiecie nie wspomnę w ogóle...).

. Kiedy byłam we Frićce dawno temu, ze znajomym z Anglii, który samochodu nie zamykał nigdy... W żadnym dużym mieście, ani nawet na osiedlu robotniczym... - tu wspomniany samochód zamknął. Byliśmy tam dosłownie (we Frićce) kilkanaście minut, a niepokój i strach towarzyszą mi do dziś, gdy tylko przypomnę sobie o tej o sytuacji.

Brzydka to powieść, ale jakżesz potrzebna. Z tym, że nie jest to powieść dla każdego - o ile Ślebodę można poklecać każdemu, o tyle Kamień dotyka tematyki wyrzuconej poza nawias społeczeństwa. Gorali z Zakopanego zna prawie każdy. Niekoniecznie osobiście. Ślebodę można zatem czytać jako kryminał.

Natomiast z Romami (Cyganami) jest inaczej. Niby każdy zna stereotypy. Każdy słyszał i każdy wie. Ale ... ilu z nas zna choć jednego Roma? Miałam niegdyś przyjemność mieszkać w Ochotnicy, gdzie znajduje się jedna z osad cygańskich (co ciekawe - Ci ochotniccy sami siebie nazywają Cyganami i wcale nie czują się obrażeni. I choć mieszkałam tam prawie kilka lat, nie udało mi się (a bardzo chciałam, bo byłam początkującą etnografką z ambicjami :) przekroczyć magicznej bariery swój-obcy. I to nie jest tak, ze każdy Cygan to złodziej. To tak jakby powiedzieć, ze każdy Polak to pijak. Tylko, że my staramy się bronić przed tymi stereotypami, udowadniamiy że tak nie est (lub olewamy stereotypy, bo jesteśmy u siebie).

A Romowie nie są. Nigdzie nie są "u siebie" bo to naród koczowniczy. Wszędzie są obcy (a więc: źli, bandyci, złodzieje i jeszcze kilkadziesiąt inwektyw dałoby się tu dołożyć).

My staramy się bronić, a cyganie (Romowie) zamykają się w swoich enklawach. I nawet w tej opinii, będąc absolutnie przeciwna stereotypom, podzieliłam świat na biały i czarny, "nasz" i Romów. To wielka niesprawiedliwość z mojej strony, ale to tylko świadczy o tym, że Kuźmińscy w Kamieniu piszą samą prawdę. Przykrą, brudną, złą, ale prawdę.

Więcej >>>
Link | nakanapie.pl
Link |

Poprad, podobnie jak Dunajec, miał znaczenie strategiczne dla obronności regionu. Wzdłuż tych rzek budowano zatem zamki. Idąc w górę rzeki mamy zatem: Zamek w Rytrze (została dziś tylko baszta), ruiny zamku w Muszynie (z tego co widziałyśmy - jest odbudowywany?) zamek Plavec (ruiny, ale spektakularne), "wygrany w Monte Carlo" zamek w Lubovni i przepięknie odnowiony w Kezmarku.

Więcej >>>

Połemkowskich cerkwi w dolinach (głównie w Paśmie Jaworzyny), jest zatrzęsienie - perłą jest oczywiście Powroźnik (Unesco), tuż obok cerkiew w Muszynie-Złockie i Jastrzębik. Dalej Andrzejówka, Milik i Szczawnik. Nieco dalej cerkiew w Wierchomli Wielkiej. W paśmie granicznym (czyli Górach Lubovelskich) - Wojkowa, Leluchów i Dubne.

Więcej >>>

Żegiestów nie wytrzymuje konkurencji drewnianych świątyń połemkowskich w okolicznych dolinach (szlak Architektury Drewnianej), a przecież cerkiew tutejsza jest unikatowa tak bardzo, że bardziej już być nie może. Tego typu świątynie zachowały się jedynie w Europie Środkowo-Wschodniej i jest ich ponoć tylko trzy w Europie. Co więcej - cerkiew została wybudowana dla grekokatolików (a nie zaadoptowana do ich obrządku).

Nigdy jednak nie była użytkowana w obrządku, dla którego została stworzona. Nigdy również nie została ukończona. Budowę cerkwi przerwała II Wojna światowa, a po wojnie już nie było komu kończyć budowy. Nie było też dla kogo - grekokatolicy zostali wysiedleni (w ramach brutalnej akcji Wisła).

Warto o tym pamiętać, bo większość z nas kojarzy akcję Wisła z wysiedleniami z Łemkowszczyzny oraz Bojkowszczyzny. Zapominamy, że dotyczyła ona również prawosławnych i grekokatolików zamieszkałych na terenach tzw. Rusi Szlachtowskiej (Jaworki i Szlachtowa) oraz w wielu wsiach Nadpopradzia. Tu przebiegała nieco mniej brutalnie, przez co o wysiedleniach z tych okolic, jakoś się nie wspomina.

Powyższe informacje pochodzą z tzw. wywiadu środowiskowego, bo bez rzetelnych badań terenowych (przepraszam za to moje zboczenie etnograficzne) prawdy się raczej nie dojdzie. Na stronie parafii jest bowiem napisane, że cerkiew została wybudowana w latach 1917-1925, co nieco kłóci się z informacją miejscową, że budowę przerwała II WŚ. Jest zbudowana w typie bojkowskim (czyli podobna do tych w Bieszczadach), a jej unikatowość określa budulec - czyli cegła i kamień. Cerkwie bojkowskie (podobnie zresztą jak większość łemkowskich z tamtego okresu) budowane były z drewna, jako najłatwiej dostępnego budulca.

Cerkiew grekokatolicka pw. św. Michała Archanioła została konsekrowana w roku 1928, zaś po wojnie przekształcona w kościół rzymskokatolicki (pod wezwaniem św. Anny).

Przez długie lata był zaniedbywany, aż w końcu doczekał się gruntownej renowacji w latach 1980-1985. Świątynia zbudowana jest z kamienia i cegły, dach przykryty blachą. Budynek zwieńczają trzy kopuły (cerkiew trójdzielna) z drewnianymi wieżyczkami (niestety dach wymaga renowacji).

Warto wejść do środka (kościół jest praktycznie cały czas otwarty) , jak również zobaczyć krucyfiks na zewnętrznej ścianie prezbiterium (na zewnątrz kościoła), autorstwa Z. Janczury. Osobiście nie spotkałam jeszcze tak przejmującego wizerunku Chrystusa ukrzyżowanego.

Więcej >>>

Mapa regionu jest wesołą twórczością własną. Dokładniej rzecz ujmując - zrzutem ekranu z map Gugla. Zrzut dotyczy wybranego regionu.

Legenda zaś jest następująca.

W tym regionie królują drewniane zabytki - oznaczone rombem w kolorze brązowym. Oraz zamki. Oznaczone ikonką baszty.

Pozostałe ikonki sugerują, że jest tam "coś". Coś co jest: a) fajne b) ładne c) warte zobaczenia d) lokalną atrakcją e) inne. To coś może być: wiatrakiem, zamkiem, muzeum, latarnią morską, czy czymś zupełnie innym. Prawdopodobnie nie będzie to atrakcja komercyjna. No chyba, że będzie.

Mapa jest poglądowa - bo nie ma większej przyjemności, niż odrywanie po swojemu. Ale nie ma większego bezsensu, niż wyważanie otwartych drzwi. Zrobiłam tą mapkę dla siebie. Ale ponieważ czasami bywam miła, to się dzielę.

Więcej | Ta sama mapa na Guglach - wersja robocza