Dwadzieścia trzy miejskie wieże strażnicze z terenu Francji północnej i wieża w Gembloux (Belgia) zostały wpisane jako zespół i jako rozszerzenie wpisu trzydziestu wież w Belgii, wpisanych w roku 1999 pod nazwą Miejskie wieże strażnicze (beffrois) Flandrii i Walonii. Wieże były wznoszone od XI do XVII wieku w stylu romańskim, gotyckim, renesansowym i barokowym. W czasach, kiedy w większości miast włoskich, niemieckich i angielskich wznoszono ratusze, w części Europy północno-zachodniej (na terenie Francji, Belgii i Holandii) przykładano wagę do budowania wolno stojących wież z dzwonem miejskim (beffrois). Początkowo wieże oznaczały zagwarantowaną kartą praw niezależność miasta, stanowiąc wymowny symbol swobód obywatelskich. W przeciwieństwie do donżonu (symbolu panów) i dzwonnicy (symbolu Kościóła), beffroi- trzeci typ wieży pojawiający się w krajobrazie miejskim, był oznaką władzy ławników. Z biegiem czasu beffrois stawały się symbolem wpływów i dobrobytu miast.


Beffroi de l’Hôtel de Ville d’Armentieres   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Bailleul   |   Beffroi de Bergues France   |   Beffroi de l’église St-Martin de Cambrai   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Comines   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Douai   |   Beffroi de l’église St-Eloi de Dunkerque   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Dunkerque   |   Beffroi de Gravelines   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Lille   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Loos   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville d’Aire-sur-la-Lys   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville d’Arras   |   Beffroi de Béthune   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Boulogne   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville de Calais   |   Beffroi de l’Hôtel de Ville d’Hesdin   |   Beffroi d’Abbeville   |   Beffroi d’Amiens   |   Beffroi de l’ancienne maison communale de Doullens   |   Beffroi de porte de Lucheux   |   Beffroi de Rue   |   Beffroi de Saint-Riquier   |  

Na skalistej wysepce poddawanej silnym pływom, leżącej wśród rozległych łach piasku na pograniczu Normiii i Bretanii, wznosi się "cud Zachodu", gotyckie opactwo benedyktyńskie pod wezwaniem Św. Michała oraz miasteczko powstałe w obrębie murów. Ze względu na konieczność przystosowania do niezwykle trudnych warunków naturalnych, budowa opactwa, rozpoczęta w XI w., a ukończona w XVI w., stanowiła prawdziwy wyczyn techniczny i artystyczny.

Budowę katedry w Chartres rozpoczęto w 1145 r., lecz po zniszczeniach spowodowanych pożarem w 1194 r. została ona przebudowana w przeciągu 26 lat, stając się szczytowym osiągnięciem francuskiej sztuki gotyckiej. Szeroka nawa, w najczystszym stylu ostrołukowym, portale z pięknymi rzeźbami z połowy XII w., wspaniały i doskonale zachowany zespół witraży z XII i XIII w. stanowią arcydzieło najwyższej klasy.

Pałac w Wersalu był główną siedzibą królów Francji, od Ludwika XIV do Ludwika XVI. Upiększany przez kolejne pokolenia architektów, rzeźbiarzy, dekoratorów i architektów krajobrazu, przez przeszło 100 lat uważany był w Europie za wzorzec idealnej rezydencji królewskiej

Wkrótce po założeniu, w XI w., opactwo benedyktyńskie nabyło relikwie świętej Marii Magdaleny i stało się ważnym miejscem pielgrzymkowym. W 1146 r. święty Bernard ogłosił tam drugą krucjatę, a w 1190 r. Ryszard Lwie Serce i Filip August wyruszyli stamtąd wspólnie na trzecią. Ze względu na rzeźbione kapitele i portal, bazylika Marii Magdaleny, XII- wieczny kościół opacki, stanowi arcydzieło architektury romańskiej Burgundii

W dolinie rzeki Wezery znajduje się 147 stanowisk prahistorycznych i 25 zdobionych jaskiń z okresu paleolitu. Dolina Vésre jest niezwykle interesująca z punktu widzenia etnologicznego, antropologicznego, jak również estetycznego, ze względu na malowidła naskalne, szczególnie w jaskini Lascaux, której odkrycie- w 1940 r.- stanowiło istotną datę w historii sztuki prahistorycznej. Liczne zwierzęta ukazane w scenach polowań zadziwiają precyzją szczegółów, bogactwem kolorów i żywością oddania.

Pałacyk myśliwski w Fontainebleau, w sercu rozległego lasu Ile-de-France, wykorzystywany był przez królów Francji już w XII w. W XVI w. został przekształcony, powiększony i upiększony przez Franciszka I, pragnącego uczynić z niego "nowy Rzym". Italianizujący pałac, otoczony rozległym parkiem, łączy koncepcje renesansu włoskiego i francuskie tradycje artystyczne.

Katedra w Amiens, w sercu Pikardii, jest jednym z największych XII- wiecznych kościołów fazy gotyku klasycznego. Uderza jednolitością planu, pięknem trójkondygnacyjnej ściany wewnętrznej oraz rozmieszczeniem niezwykle wyszukanego programu rzeźbiarskiego na fasadzie głównej i na południowym ramieniu transeptu.

Teatr antyczny w Orange, z fasadą o długości 103 m, leży w dolinie Rodanu i jest jednym z najlepiej zachowanych wielkich teatrów rzymskich. Rzymski łuk triumfalny, zbudowany w Orange w latach 10-25 n.e., jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej interesujących łuków triumfalnych wzniesionych w prowincjach rzymskich w epoce Augusta. Ozdobiony jest płaskorzeźbami upamiętniającymi ustanowienie Pax Romana.

Arles stanowi interesujący przykład przystosowania miasta starożytnego do cywilizacji średniowiecznej Europy. Zachowało ono wspaniałe zabytki rzymskie, z których najstarsze- areny, teatr antyczny, podziemne korytarze- pochodzą z I w. p.n.e. W IV w. n.e. Arles przeżyło drugi “złoty wiek", o którym świadczą termy Konstantyna i cmentarz Alyscamps. W XI i XII w. Arles stało się jednym z najpiękniejszych miast basenu Morza Śródziemnego. Wewnątrz murów, kościół Saint-Trophime- wraz z krużgankiem- stanowi jeden z głównych zabytków sztuki romańskiej Prowansji.

Założone w 1119 r. przez świętego Bernarda opactwo burgundzkie Fontenay, wyróżniające się surową architekturą, obejmuje kościół, krużganek, refektarz, dormitorium, piekarnię oraz kuźnię i stanowi doskonałą ilustrację ideału samowystarczalności pierwszych wspólnot mnichów cysterskich.

Królewskie żupy solne w Arc-et- senans w pobliżu Besançon są dziełem Claude'a Nicolasa Ledoux. Ich budowa, rozpoczęta w 1775 r. za panowania Ludwika XVI, była pierwszym wielkim założeniem architektury przemysłowej odzwierciedlającej ideał postępu okresu Oświecenia. Rozległy kompleks oparty na planie półkola został zaprojektowany w celu racjonalizacji i hierarchizacji organizacji pracy, zaś następnym etapem miała być budowa miasta idealnego, które pozostało w sferze projektu. Po rozszerzeniu wpisu w 2009 r. nosi on nazwę Od Wielkich Salin w Salins-les-Bains do Królewskich Salin w Arc-et- senans. Na terenie Wielkich Salin w Salins-les-Bains, skąd solanka do produkcji soli wydobywana jest od czasów średniowiecznych, znajdują się trzy budowle na powierzchni ziemi: składy soli, studnia Amont oraz budynek mieszkalny. Saliny w Salins-les-Bains połączone są z Królewskimi salinami w Arc-et- senans Claude'a Nicolasa Ledoux i stanowią świadectwo tradycji wydobywania soli we Francji.

Nancy, tymczasowa rezydencja Stanisława Leszczyńskiego, króla bez królestwa, późniejszego księcia Lotaryngii, stanowi paradoksalnie najstarszy i najbardziej typowy przykład nowoczesnej stolicy, w której oświecony monarcha troszczył się o użyteczność publiczną. Spójny projekt, zrealizowany w latach 1752-1756 przez wybitną ekipę pod kierunkiem architekta E. Héré, doskonale połączył monumentalizm, podkreślający prestiż władcy, z troską o funkcjonalność.

Kościół opacki Saint- savin w regionie Poitou, nazywany “romańską Kaplicą Sykstyńską", ozdobiony jest licznymi pięknymi i doskonale zachowanymi malowidłami ściennymi z XI i XII w.

Rezerwat będący częścią regionalnego Parku Narodowego Korsyki obejmuje półwysep Sciola, widowiskowy masyw porfirowy o urozmaiconych kształtach. Roślinność parku stanowią gęste zarośla zwane makiź. Na terenie rezerwatu żyją albatrosy, kormorany oraz orły morskie. Przezroczyste wody z niedostępnymi wysepkami i jaskiniami są ostoją różnorodnych form życia morskiego

Pont du Gard został zbudowany w końcu I w. p.n.e. w celu przerzucenia prawie 50-kilometrowego akweduktu z Nîmes ponad rzeką Gardon. Składa się z trzech kondygnacji arkad o wysokości 50 m i liczy 275 m długości. Projektanci mostu- rzymscy architekci i inżynierowie robót wodnych- stworzyli arcydzieło techniki będące zarazem dziełem sztuki.

Otoczona przez dwie odnogi rzeki Ill, Grande Ile (Wielka Wyspa) jest historycznym centrum stolicy Alzacji. Na niewielkim obszarze znajduje się niezwykle cenny zespół zabytkowy. Katedra, cztery kościoły, pałac Rohan- dawna siedziba książąt-biskupów, nie stanowią wyodrębnionych zabytków, lecz organizują dawną dzielnicę, która zachowała typowe funkcje miasta średniowiecznego i świadczy o rozwoju Strasburga od XV do XVIII w.

Sekwana jest ściśle powiązana z historią Paryża i rozwojem miasta, który prześledzić można od Luwru do wieży Eiffla, od placu Concorde do Grand i Petit Palais. Katedra Notre-Dame i Sainte-Chapelle są arcydziełami architektury, zaś rozległe place i szerokie ulice, zaprojektowane przez barona Hausmanna, wpłynęły na urbanistykę światową przełomu XIX i XX w.

Na lewym brzegu można zobaczyć: Katedrę Notre-Dame, Muzeum Orsay, Bibliotekę Narodową, Stację Paris-Austerlitz, Menażerię Jardin des Plantes, Campus de Jussieu, Instytut świata arabskiego, Ministerstwo d.s Spraw Zewnętrznych, bulwar Quai d’Orsay, palais Bourbon, Les Invalides, Wieże Eiffla, Musée du quai Branly, park André Citroën i inne zabytki.

Katedra Notre-Dame w Reims, dzięki zastosowaniu w XIII w. nowych technik architektonicznych oraz harmonijnemu połączeniu dekoracji rzeźbiarskiej, stanowi jedno z arcydzieł sztuki gotyckiej. W dawnym opactwie, które zachowało piękną, IX- wieczną nawę, złożone są szczątki świętego Remigiusza, arcybiskupa Reims (440-533), który ustanowił sakrament namaszczenia królów Francji. Pałac Tau, dawny pałac arcybiskupi, odgrywający istotną rolę w ceremonii namaszczenia, został prawie całkowicie przebudowany w XVII w.

Katedra Saint-Etienne w Bourges, zbudowana pomiędzy końcem XII i końcem XIII w., jest jednym z arcydzieł sztuki gotyckiej. Wyróżnia się proporcjami, jednolitością założenia, tympanonem, zespołem rzeźb i witraży. Niezależnie od piękna architektury, świadczy ona o potędze chrześcijaństwa w średniowiecznej Francji.

Awinion, położony w południowej Francji, w XIV w. był siedzibą papiestwa. Nad miastem, nad jego murami obronnymi i nad pozostałościami XII- wiecznego mostu na Rodanie, góruje pałac papieży, surowo wyglądająca twierdza o bogato zdobionych wnętrzach autorstwa Simone Martiniego i Matteo Giovanettiego. Ten wspaniały przykład architektury gotyckiej, wraz z leżącymi poniżej Petit Palais oraz katedrą romańską Notre-Dame-des-Doms, tworzy cenny zespół zabytkowy świadczący o roli, którą Awinion odgrywał w XIV- wiecznej Europie chrześcijańskiej.

Żeglowna sieć wodna o długości 360 km łączy Morze Śródziemne z Atlantykiem. Składa się z 328 budowli i urządzeń: śluz, akweduktów, mostów, tuneli i stanowi jedno z najbardziej wyjątkowych osiągnięć inżynierii cywilnej epoki nowożytnej. Zbudowana w latach 1667-1694, utorowała drogę rewolucji przemysłowej. Projektant, Pierre-Paul Riquet, szczególnie troszczył się o estetykę architektoniczną oraz powstały w ten sposób krajobraz, dzięki czemu Canal du Midi stanowi nie tylko wyczyn techniczny, lecz również dzieło sztuki.

Warowna osada na wzgórzu, na którym obecnie znajduje się Carcassonne, istniała już przed podbojem rzymskim. W obecnym kształcie Carcassonne stanowi cenny przykład średniowiecznego miasta warownego, wyposażonego w potężny system obronny otaczający zamek i przylegające doń zabudowania, ulice oraz wspaniałą katedrę gotycką. Swź wyjątkową rolę Carcasonne zawdzięcza długotrwałym pracom konserwatorskim prowadzonym przez Viollet-le-Duca, jednego z twórców nowoczesnej konserwacji zabytków jako nauki.

Lyon założony został przez Rzymian w I w p.n.e. jako stolica Trzech Galii. Od tamtej pory nieprzerwanie odgrywał ważną rolę w rozwoju politycznym, kulturalnym i gospodarczym Europy. Jego długą historię prześledzić można na podstawie tkanki miejskiej oraz licznych, pochodzących z różnych epok zabytkowych budowli.

Santiago de Compostella stanowiło w średniowieczu cel dla niezliczonych pielgrzymów pochodzących z całej Europy. Aby dotrzeć do Hiszpanii, pielgrzymi musieli najpierw przemierzyć Francję. Zabytki historyczne wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa wyznaczały etapy czterech dróg pielgrzymkowych.

Uprawa winorośli została wprowadzona do tego żyznego regionu Akwitanii przez Rzymian i znacznie nasiliła się w średniowieczu. Okręg Saint-Emilion wykorzystał swe położenie na drodze pielgrzymkowej do Santiago de Compostella; począwszy od XI w. wybudowano tam liczne kościoły, klasztory i hospicja. W XII w., w okresie rządów angielskich, nadano mu szczególny statut “okręgu". Okręg, przeznaczony wyłącznie do uprawy winorośli, wyróżnia szczególny krajobraz, z licznymi zabytkami historycznymi w okolicznych miastach i miasteczkach.

Dolina Loary tworzy jedyny w swoim rodzaju krajobraz kulturowy obejmujący historyczne miasta i miasteczka, zabytki architektoniczne najwyższej klasy- zamki- oraz ziemie uprawne, ukształtowane przez kilkusetletnie wzajemne oddziaływanie człowieka i jego fizycznego otoczenia, a w pierwszym rzędzie samej Loary.
Zamek i posiadłość w Chambord (K I / 1981)- dołączone do wpisu “Dolina Loary" w roku 2000

Średniowieczne miasto warowne Provins leży w sercu dawnego regionu należącego do potężnych hrabiów Szampanii. Stanowi świadectwo wczesnego etapu rozwoju w organizacji międzynarodowych targów handlowych oraz przemysłu wełnianego. Provins doskonale zachowało strukturę miejską stworzoną specjalnie na potrzeby targów i związanej z nimi działalności.

Miasto Hawr, położone w Normiii, nad Kanałem La Manche, zostało silnie zbombardowane podczas II wojny Światowej. Zniszczoną część odbudowano w latach 1945- 1964 według planu, opracowanego przez zespół pod kierunkiem Auguste’a Perreta. Zrekonstruowana część stanowi administracyjne, handlowe i kulturalne centrum Hawru. Pośród wielu odbudowanych miast, Hawr wyróżnia się wyjątkową spójnością i integralnością. Stanowi on efekt rekonstrukcji wcześniejszego układu miasta i jego ocalałych zabytkowych budowli w myśl nowych idei w dziedzinie urbanistyki i technik budowlanych. Jest wybitnym przykładem powojennej architektury i urbanistyki, którą cechuje zastosowanie jednolitej metodologii, z wykorzystaniem prefabrykacji, systematycznym stosowaniem techniki segmentowej i nowatorskim zastosowaniem żelbetonu.

Port w Bordeaux (nazywany "Portem Księżycowym" od kształtu zakola rzeki Garonny), reprezentujący ciągłość zabudowy od czasów Oświecenia po wiek XX. Wyjątkowość założeń urbanistycznych polega na doskonałej harmonii wątków klasycystycznych i neoklasycystycznych, która przez ponad dwieście lat nie została w żaden sposób naruszona, ani też poddana jakimkolwiek stylistycznym zmianom. Dzięki portowi miasto zachowało po dziś dzień swój oryginalny charakter oraz funkcję ośrodka handlu, wymiany międzynarodowej i stolicy sławnego na cały świat regionu produkcji wina, którą Bordeaux pozostaje niezmiennie od czasów rzymskich, czyli przez prawie dwa tysiące lat.

Sześć obszarów morskich, składających się na jeden z najbardziej rozległych na świecie systemów raf koralowych, znajduje się u wybrzeży wysp Nowej Kaledonii – terytorium zamorskiego Francji na Oceanie Spokojnym. Charakteryzuje je niezwykła różnorodność gatunków koralowców i ryb oraz siedlisk roślinnych, od mangrowców po trawy morskie oraz najbardziej na świecie zróżnicowane skupisko struktur raf koralowych. W lagunach Nowej Kaledonii zachowały się w stanie nienaruszonym liczne ekosystemy z populacjami wielkich drapieżników i różnorodnych gatunków ryb. Znalazła tam także schronienie pewna liczba zagrożonych gatunków żółwi i ssaków morskich, w tym trzecia co do wielkości na świecie populacja diugoni. Niezwykłej urody laguny kryją w sobie rafy koralowe różniące się wiekiem i stadiami rozwoju, od wciąż żyjących i rozwijających się, aż po najstarsze, zachowane w formie skamielin. Obszar ten jest cennym źródłem informacji na temat historii naturalnej Oceanii.

Wpis obejmuje 12 zespołów budowli obronnych rozmieszczonych wzdłuż zachodniej, północnej i wschodniej granicy Francji. Stanowią najlepsze przykłady prac Sébastiena Le Prestre de Vaubana (1633-1707), inżyniera wojskowego króla Ludwika XIV. Wpis seryjny obejmuje zbudowane przez niego od podstaw miasta, cytadele wzniesione na równinach, miejskie mury bastionowe i wieże obronne oraz zamek. są wśród nich również forty górskie i nadbrzeżne, bateria górska i dwie górskie konstrukcje służące łączności. Obiekt został wpisany jako przykład szczytowych osiągnięć w dziedzinie klasycznych fortyfikacji, typowych dla zachodniej architektury militarnej. Vauban odegrał także znaczącą rolę w historii rozwoju architektury obronnej w Europie, a także w Ameryce i we Wschodniej Azji.

Stare miasto w Albi, położone nad brzegiem rzeki Tarn, w południowo-zachodniej Francji jest przykładem rozwoju średniowiecznego zespołu architektoniczno-urbanistycznego, o którym nadal świadczy Stary Most (Le Pont-Vieux) i dzielnica Saint- salvi wraz z kościołem (X – XI w.). W XIII wieku, po krucjacie przeciw Albigensom, miasto stało się ważnym ośrodkiem władzy biskupiej. Górująca nad miastem katedra warowna z XIII wieku, wzniesiona w stylu oryginalnego gotyku południowego z lokalnie wytwarzanej cegły w tonacji czerwono-pomarańczowej, pozostaje świadectwem przywrócenia władzy dostojnikom kościoła rzymsko-katolickiego. Jej dopełnienie stanowi imponującej wielkości pałac biskupi (Palais de la Berbie) górujący nad rzeką, otoczony kwartałami średniowiecznych domów mieszkalnych. Miasto biskupie w Albi tworzy zespół zabytków i dzielnic o spójnym i jednorodnym charakterze, który nie podlegał większym zmianom na przestrzeni wieków.

Wpis obejmuje środkową część Parku Narodowego wyspy Réunion- obszar ponad 100 tysięcy hektarów, stanowiący 40 procent powierzchni wyspy, na którą składają się dwa masywy wulkaniczne w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego. Oprócz górujących nad wyspą dwóch stożków wulkanicznych, skalnych ścian i trzech kotlin górskich, otoczonych pierścieniem klifów, obszar ten cechuje ogromnie zróżnicowane ukształtowanie terenu, imponujące skarpy, zalesione wąwozy i kotliny, tworzące razem uderzająco piękny krajobraz. Miejsce jest naturalnym środowiskiem życia dla ogromnej liczby roślin, wielu z nich endemicznych. Występujące tam podzwrotnikowe lasy deszczowe, lasy mgliste i wrzosowiska tworzą razem niezwykłą mozaikę różnorodnych cech krajobrazu.

Obszar o powierzchni 302 319 ha w południowej części Masywu Centralnego we Francji to teren górzysty, poprzecinanym głębokimi dolinami. Krajobraz cechuje powiązanie systemu rolniczo-pasterskiego ze środowiskiem biologicznym i fizycznym, co w szczególności ilustrują drogi służące do pędzenia stada w góry. Położone na głębokich tarasach gór les Causses kamienne wioski i duże gospodarstwa nawiązują do zabudowań wielkich opactw, które powstawały tu od XI w. Mont Lozere, góra wchodząca w skład obszaru wpisanego, jest jednym z ostatnich miejsc, gdzie wciąż odbywa się redyk letni.

Pomiędzy 5-tym tysiącleciem p.n.e. a 500 r. p.n.e., na alpejskim obszarze dzisiejszej Szwajcarii (gdzie znajduje się ponad połowa odkopanych osad), Austrii, Francji, Niemiec, Włoch oraz Słowenii istniało mnóstwo takich budowli. Obecnie na terenie tych 6 krajów można zwiedzić 111 odkopanych i odrestaurowanych przez archeologów osad. Stanowi to niewielką część spośród wszystkich tego typu miejsc w obrębie terenów alpejskich – pozostałe zespoły wiosek nadal znajdują się pod grubą warstwą osadów czy też pod wodą rzek i jezior górskich. Wraz z budowlami znaleziono także sprzęty rolnicze i pasterskie, broń myśliwską, różnego rodzaju narzędzia oraz przedmioty codziennego użytku, biżuterię i ozdoby, stanowiące żywy dowód przestrzennego i cywilizacyjnego rozwoju ich neolitycznych mieszkańców. Dobrze zachowane osady są doskonałym materiałem naukowym dla badaczy pierwotnych kultur i wczesnorolniczych społeczności.

Le Grand Lac de Clairvaux  |   Lac de Chalain, rive occidentale  |   Lac d’Aiguebelette, zone sud   |   Baie de Grésine  |   Baie de Châtillon  |   Hautecombe  |   Littoral de Tresserve  |   Littoral de Chens-sur-Léman  |   Les Marais de Saint-Jorioz   |   Le Cret de Chatillon   |   Secteur des Mongets  |  

Miejsce to jest godne uwagi jako przykład krajobrazu ukształtowanego przez trwające trzy wieki (od XVIII do XX w.) wydobycie węgla. Na obszarze liczącym ponad 120 tys. ha wyróżniono 109 obiektów. są to górnicze szyby, z których najstarszy pochodzi z 1850 roku, wraz z infrastrukturą wind, hałdy (niektóre mają powierzchnię 90 hektarów i wysokość 140 metrów), środki transportu węgla, stacje kolejowe, osiedla górnicze oraz miejscowości, w których znajdują się szkoły, kościoły, budynki związane z opieką zdrowotną i społeczną, pomieszczenia zakładowe, domy właścicieli i zarządców, siedziby władz miejskich i inne budynki użyteczności publicznej. Wpisany obszar daje świadectwo dążeniu do tworzenia modelowych miast robotniczych, które było żywe od połowy XIX w. do lat 60. XX w., i tym samym ilustruje ważny okres w historii przemysłowej Europy. Jest dokumentacją warunków życia ówczesnych robotników i rodzącej się wówczas solidarności społecznej.

Located in a limestone plateau of the Ardeche River in southern France, the property contains the earliest-known and best-preserved figurative drawings in the world, dating back as early as the Aurignacian period (30,000–32,000 BP), making it an exceptional testimony of prehistoric art. The cave was closed off by a rock fall approximately 20,000 years BP and remained sealed until its discovery in 1994, which helped to keep it in pristine condition. Over 1,000 images have so far been inventoried on its walls, combining a variety of anthropomorphic and animal motifs. Of exceptional aesthetic quality, they demonstrate a range of techniques including the skilful use of shading, combinations of paint and engraving, anatomical precision, three-dimensionality and movement. They include several dangerous animal species difficult to observe at that time, such as mammoth, bear, cave lion, rhino, bison and auroch, as well as 4,000 inventoried remains of prehistoric fauna and a variety of human footprints.

The property encompasses sites where the method of producing sparkling wines was developed on the principle of secondary fermentation in the bottle since the early 17th century to its early industrialization in the 19th century. The property is made up of three distinct ensembles: the historic vineyards of Hautvillers, Ay and Mareuil-sur-Ay, Saint-Nicaise Hill in Reims, and the Avenue de Champagne and Fort Chabrol in Epernay. These three components – the supply basin formed by the historic hillsides, the production sites (with their underground cellars) and the sales and distribution centres (the Champagne Houses) - illustrate the entire champagne production process. The property bears clear testimony to the development of a very specialized artisan activity that has become an agro-industrial enterprise.

The climates are precisely delimited vineyard parcels on the slopes of the Côte de Nuits and the Côte de Beaune south of the city of Dijon. They differ from one another due to specific natural conditions (geology and exposure) as well as vine types and have been shaped by human cultivation. Over time they came to be recognized by the wine they produce. This cultural landscape consists of two parts. Firstly, the vineyards and associated production units including villages and the town of Beaune, which together represent the commercial dimension of the production system. The second part includes the historic centre of Dijon, which embodies the political regulatory impetus that gave birth to the climats system. The site is an outstanding example of grape cultivation and wine production developed since the High Middle Ages.

Le Corbusier (1887-1965) zrewolucjonizował myślenie o budynku jako funkcjonalnej przestrzeni do życia i zaprezentował słynne pięć elementów nowoczesnej architektury, do dziś obecnych w wielu realizowanych projektach. To również autor m.in. kontrowersyjnych pomysłów urbanistycznej reformacji Paryża i projektant, którego idee zainspirowały powstanie “bezdusznych” blokowisk i przecinających miasta ruchliwych arterii – co do dziś zarzucają Le Corbusierowi jego krytycy. Od skromnych willi w Szwajcarii aż po monumentalne, betonowe pomniki brutalizmu w budowanym od podstaw indyjskim mieście – Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisał na swoją listę różnorodne projekty architektoniczne Le Corbusiera z całego świata.

Maisons La Roche et Jeanneret

Cité Fruges

Villa Savoye et loge du jardiner

Immeuble locatif a la Porte Molitor

Unité d’habitation Marseille

La Manufacture a Saint- Dié

Chapelle Notre-Dame-du-Haut de Ronchamp

Cabanon de Le Corbusier

Couvent Sainte-Marie-de-la-Tourette

Maison de la Culture de Firminy

Taputapuatea on Ra’iatea Island is at the centre of the ‘Polynesian Triangle’, a vast portion of the Pacific Ocean, dotted with islands, and the last part of the globe to be settled by humans. The property includes two forested valleys, a portion of lagoon and coral reef and a strip of open ocean. At the heart of the property is the Taputapuatea marae complex, a political, ceremonial and funerary centre. It is characterized by a paved courtyard with a large standing stone at its centre. Widespread in Polynesia, the marae were places where the world of the living intersected the world of the ancestors. Taputapuatea is an exceptional testimony to 1,000 years of ma'ohi civilization.

Maisons La Roche et Jeanneret

Cité Fruges

Villa Savoye et loge du jardiner

Immeuble locatif a la Porte Molitor

Unité d’habitation Marseille

This outstanding mountain landscape, which spans the contemporary national borders of France and Spain, is centred around the peak of Mount Perdu, a calcareous massif that rises to 3,352 m. The site, with a total area of 30,639 ha, includes two of Europe's largest and deepest canyons on the Spanish side and three major cirque walls on the more abrupt northern slopes with France, classic presentations of these geological landforms. The site is also a pastoral landscape reflecting an agricultural way of life that was once widespread in the upland regions of Europe but now survives only in this part of the Pyrénées. Thus it provides exceptional insights into past European society through its landscape of villages, farms, fields, upland pastures and mountain roads.

The French Austral Lands and Seas comprise the largest of the rare emerged landmasses in the southern Indian Ocean: the Crozet Archipelago, the Kerguelen Islands, Saint-Paul and Amsterdam Islands as well as 60 small sub-Antarctic islands. This ‘oasis’ in the middle of the Southern Ocean covers an area of more than 67 million ha and supports one of the highest concentrations of birds and marine mammals in the world. In particular, it has the largest population of King Penguins and Yellow-nosed albatrosses in the world. The remoteness of these islands from centres of human activity makes them extremely well-preserved showcases of biological evolution and a unique terrain for scientific research.

Situated in the centre of France, the property comprises the long Limagne fault, the alignments of the Chaîne des Puys volcanoes and the inverted relief of the Montagne de la Serre. It is an emblematic segment of the West European Rift, created in the aftermath of the formation of the Alps, 35 million years ago. The geological features of the property demonstrate how the continental crust cracks, then collapses, allowing deep magma to rise and cause uplifting at the surface. The property is an exceptional illustration of continental break-up – or rifting – which is one of the five major stages of plate tectonics.