Aktualizacja: 22.kwietnia'2022
  




Niemcy
Strasse der Romanik i inne perły architektury







Niemcy to przede wszystkim kraj regionów. Wiele z nich jest znanych na całym świecie z różnych względów. W sumie jest ich szesnaście, a każdy cechuje się charakterystyczną specyfiką. Wyróżnia się wśród nich: Zagłębie Ruhry, dawniej słynące z Kopalni, dziś z pomników przyrody. Górna Bawaria, kraina wiosek i folkloru, Mozela i Saara, region- skansen pełen zabytków, Rheingau słynący z upraw winorośli i doskonałego wina, Palatynat, kraina o historycznym znaczeniu dla kraju, górzysty Schwarzwald z malowniczym Jeziorem Bodeńskim, pełne legend Góry Harz i Przedgórze Harzu, Allgau - Szwabia Bawarska słynąca z kościołów, sera i sztuki, Region Zugspitze z pięknym i czystym górskim krajobrazem oraz Rudawy słynące z górnictwa srebra oraz snycerki.

  
Strasse der Romanik
Jedną z doskonale zagospodarowanych i ciekawych tras związanych nierozłącznie z historią naszego kontynentu jest "Strasse der Romanik" ("Szlak Romański") w Saksonii-Anhalt w środkowych Niemczech. Obejmuje ona kilkadziesiąt najbardziej reprezentatywnych przykładów architektury romańskiej, powstałej tu pomiędzy X i XIII wiekiem, czyli w czasach krzepnięcia kultury chrześcijańskiej, jak i państw i narodów europejskich. "Strasse der Romanik" tworzą 72 zabytki- bazyliki romańskie, kościoły wiejskie, klasztory, zamki i kaplice- związane bezpośrednio z pierwszą saską dynastią Ludolfingów i Ottonów, zakonami średniowiecznymi, głównie benedyktynami, norbertanami i cystersami, z ceglaną romańszczyzną z czasów chrystianizacji Słowian Połabskich przez cesarza Lothara III oraz saskich margrafów Henryka Lwa i Albrechta Niedźwiedzia.

na liście UNESCO:
>>> więcej na whc.unesco.org [EN]

Katedra w Akwizgranie (K I, II, IV, VI /1978)

Budowa kaplicy pałacowej w Akwizgranie rozpoczęła się w czasach panowania Karola Wielkiego, pomiędzy 790 r. i 800 r. Kaplica, położona na planie ośmiokątnym i przekryta kopułą, imituje kościoły wschodniej części Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Została ona wspaniale rozbudowana w średniowieczu.

Katedra w Spirze (K II /1981)

Katedra w Spirze jest jednym z głównych zabytków sztuki Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Czterowieżowy kościół, przekryty dwiema kopułami, ufundowany został przez cesarza Konrada II w 1030 r. Przebudowano ją w końcu XI w. Przez prawie 300 lat katedra w Spirze była miejscem pochówku cesarzy niemieckich.

Kościół pielgrzymkowy w Wies (K I, III /1983)

Kościół w Wies, cudownie ocalały i malowniczo położony w alpejskiej dolinie, jest dziełem architekta Dominikusa Zimmermanna. Stanowi on arcydzieło bawarskiego rokoko- pełnego przepychu, kolorowego i radosnego.

Pałace Augustusburg i Falkenlust w Brühl (K II, IV /1984)

Pałac Augustusburg, wspaniała rezydencja książąt-arcybiskupów Kolonii, położony w idyllicznym otoczeniu ogrodów oraz pawilon ogrodowy Falkenlust, należą do pierwszych XVIII- wiecznych budowli rokokowych w Niemczech.

Katedra Mariacka i kościół Św. Michała w Hildesheim (K I, II, III /1985)

Kościół Św. Michała został zbudowany w latach 1010-1020, na charakterystycznym dla sztuki ottońskiej w Dolnej Saksonii planie symetrycznym, z dwoma przeciwległymi chórami. Jego wnętrze, a zwłaszcza drewniany sufit i polichromia, brązowe drzwi i kolumna Bernwarda, jak również skarby Katedry Mariackiej, stanowią świadectwo potęgi kościołów romańskich Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

The ancient Benedictine abbey church of St Michael in Hildesheim, located in the north of Germany, is one of the key monuments of medieval art, built between 1010 and 1022 by Bernward, Bishop of Hildesheim. St Michael’s is one of the rare major constructions in Europe around the turn of the millennium which still conveys a unified impression of artistry, without having undergone any substantial mutilations or critical transformations in basic and detailed structures. St Michael's Church was built on a symmetrical ground plan with two apses that was characteristic of Ottonian Romanesque art in Old Saxony. Its interior, in particular the wooden ceiling and painted stucco-work, together with the treasures of St Mary's Cathedral – in particular its famous bronze doors and the Bernward bronze column – make the property of exceptional interest as examples of the Romanesque churches of the Holy Roman Empire. The harmony of the interior structure of St Michael’s and its solid exterior is an exceptional achievement in architecture of the period. Of basilical layout with opposed apses, the church is characterised by its symmetrical design: the east and west choirs are each preceded by a transept which protrudes substantially from the side aisles; elegant circular turrets on the axis of the gable of both transept arms contrast with the silhouettes of the massive lantern towers located at the crossing. In the nave, the presence of square impost pillars alternating in an original rhythm with columns having cubic capitals creates a type of elevation which proved very successful in Ottonian and Romanesque art. St Mary's Cathedral, rebuilt after the fire of 1046, still retains its original crypt. The nave arrangement, with the familiar alternation of two consecutive columns for every pillar, was modelled after that of St Michael's, but its proportions are more slender. The Church of St Michael and the Cathedral of St Mary with its church treasure contain an exceptional series of elements of interior decoration that together are quite unique for the understanding of layouts used during the Romanesque era. The bronze doors of St Mary, dating back to 1015, represent the events from the book of Genesis and the life of Christ, and the bronze column of St Michael dating from around 1020, with its spiral decor inspired by Trajan's Column, depicts scenes from the New Testament. These two exceptional castings, the first ones of this size since antiquity, were commissioned by Bishop Bernward. Both are now preserved in the Cathedral of St Mary. Also of special significance are the corona of light of Bishop Hezilo and the baptismal fonts of gold-plated bronze of Bishop Conrad (ca 1225-1230) in the Cathedral. Lastly, St Michael's displays the painted stuccos of the choir screen and the amazing ceiling: 27.6 m long and 8.7 m wide, depicting the Tree of Jesse, which covers the nave. These two works were carried out after the canonisation of St Bernward in 1192 – the stuccos at the very end of the 12th century and the ceiling around 1130. The ceiling, with its 1300 pieces of wood, along with that of Zillis in Switzerland, is one of only two remaining examples of such an extremely vulnerable structure.

Trewir - zabytki rzymskie, katedra Św. Piotra i kościół Mariacki (K I, III, IV, VI /1986)

Położony nad brzegami Mozeli Trewir był kolonią rzymską począwszy od I w. n.e. W następnym stuleciu stał się ważnym ośrodkiem handlowym, a od końca III w. był jedną ze stolic Tetrarchii. Nazywany był "drugim Rzymem". Ze względu na koncentrację i wysoki poziom artystyczny zachowanych zabytków, Trewir stanowi istotne świadectwo cywilizacji rzymskiej.

Lubeka- miasto hanzeatyckie (K IV /1987)

Lubeka, dawna stolica i "Królowa" Hanzy, została założona w XII w. Do XVI w. stanowiła główny ośrodek handlowy Europy Północnej. Dziś nadal stanowi ważny ośrodek handlu morskiego, głównie z krajami Północy. Mimo strat poniesionych w czasie Drugiej Wojny Światowej, zachował się układ Starego Miasta z domami patrycjuszy z XV i XVI w., budynkami użyteczności publicznej (m.in. słynną warowną ceglaną bramą miejską Holstentor), kościołami i magazynami na sól.

Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie (K I, II, IV /1990-1992-1999)

Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie zajmują obszar 500 ha i obejmują 150 budowli, wzniesionych pomiędzy 1730 r. i 1916 r. Stanowią one artystyczną całość, której unikalny charakter dodatkowo podkreśla eklektyzm. Wraz z pałacami i parkami, położonymi nad brzegami rzeki Haweli i Jeziora Glienicke, zespół ciągnie się aż do dzielnicy Berlin-Zehlendorf. W pałacu Sanssouci, wzniesionym w latach 1745-1757, w czasach panowania Fryderyka II, przebywał Wolter.

Opactwo i klasztor Altenmünster w Lorsch (K III, IV /1991)

Zespół, składający się z opactwa i ze słynnego monumentalnego wejścia "Torhalle", jest rzadkim świadectwem architektury czasów karolińskich, z doskonale zachowanymi, pochodzącymi z tego samego okresu rzeźbami i malowidłami.

Kopalnie w Rammelsberg, zespół zabytkowy w Goslar i system gospodarowania wodą w regionie Górnego Harzu (K I, IV /1992, 2010)

Goslar, położony w pobliżu Kopalni w Rammelsberg, odgrywał znaczącą rolę w Hanzie ze względu na bogate w tym regionie złoża metalu. Pomiędzy X i XII w. Goslar był jednym z głównych ośrodków Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Średniowieczny, doskonale zachowany zespół zabytkowy, składa się z 1500 domów o konstrukcji szkieletowej, zbudowanych pomiędzy XV i XIX w. Początkowy wpis z 1992 roku, obejmujący Kopalnie w Rammelsberg i zespół zabytkowy w Goslar, rozszerzony został w 2010 r. o systemy gospodarowania wodą w Górach Harzu.

Bamberg (K II, IV / 1993)

Począwszy od X w. Bamberg stanowił ważny łącznik z krajami słowiańskimi Europy Wschodniej, głównie z Polską i Pomorzem. W okresie świetności, od XII w., architektura Bambergu miała znaczący wpływ na architekturę w Niemczech północnych i na Węgrzech. W końcu XVIII w. Bamberg był głównym ośrodkiem Oświecenia w południowych Niemczech. Mieszkali tam słynni filozofowie i pisarze jak Hegel i E.T.A. Hoffmann.

Opactwo Maulbronn (K II, IV /1993)

Opactwo cysterskie Maulbronn, założone w 1147 r., jest najpełniejszym i najlepiej zachowanym średniowiecznym zespołem klasztornym na północ od Alp. Opactwo otacza mur zewnętrzny, zaś główne budynki zostały wzniesione pomiędzy XII i XVI w. Kościół opacki, zbudowany w przeważającej części w stylu przejściowym między romanizmem i gotykiem, miał decydujący wpływ na rozprzestrzenianie się architektury gotyckiej w Europie Środkowej i Północnej. Niezwykle interesujący jest klasztorny system kanałów nawadniających, odwadniających i zbiorników wodnych.

Kolegiata, zamek i Stare Miasto w Quedlinburgu (K IV /1994)

Quedlinburg, leżący w kraju związkowym Saksonia-Anhalt, był stolicą Świętego Cesarstwa Rzymskiego za czasów panowania saskiej dynastii Ottonów. W średniowieczu stał się dobrze prosperującym ośrodkiem handlowym. Ze względu na ilość i wysoką klasę wykonania domów o konstrukcji szkieletowej, Quedlinburg stanowi cenny przykład średniowiecznego miasta europejskiego. Kolegiata Św. Serwacego jest arcydziełem architektury romańskiej.

Huta żelaza w Völklingen (K II, IV /1994)

Zespół hutniczy w Völklingen, położony w Zagłębiu Saary, góruje nad miastem i zajmuje obszar 6 ha. Jest to jedyna huta w Europie Zachodniej i Ameryce, zbudowana i wyposażona w XIX i XX w., która do dziś pozostała w stanie nienaruszonym. Huta niedawno została zamknięta.

Kopalnia skamielin w Messel (N I /1995)

Messel jest najbogatszym na świecie zespołem umożliwiającym Poznańie środowiska eocenu, okresu geologicznego rozciągającego się od 57 do 36 mln lat temu. Dostarcza unikalnych informacji o pierwszym stadium rozwoju ssaków, których skamieliny zachowały się w wyjątkowo dobrym stanie, począwszy od w pełni rozczłonkowanych szkieletów, aż do zawartości żołądków żyjących wówczas zwierząt.

Zabytki upamiętniające pobyt Lutra w Eisleben i Wittenberdze (K IV, VI /1996)

Zespół zabytków w Saksonii-Anhalt, związanych z życiem Marcina Lutra i jego współpracownika Melanchtona, obejmuje: dom Melanchtona w Wittenberdze, domy w Eisleben, w których Luter urodził się w 1483 r. i zmarł w 1546 r., pokój w Wittenberdze, w którym mieszkał, kościół w tym mieście oraz kościół zamkowy, na drzwiach którego, 31 października 1517 r., wywiesił swoich słynnych dziewięćdziesiąt pięć tez, inicjując w ten sposób Reformację- nowy okres w historii religijnej i politycznej świata.

Katedra w Kolonii (K I, II, VI /1996)

Budowa katedry w Kolonii, arcydzieła sztuki gotyckiej, rozpoczętej w 1248 r., trwała etapami do roku 1880 r., kiedy została ukończona. W ciągu siedmiu wieków, kolejni budowniczowie wykazywali się tą samą wiarą oraz absolutną wiernością pierwotnym planom. Katedra w Kolonii, niezależnie od wartości, którą stanowi sama w sobie i od znajdujących się wewnątrz arcydzieł, symbolizuje świadectwo siły i ciągłości wiary chrześcijańskiej w Europie.

Budynki Bauhausu w Weimarze i Dessau (K I, II, IV /1996)

W latach 1919-1933 uczelnia artystyczna Bauhaus, mieszcząca się początkowo w Weimarze, a później w Dessau, zrewolucjonizowała koncepcje architektoniczne i estetyczne oraz produkcję. Budynki, wzniesione i wyposażone przez wykładowców uczelni: Waltera Gropiusa, Hannesa Meyera, Laszlo Moholy- nagy i Wassila Kiinskiego, zainicjowały modernizm, który ukształtował architekturę XX w.

Klasycystyczny Weimar (K III, VI /1998)

Na przełomie XVIII i XIX w. małe miasteczko Weimar, położone w Turyngii, stało się istotnym ośrodkiem kulturalnym, przyciągającym licznych pisarzy i erudytów, w tym Goethego i Schillera. O rozwoju miasta świadczy wysoki poziom artystyczny licznych okolicznych budowli i parków.

Museumsinsel (Wyspa Muzeów) w Berlinie (K II, IV /1999)

Muzeum sztuki jako zjawisko społeczne pochodzi z XVIII w., z epoki Oświecenia. Pięć muzeów tworzących Wyspę Muzeów w Berlinie, wzniesionych w latach 1824-1930, stanowi realizację wizjonerskiego projektu, a także ilustruje rozwój koncepcji muzealnych w XX w. Każde muzeum zostało pomyślane jako organiczny związek z przechowywanymi zbiorami. Wartość zbiorów- świadectwo rozwoju cywilizacji - podkreśla wysoki poziom urbanistyczny i architektoniczny budynków.

Zamek Wartburg (K III, VI /1999)

Zamek Wartburg, harmonijnie wtopiony w otaczający krajobraz leśny, jest "zamkiem idealnym". Jego pierwotne fragmenty pochodzą z okresu feudalnego, zaś obecny kształt, powstały w wyniku XIX- wiecznych rekonstrukcji, odzwierciedla świetność zamku w okresie potęgi wojskowej i możnowładczej. To właśnie na zamku w Wartburgu, w czasie wygnania, Marcin Luter przetłumaczył na niemiecki Nowy Testament.

Ogrody Dessau- worlitz (K II, IV /2000)

Ogrody Dessau- worlitz stanowią cenny przykład koncepcji krajobrazowych i urbanistycznych XVIII- wiecznego Oświecenia. Najróżniejsze elementy ogrodów- unikalne budowle, parki krajobrazowe, ogrody angielskie i nieznacznie przekształcone dla potrzeb estetycznych poletka uprawne, spełniają przykładnie funkcje estetyczne, edukacyjne i gospodarcze.

Wyspa klasztorna Reichenau (K III, IV, VI /2000)

Na wyspie Reichenau na Jeziorze Bodeńskim zachowały się ruiny założonego w 724 r. klasztoru benedyktyńskiego, o silnym oddziaływaniu duchowym, intelektualnym i artystycznym. Kościoły: Mariacki, Św. Marka, Św. Piotra i Pawła oraz Św. Grzegorza, wzniesione głównie pomiędzy IX i XI w., stanowią przegląd wczesnośredniowiecznej architektury klasztornej w Europie Środkowej. Zachowane malowidła ścienne świadczą o wysokim poziomie twórczości artystycznej.

Kompleks przemysłowy Kopalni Zollverein w Essen (K II, III /2001)

Krajobraz przemysłowy Zollverein w Renanii-Północnej Westfalii składa się z pełnej infrastruktury historycznego zespołu wydobycia węgla oraz kilku XX- wiecznych zabudowań o wyjątkowym znaczeniu architektonicznym. Stanowi on materialny dowód wysokiego poziomu rozwoju i upadku tej gałęzi przemysłu, kluczowej na przestrzeni ostatnich 150 lat.

Dolina górnego Renu (K II, IV, V /2002)

Licząca 65 km środkowa część doliny górnego Renu, wraz położonymi wzdłuż niej zamkami, zabytkowymi miastami i winnicami, w żywy sposób odzwierciedla długotrwałą ingerencję człowieka w naturalny i urozmaicony krajobraz. Jest on ściśle związany z historią i legendą i od wieków stanowił inspirację dla pisarzy, malarzy i kompozytorów.

Stare Miasta Stralsundu i Wismaru (K II, IV /2002)

W XIV i XV w., leżące nad Bałtykiem średniowieczne miasta Stralsund i Wismar, były ważnymi ośrodkami handlowymi Hanzy. W XVII i XVIII w. znalazły się pod panowaniem szwedzkim i stały się szańcami i ośrodkami administracyjnymi Szwecji na ziemiach niemieckich. Przyczyniły się do rozwoju charakterystycznego w regionie Bałtyku typu budownictwa gotyku ceglanego i związanych z nim technik, czego przykładem jest kilka ceglanych kościołów, ratusz w Stralsund oraz liczne domy mieszkalne, kupieckie i rzemieślnicze, ilustrujące rozwój architektury ceglanej na przestrzeni wieków.

Drezdeńska Dolina Łaby (K II, III, IV, V/2004).
Usunięta z Listy w 2009 r. ze względu na planowaną w tym miejscu inwestycję- budowę mostu przecinającego zabytkowy krajobraz.
XVIII i XIX – wieczny kulturalny krajobraz drezdeńskiej doliny Łaby rozciąga się na przestrzeni ok. 18 km wzdłuż rzeki od Pałacu Ubigau i pól Ostragehege na północnym zachodzie do Pałacu Pillnitz i wyspy na rzece Łabie na południowym wschodzie. Nad niskimi łąkami góruje Pałac Pillnitz oraz centrum Drezna z licznymi zabytkami i parkami z XVI-XX wieku. Na krajobraz okolicy składają się również XIX i XX – wieczne podmiejskie wille i ogrody oraz naturalne warunki krajobrazowe. Niektóre zbocza tarasowe wzdłuż rzeki są wciąż wykorzystywane do uprawy winorośli, a niektóre stare wioski zachowały oryginalny, historyczny układ przestrzenny oraz konstrukcje z czasów rewolucji przemysłowej, takie jak stalowy most Blue Wonder (1891 – 1893), kolejka na jednotorowej linie nośnej (1898-1901) oraz kolej linowa (1894-1895). Nadal w użyciu są parowce pasażerskie (najstarsze z 1879 roku) oraz stocznia zbudowana ok. 1900 roku.

Park Mużakowski/Muskauer Park (K I, IV / 2004)
wpis wspólny: Niemcy, Polska (obiekt transgraniczny)

Park krajobrazowy o powierzchni 559,90 hektarów, rozciągający się po obu stronach Nysy Łużyckiej, wzdłuż której przebiega granica polsko- niemiecka, został stworzony przez księcia Hermana von Puckier- Muskaua w latach 1815-1844. Park, harmonijnie wpisany w wiejski krajobraz, zapoczątkował nowe podejście w projektowaniu krajobrazu i wpłynął na rozwój architektury krajobrazu w Europie i Ameryce. Zaprojektowany jako "obraz malowany za pomocą roślin" nie miał nawiązywać do klasycystycznego krajobrazu, wyobrażenia Edenu, utraconej doskonałości, ale wykorzystywał miejscową roślinność do podkreślenia walorów istniejącego krajobrazu. Ten "zintegrowany krajobraz" rozciąga się aż do miasta Muskau, poprzez pasy zieleni tworzące parki miejskie otaczające obszary zabudowane. Miasto stało się w ten sposób jednym z elementów utopijnego krajobrazu. W skład obiektu wchodzi również odbudowany zamek, mosty i arboretum.

Ratusz i posąg Rolanda na rynku w Bremie (K III, IV, VI/ 2004)

Ratusz i posąg Rolanda na rynku w Bremie, w północno – zachodnich Niemczech stanowią znakomitą wizytówkę systemu miejskiej autonomii i suwerenności obywatelskiej, które rozwinęły się w Świętym Cesarstwie Rzymskim w Europie. Stary gotycki ratusz zbudowany został w XV wieku, wkrótce po przyłączeniu się Bremy do Związku Hanzeatyckiego. Budynek został odnowiony na początku XVII wieku w stylu zwanym wezersko – renesansowym. Nowy ratusz wzniesiono tuż obok starego na początku XX wieku jako część zespołu architektonicznego, który później przetrwał bombardowanie w czasie II Wojny Światowej. PoSąg ma 5,5 m wysokości i pochodzi z 1404 roku.

Stare miasto w Ratyzbonie wraz z dzielnicą Stadtamhof (K II, III, IV /2006)

Średniowieczne miasto położone nad rzeką Dunaj w Bawarii, ma wiele cennych budowli, świadczących o jego przeszłości jako centrum handlowego oraz o jego znaczeniu w regionie począwszy od IX w. Na przestrzeni dwóch tysiącleci zachowała się znaczna liczba budowli, w tym zabytki z czasów starożytnego Rzymu, budowle romańskie i gotyckie. Jedenasto- i trzynastowieczna architektura Ratyzbony, obejmująca rynek, ratusz i katedrę, nadal określa charakter miasta cechującego się wysokimi budynkami, ciemnymi, wąskimi uliczkami i grubymi murami obronnymi. Wśród tych budynków znajdują się średniowieczne patrycjuszowskie domy i wieże, duża liczba kościołów i klasztorów, a także Stary Most z XII w. Godne uwagi są też zabytki, które świadczą o bogatej instytucjonalnej i religijnej historii miasta jako jednego z ośrodków Świętego Cesarstwa Rzymskiego, który przeszedł na protestantyzm.

Modernistyczne osiedla mieszkaniowe w Berlinie (K II, IV/2008)

Wpis obejmuje sześć zespołów domów mieszkalnych, będących efektem innowacyjnej polityki mieszkaniowej w latach 1910 do 1933, szczególnie w okresie Republiki Weimarskiej, kiedy miasto Berlin było wzorem nowoczesnych rozwiązań społecznych, politycznych i kulturalnych. Wpisane na Listę osiedla są przykładem reformatorskiego ruchu w budownictwie, który dzięki nowatorskiemu podejściu do planowania przestrzennego i architektury, przyczynił się do poprawy warunków życia ludzi o niskich dochodach. Osiedla są także przykładami nowej typologii w urbanistyce i architekturze, wprowadzającej innowacyjne rozwiązania nie tylko projektowe, ale także techniczne i estetyczne. Wiodącymi twórcami tego ruchu byli Bruno Taut, Martin Wagner i Walter Gropius, którzy wywarli znaczący wpływ na rozwój budownictwa mieszkaniowego na świecie.


Fabryka obuwia Fagus w Alfeld (Kryt. II, IV /2011)

Fabryka Fagus to kompleks składający się z dziesięciu budynków wzniesionych ok. 1910 r. według projektu Waltera Gropiusa, który świadczy o rozwoju architektury modernistycznej i wzornictwa przemysłowego. Budynki są przystosowane do pełnego procesu produkcyjnego, począwszy od przygotowania surowców po produkcję i magazynowanie butów. Wciąż działająca fabryka mieści się w Alfeld an der Leine w Dolnej Saksonii. Poprzez rewolucyjne zastosowanie szkła i estetykę funkcjonalną zapowiada modernizm i szkołę Bauhaus. Kompleks ilustruje ważny etap w rozwoju architektury i wzornictwa przemysłowego w Europie i Ameryce Płn.

Opera Margrabiów w Bayreuth (Kryt. I, IV / 2012)

Obiekt zbudowany w latach 1745-1750 jest arcydziełem barokowej architektury teatralnej. Opera Margrabiów to jedyna w całości zachowana budowla tego typu, gdzie pięciusetosobowa publiczność może doświadczyć przeżyć kulturalnych i akustycznych dokładnie w takiej samej scenerii, jak w czasach barokowej opery dworskiej. Dzieje się tak dzięki zachowaniu oryginalnych materiałów zastosowanych przy budowie sali operowej, tzn. drewna i płótna. Opera została zbudowana na zlecenie Margrabiny Wilhelminy, żony Fryderyka, Margrabiego Brienburgii-Beyreuth, a zaprojektował ją słynny architekt teatralny Giuseppe Galli Bibiena. Jako opera dworska położona w przestrzeni publicznej, Opera Margrabiów stała się zapowiedzią wielkich dziewiętnastowiecznych teatrów publicznych. Bogato zdobiona, piętrowa, drewniana loża z iluzjonistycznymi malowidłami na płótnie reprezentuje ulotną tradycję architektury ceremonialnej, która służyła w czasie widowisk historycznych i uroczystości dworskich.


Pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
wpis wspólny z: Albania, Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Hiszpania, Niemcy, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Ukraina, Włochy
Pierwotne lasy bukowe w Karpatach są przykładem zachowanego w stanie nienaruszonym kompleksu leśnego strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnego systemu ekologicznego europejskich lasów bukowych. Jest to także bezcenny rezerwuar materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym.
Uniwersalna wartość pierwotnych lasów bukowych Karpat i dawnych lasów bukowych Niemiec polega na tym, iż jest niezbędna do zrozumienia historii i ewolucji gatunku Fagus (Buk), posiadającego znaczenie globalne. Buk jest jednym z najważniejszych składników lasów liściastych strefy umiarkowanej.
  • Jasmund
  • Serrahn
  • Grumsin
  • Hainich
  • Kellerwald


  • Morze Wattowe (2009, 2014)
    wpis wspólny: Niemcy, Dania, Holandia

    Morze Wattowe obejmuje przybrzeżne wody Niemiec, Danii i Holandii. Obszar wpisany na listę UNESCO stanowi 66 % całego zbiornika wodnego oraz nadbrzeża. Na terenie tym usytuowane są dwa niemieckie parki Narodowe: Dolnej Saksonii i Szlezwik- Holsztyn. Klimat tam panujący sprzyja tworzeniu się unikalnego środowiska bogatego między innymi w watty (fragmenty dna odsłaniane podczas odpływu a zalewane w czasie przypływu), wydmy, mielizny oraz rynny odpływowe. Morze Wattowe jest siedliskiem różnorodnych roślin i zwierząt morskich, takich jak foka pospolita, foka szara oraz morświn. Ponad 12 milionów ptaków rocznie przybywa tam, aby rozmnażać się oraz zimować. To jedno z nielicznych na świecie nienaruszonych ekosystemów wattowych pomaga zachować przed wymarciem 10 procent z 29 gatunków, które znajdują tam schronienie..
    Granice Cesarstwa Rzymskiego (K I, II, III, IV, VI /2005, 2008)
    wpis wspólny: Niemcy, Wielka Brytania
    Obiekt obejmuje dwa odcinki linii granicznej, wyznaczającej kres Cesarstwa Rzymskiego w czasie jego największego rozkwitu w II w.n.e., której część jest nazywana "rzymskim limesem". Oba odcinki liczą łącznie 550 km od północnego zachodu Niemiec do Dunaju na południowym wschodzie i zostały wpisane jako rozszerzenie wpisu Wału Hadriana (W. Brytania, 1987). Limes na całej długości liczył 5000 km i przebiegał od wybrzeża Atlantyku na północy Brytanii poprzez Europę do Morza Czarnego, a stamtąd do Morza Czerwonego i przez Afrykę Północną do wybrzeża Atlantyku. Zostały po nim resztki murów, fos, fortów, fortec i wież strażniczych. Część z nich odkryto w trakcie prac archeologicznych, niektóre odbudowano, jeszcze inne zniszczono. Niektóre fragmenty są znane tylko dzięki badaniom terenowym. Zabytki na obszarze wpisanym obejmują pozostałości fortec, murów i fos, ok. 900 wież strażniczych, 60 fortów i domostw zamieszkiwanych przez ludność cywilną, m.in. hilarzy i rzemieślników zaopatrujących wojsko.
    Rozszerzenia wpisu:
  • Mur Antoninusa w Szkocji. Budowę wału broniącego przed najazdami barbarzyńców z północy zlecił cesarz Antoninus Pius (Antonin Pobożny) w 142 roku n.e. Liczący 60 km długości Mur Antoninusa jest najdalej na północny-zachód wysuniętą częścią limesu rzymskiego.

  • Granice Cesarstwa Rzymskiego - The Danube Limes (Western Segment)(2021)
    wpis wspólny: Niemcy, Austria, Słowacja
    It covers almost 600km of the whole Roman Empire’s Danube frontier. The property formed part of the much large frontier of the Roman Empire that encircled the Mediterranean Sea. The Danube Limes (Western Segment) reflects the specificities of this part of the Roman Frontier through the selection of sites that represent key elements from road, legionary fortresses and their associated settlements to small forts and temporary camps, and the way these structures relate to local topography.
    Granice Cesarstwa Rzymskiego - The Lower German Limes(2021)
    wpis wspólny: Niemcy, Holandia
    Following the left bank of the Lower Rhine River for approximately 400 km from the Rhenish Massif in Germany to the North Sea coast in the Netherlands, the transnational property consist of 102 components from one section of the frontiers of the Roman Empire, which in the 2nd century CE, stretched across Europe, the Near East, and North Africa, over 7,500 km. The property comprises military and civilian sites and infrastructure that marked the edge of Lower Germany from the 1st to 5th centuries CE. Archaeological remains in the property include legionary fortresses, forts, fortlets, towers, temporary camps, roads, harbours, a fleet base, a canal and an aqueduct, as well as civilian settlements, towns, cemeteries, sanctuaries, an amphitheatre, and a palace. Almost all of these archaeological remains are buried underground. Waterlogged deposits in the property have enabled a high degree of preservation of both structural and organic materials from the Roman periods of occupation and use.
    Prehistoryczne osady na palach na obszarach wokół Alp (2011)
    Wpis wspólny: Austria, Francja, Niemcy, Włochy, Słowenia, Szwajcaria
    Pomiędzy 5-tym tysiącleciem p.n.e. a 500 r. p.n.e., na alpejskim obszarze dzisiejszej Szwajcarii (gdzie znajduje się ponad połowa odkopanych osad), Austrii, Francji, Niemiec, Włoch oraz Słowenii istniało mnóstwo takich budowli. Obecnie na terenie tych 6 krajów można zwiedzić 111 odkopanych i odrestaurowanych przez archeologów osad. Stanowi to niewielką część spośród wszystkich tego typu miejsc w obrębie terenów alpejskich – pozostałe zespoły wiosek nadal znajdują się pod grubą warstwą osadów czy też pod wodą rzek i jezior górskich. Wraz z budowlami znaleziono także sprzęty rolnicze i pasterskie, broń myśliwską, różnego rodzaju narzędzia oraz przedmioty codziennego użytku, biżuterię i ozdoby, stanowiące żywy dowód przestrzennego i cywilizacyjnego rozwoju ich neolitycznych mieszkańców. Dobrze zachowane osady są doskonałym materiałem naukowym dla badaczy pierwotnych kultur i wczesnorolniczych społeczności.

    Wangen-Hinterhorn  |   Hornstaad-Hörnle  |   Allensbach-Strandbad   |   Wollmatingen-Langenrain  |   Konstanz-Hinterhausen  |   Litzelstetten-Krähenhorn  |   Sipplingen-Osthafen  |   Bodman-Schachen / Löchle   |   Unteruhldingen-Stollenwiesen  |   Ödenahlen  |   Grundwiesen  |   Siedlung Forschner  |   Olzreute-Enzisholz  |   Schreckensee  |   Ehrenstein  |   Pestenacker  |   Unfriedshausen  |   Rose Island  |  

    Maisons de la Weissenhof-Siedlung
    [w:] Prace architektoniczne Le Corbusier'a. Nieoceniony wkład w sztukę modernistyczną (2016)
    Niemcy, Szwajcaria, Belgia, Francja, Argentyna, Indie, Japonia,
    Le Corbusier (1887-1965) zrewolucjonizował myślenie o budynku jako funkcjonalnej przestrzeni do życia i zaprezentował słynne pięć elementów nowoczesnej architektury, do dziś obecnych w wielu realizowanych projektach. To również autor m.in. kontrowersyjnych pomysłów urbanistycznej reformacji Paryża i projektant, którego idee zainspirowały powstanie “bezdusznych” blokowisk i przecinających miasta ruchliwych arterii – co do dziś zarzucają Le Corbusierowi jego krytycy. Od skromnych willi w Szwajcarii aż po monumentalne, betonowe pomniki brutalizmu w budowanym od podstaw indyjskim mieście – Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisał na swoją listę różnorodne projekty architektoniczne Le Corbusiera z całego świata.


    Speicherstadt and Kontorhaus District with Chilehaus (2015)

    Speicherstadt and the adjacent Kontorhaus district are two densely built urban areas in the centre of the port city of Hamburg. Speicherstadt, originally developed on a group of narrow islands in the Elbe River between 1885 and 1927, was partly rebuilt from 1949 to 1967. It is one of the largest coherent historic ensembles of port warehouses in the world (300,000 m2). It includes 15 very large warehouse blocks as well as six ancillary buildings and a connecting network of short canals. Adjacent to the modernist Chilehaus office building, the Kontorhaus district is an area of over five hectares featuring six very large office complexes built from the 1920s to the 1940s to house port-related businesses. The complex exemplifies the effects of the rapid growth in international trade in the late 19th and early 20th centuries.

    Bergpark Wilhelmshöhe (2013)

    Descending a long hill dominated by a giant statue of Hercules, the monumental water displays of Wilhelmshöhe were begun by Landgrave Carl of Hesse-Kassel in 1689 around an east-west axis and were developed further into the 19th century. Reservoirs and channels behind the Hercules Monument supply water to a complex system of hydro-pneumatic devices that supply the site’s large Baroque water theatre, grotto, fountains and 350-metre long Grand Cascade. Beyond this, channels and waterways wind across the axis, feeding a series of dramatic waterfalls and wild rapids, the geyser-like Grand Fountain which leaps 50m high, the lake and secluded ponds that enliven the Romantic garden created in the 18th century by Carl’s great-grandson, Elector Wilhelm I. The great size of the park and its waterworks along with the towering Hercules statue constitute an expression of the ideals of absolutist Monarchy while the ensemble is a remarkable testimony to the aesthetics of the Baroque and Romantic periods.

    Carolingian Westwork and Civitas Corvey (2012)

    The site is located along the Weser River on the outskirts of Höxter where the Carolingian Westwork and Civitas Corvey were erected between AD 822 and 885 in a largely preserved rural setting. The Westwork is the only standing structure that dates back to the Carolingian era, while the original imperial abbey complex is preserved as archaeological remains that are only partially excavated. The Westwork of Corvey uniquely illustrates one of the most important Carolingian architectural expressions. It is a genuine creation of this period, and its architectural articulation and decoration clearly illustrate the role played within the Frankish empire by imperial monasteries in securing territorial control and administration, as well as the propagation of Christianity and the Carolingian cultural and political order throughout Europe.

    Caves and Ice Age Art in the Swabian Jura (2017)

    Modern humans first arrived in Europe 43,000 years ago during the last ice age. One of the areas where they took up residence was the Swabian Jura in southern Germany. Excavated from the 1860s, six caves have revealed items dating from 43,000 to 33,000 years ago. Among them are carved figurines of animals (including cave lions, mammoths, horses and bovids), musical instruments and items of personal adornment. Other figurines depict creatures that are half animal, half human and there is one statuette of a woman. These archaeological sites feature some of the oldest figurative art worldwide and help shed light on the origins of human artistic development.

    Archaeological Border complex of Hedeby and the Danevirke (2018)

    The archaeological site of Hedeby consists of the remains of an emporium – or trading town – containing traces of roads, buildings, cemeteries and a harbour dating back to the 1st and early 2nd millennia CE. It is enclosed by part of the Danevirke, a line of fortification crossing the Schleswig isthmus, which separates the Jutland Peninsula from the rest of the European mainland. Because of its unique situation between the Frankish Empire in the South and the Danish Kingdom in the North, Hedeby became a trading hub between continental Europe and Scandinavia and between the North Sea and the Baltic Sea. Because of its rich and well preserved archaeological material, it has become a key site for the interpretation of economic, social and historical developments in Europe during the Viking age.

    Naumburg Cathedral (2018)

    Located in the eastern part of the Thuringian Basin, the Cathedral of Naumburg, whose construction began in 1028, is an outstanding testimony to medieval art and architecture. Its Romanesque structure, flanked by two Gothic choirs, demonstrates the stylistic transition from late Romanesque to early Gothic. The west choir, dating to the first half of the 13th century, reflects changes in religious practice and the appearance of science and nature in the figurative arts. The choir and life-size sculptures of the founders of the Cathedral are masterpieces of the workshop known as the ‘Naumburg Master’.

    Water Management System of Augsburg (2019)

    The water management system of the city of Augsburg has evolved in successive phases from the 14th century to the present day. It includes a network of canals, water towers dating from the 15th to 17th centuries, which housed pumping machinery, a water-cooled butchers’ hall, a system of three monumental fountains and hydroelectric power stations, which continue to provide sustainable energy today. The technological innovations generated by this water management system have helped establish Augsburg as a pioneer in hydraulic engineering.

    Great Spas of Europe (2014)
    wpis wspólny z: Czechy, Niemcy, Austria, Włochy, Belgia, Francja, Wielka Brytania
    This transnational serial property comprises eleven spa towns, located in seven European countries: Baden bei Wien (Austria); Spa (Belgium); Františkovy Lázně; Karlovy Vary; Mariánské Lázně (Czechia); Vichy (France); Bad Ems; Baden-Baden; Bad Kissingen (Germany); Montecatini Terme (Italy); and City of Bath (United Kingdom). All of these towns developed around natural mineral water springs. They bear witness to the international European spa culture that developed from the early 18th century to the 1930s, leading to the emergence of grand international resorts that impacted urban typology around ensembles of spa buildings such as baths, kurhaus and kursaal (buildings and rooms dedicated to therapy), pump rooms, drinking halls, colonnades and galleries designed to harness the natural mineral water resources and to allow their practical use for bathing and drinking. Related facilities include gardens, assembly rooms, casinos, theatres, hotels and villas, as well as spa-specific support infrastructure. These ensembles are all integrated into an overall urban context that includes a carefully managed recreational and therapeutic environment in a picturesque landscape. Together, these sites embody the significant interchange of human values and developments in medicine, science and balneology.

  • Baden-Baden
  • Bad Kissingen
  • Bad Ems
  • Bad Homburg vor der Höhe
  • Wiesbaden
  • Bad Pyrmont

  • ShUM Sites of Speyer, Worms and Mainz (2021)

    Located in the former Imperial cathedral cities of Speyer, Worms and Mainz, in the Upper Rhine Valley, the serial site of Speyer, Worms and Mainz comprise the Speyer Jewry-Court, with the structures of the synagogue and women’s shul (Yiddish for synagogue), the archaeological vestiges of the yeshiva (religious school), the courtyard and the still intact underground mikveh (ritual bath), which has retained its high architectural and building quality. The property also comprises the Worms Synagogue Compound, with its in situ post-war reconstruction of the 12th century synagogue and 13th century women’s shul, the community hall (Rashi House), and the monumental 12th-century mikveh. The series also includes the Old Jewish Cemetery in Worms and the Old Jewish Cemetery in Mainz. The four component sites tangibly reflect the early emergence of distinctive Ashkenaz customs and the development and settlement pattern of the ShUM communities, particularly between the 11th and the 14th centuries. The buildings that constitute the property served as prototypes for later Jewish community and religious buildings as well as cemeteries in Europe. The acronym ShUM stands for the Hebrew initials of Speyer, Worms and Mainz.


    Mathildenhöhe Darmstadt (2021)

    The Darmstadt Artists’ Colony on Mathildenhöhe, the highest elevation above the city of Darmstadt in west-central Germany, was established in 1897 by Ernst Ludwig, Grand Duke of Hesse, as a centre for emerging reform movements in architecture, arts and crafts. The buildings of the colony were created by its artist members as experimental early modernist living and working environments. The colony was expanded during successive international exhibitions in 1901, 1904, 1908 and 1914. Today, it offers a testimony to early modern architecture, urban planning and landscape design, all of which were influenced by the Arts and Crafts movement and the Vienna Secession. The serial property consists of two component parts including 23 elements, such as the Wedding Tower (1908), the Exhibition Hall (1908), the Plane Tree Grove (1833, 1904-14), the Russian Chapel of St. Maria Magdalena (1897-99), the Lily Basin, the Gottfried Schwab Memorial (1905), the Pergola and Garden (1914), the “Swan Temple” Garden Pavilion (1914), the Ernst Ludwig Fountain, and the 13 houses and artists’ studios that were built for the Darmstadt Artists’ Colony and for the international exhibitions. A Three House Group, built for the 1904 exhibition is an additional component.

    Tentative list:
    >więcej na whc.unesco.org [EN]

  • Francke Foundation Buildings (1999)
  • The Jewish Cemetery of Altona Königstraße. Sephardic Sepulchral Culture of the 17th and 18th century between Europe and the Caribbean (2015)
  • Alpine and pre-alpine meadow and marsh landscapes (historic anthropogenic landscapes in the area of “Werdenfelser Land”, “Ammergau”, “Staffelseegebiet” and “Murnauer Moos”, district Garmisch-Partenkirchen) (2015)
  • Residence Ensemble Schwerin – Cultural Landscape of Romantic Historicism (2015)
  • Old Synagogue and Mikveh in Erfurt – Testimonies of everyday life, religion and town history between change and continuity (2015)
  • Dreams in Stone – the palaces of King Ludwig II of Bavaria: Neuschwanstein, Linderhof and Herrenchiemsee (2015)
  • Luther memorials in Saxony-Anhalt, Saxony, Bavaria and Thuringia (2015)







  • Copyright © MUWIT.pl    O portalu |  autorzy |