Najbardziej znanym zabytkiem Chęcin jest górujący nad miastem zamek. Jest on prawdopodobnie najbardziej na północ wysuniętą twierdzą, wybudowaną za czasów dynastii Przemyślidów. Fundatorem zamku był bowiem najprawdopodobniej król Wacław II lub jego wierny stronnik biskup krakowski Jan Muskata.
Chęciny rozwijały się głównie dzięki temu, że w sąsiedztwie miasta wydobywano w czasach jego świetności ołów, srebro i miedź. W najlepszym momencie rozwoju funkcjonowało tu ok. 30 kopalni. Rywalizowano o prymat w górnictwie z Olkuszem, które również rozwinęło się dzięki wydobyciu kruszców. W bliskości miasta istniały ponadto huty, obsługujące obróbkę rud metali, usytuowane m.in. nad rzeką Bobrzą. Warto dodać, że Chęcinom nadano również prawo górnicze, zapewniające miejscowym żupnikom niezależność sądowniczą od sądu starościńskiego. Z czasem również i sami starostowie obejmowali urząd żupnika, chcąc pobudzić rozwój górnictwa.
Zamek w Chęcinach
Najbardziej znanym zabytkiem Chęcin jest górujący nad miastem zamek. Jest on prawdopodobnie najbardziej na północ wysuniętą twierdzą, wybudowaną za czasów dynastii Przemyślidów. Fundatorem zamku był bowiem najprawdopodobniej król Wacław II lub jego wierny stronnik biskup krakowski Jan Muskata.
Jako Zamek Królewski w Chęcinach służył Władysławowi Łokietkowi, legendy mówią, że można jeszcze gdzieś w podziemiach natrafić na kosztowności należące onegdaj do archidiecezji Gdańskiej, a ukryte na zamku w obawie przed wrogim Zakonem. Po śmierci Łokietka warownię wziął pod swoją pieczę Król Kazimierz Wielki i jako niezdobytą na ponad 250 lat twierdzę ustanowił.
Cmentarz żydowski - ścieżką z zamku
Cmentarz żydowski w Chęcinach położony jest na północno-wschodnim zboczu Góry Zamkowej. Na terenie nekropolii znajduje się około 150 nagrobków w różnym stanie zachowania. Wykonano je głównie z piaskowca i marmuru chęcińskiego. Najstarsze z nich pochodzą z drugiej połowy XVII wieku. Zachowały się również grobowce w formie sarkofagu. Całość otoczona jest dość wyraźnymi pozostałościami kamiennego muru. Kirkut jest zaniedbany. Jedynie w południowej, najstarszej części nekropolii widoczne są ślady prac porządkowych.
Mykwa - dawna żydowska łaźnia rytualna
Na rogu ul. Długiej i ul. Szkolnej w Chęcinach, pod adresem ul. Długa 35a, zachowała się dawna żydowska łaźnia rytualna, wybudowana w 1835 r. przez Szlama Rayzmana. Jest to budynek murowany, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym. Po Zagładzie opuszczona mykwa była wykorzystywana jako młyn, a później jako warsztat.
Mykwa– w judaizmie zbiornik z bieżącą wodą do mycia naczyń skalanych nieczystością rytualną. Od średniowiecza łączona była z łaźnią, również określaną tym tytułem. Osoby przechodzące na judaizm musiały odbyć rytualną kąpiel w mykwie, w obecności trzech świadków. W czasie takiej kąpieli woda powinna pochodzić z naturalnego źródła (np. deszczu), a odbywająca ją osoba powinna zanurzyć w wodzie całe ciało. Chasydzi codziennie przed modłami odbywają podobną kąpiel, wszyscy mężczyźni są natomiast zobowiązani do tego przed świętem Jom Kippur. W judaizmie ortodoksyjnym żydówki powinny odbywać kąpiele przy okazji każdego ważnego wydarzenia w ich życiu.
Synagoga
Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi. Po zakończeniu wojny budynek synagogi został wyremontowany i dostosowany na potrzeby kina i biblioteki. W 1958 roku ponownie przeprowadzono remont oraz zrekonstruowano czteropasmowy dach, przeznaczając synagogę na Gminny Ośrodek Kultury. W latach 1991-92 przeprowadzono kolejne prace remontowe.
Kwadratowa główna sala modlitewna nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. W jej wnętrzu zachowały się resztki dekoracji stiukowej oraz polichromii, a na ścianie wschodniej manierystyczny Aron ha-kodesz z XVII wieku. Wykonany jest z czarnego marmuru dębnickiego i marmuru chęcińskiego w formie portalu zwieńczonego koroną na Torę. Dodatkowo zdobią go marmurowe kule armatnie. Zachowały się również dwie renesansowe kamienne skarbony oraz wczesnobarokowy portal z połowy XVII wieku do sali głównej wykonany z marmuru chęcińskiego. Sklepienie kolebkowe prostokątnego przedsionka jest ozdobione rozetami z motywami roślinnymi oraz profilowanymi żebrami.
Chęcińskie klasztory i kościoły
Dawny kościół szpitalny pw. św. Ducha
Kościół pw. św. Bartłomieja
Klasztor ojców Franciszkanów
Zespół klasztorny ss. Bernardynek
Góra Rzepka
- Rezerwat przyrody
W rezerwacie można też spotkać rzadko występujące gatunki roślin ciepłolubnych, m.in. dziewięćsił bezłodygowy, dziewięćsił popłocholistny i zawilec wielkokwiatowy. To ciekawe miejsce stanowi jeden z przystanków geologicznej ścieżki dydaktycznej. Można tu również znaleźć ciekawe dewońskie skamieniałości – głównie stromatopory. Były to wymarłe zwierzęta przez wielu badaczy zaliczane do gromady gąbek koralowych (sklerogabki). Były organizmami morskimi, kolonijnymi, tworzącymi szkielety o rozmaitych, najczęściej bulastych kształtach.
Kwadratowa główna sala modlitewna nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. W jej wnętrzu zachowały się resztki dekoracji stiukowej oraz polichromii, a na ścianie wschodniej manierystyczny Aron ha-kodesz z XVII wieku. Wykonany jest z czarnego marmuru dębnickiego i marmuru chęcińskiego w formie portalu zwieńczonego koroną na Torę. Dodatkowo zdobią go marmurowe kule armatnie. Zachowały się również dwie renesansowe kamienne skarbony oraz wczesnobarokowy portal z połowy XVII wieku do sali głównej wykonany z marmuru chęcińskiego. Sklepienie kolebkowe prostokątnego przedsionka jest ozdobione rozetami z motywami roślinnymi oraz profilowanymi żebrami.
Na północ:
Jaskinia Raj
Niezwykłe bogactwo szaty naciekowej z licznymi jeziorkami i innymi, charakterystycznymi formami krasowymi, to atuty najpiękniejszej jaskini zlokalizowanej w Górach Świętokrzyskich. Najstarsze góry w Polsce kryją w swoim wnętrzu wiele tajemnic. Przez wiele milionów lat przyroda na tym obszarze tworzyła niepowtarzalne piękno. M.in. za sprawą charakterystycznych dla skał węglanowych zjawisk krasowych powstawały na ich powierzchni oraz we wnętrzu fantazyjne formy. Jednym z przykładów jest jaskinia "Raj" zlokalizowana w Dobrzączce koło Chęcin. Odkryta przypadkowo na początku lat 60. poprzedniego stulecia, z uwagi na niezwykłe bogactwo szaty naciekowej przez swoich odkrywców została nazwana właśnie "Rajem".
Jaskinia Piekło
Jaskinia znajduje się na północno-zachodnim zboczu góry Żakowej. Głowny korytarz ma około 20 m długości ( łączna długość jaskini 57 m) Prowadzą do niej 4 otwory wejściowe. Od 1954 r jaskinia Piekło pod Skibami chroniona jest jako pomnik przyrody nieożywionej. Brak stalaktytów i stalagmitów, tylko w kilku miejscach występują polewy kalcytowe. Jaskinia ta z uwagi na swój surowy charakter, jako antonim - dała nazwę odkrytej w 1964 i udostępnionej do zwiedzania w 1972 roku Jaskini "Raj" bardzo bogatej w szatę naciekową.
Góra Zelejowa [Góry Świętokrzyskie]
Rezerwat Góra Zelejowa obejmuje masyw Góry Zelejowej (360 m n.p.m.). Podziwiać tutaj można najdłuższą w Górach Świętokrzyskich wapienną grań, formy krasu powierzchniowego, dwa duże kamieniołomy i kilka mniejszych łomów. Z tego właśnie miejsca pochodzi słynna w całym kraju "różanka zelejowska". Wykonywano z niej detale architektoniczne, które można oglądać w kaplicy Trzech Króli w kościele parafialnym w Chęcinach, a także w kościele na kieleckiej Karczówce,
czy w krakowskim Wawelu. W obrębie Góry Zelejowej istnieje kilka punktów widokowych na okolicę.
Góra Żakowa [Góry Świętokrzyskie]
Utworzony w 1999 r. na terenie Nadleśnictwa Kielce rezerwat, obejmuje najwyższą część (50,48 ha) grzbietu górskiego znajdującego się na północ od wsi Skiby. Teren rezerwatu był od XVI do początku XX w. eksploatowany górniczo: wydobywano tu rudy ołowiu oraz marmury, czego śladem są liczne zapadliska (na miejscu dawnych szybów) oraz łomy (po eksploatacji marmurów). Rezerwat porasta las kserotermiczny o przewadze dębu i buka. Powszechnie występują w tym ciekawym miejscu chronione gatunki roślin, m.in. lilia złotogłów, orlik pospolity czy wawrzynek wilczełyko.
Podzamcze Piekuszowskie
W niewielkiej odległości od Kielc, w kierunku zachodnim, znajdują się spektakularne
ruiny pałacu Tarłów. Miejscowość nosi nazwę POdzamcze Piekuszowskie i, już od Piekuszowa, prowadzą ku ruinom znaki. Ruiny są sporadycznie zamykane (krata, którą demontują miejscowi), ale wejść alternatywnych jest aż nadmiar.
Pałac Tarłów jest budowlą kamienno-ceglaną. Ulokowano ją na niewielkim wzniesieniu, otoczonym stawami i mokradłami. W narożach znajdują się cztery sześcioboczne baszty, pełniące funkcję ozdobną i dekoracyjną. Baszty północne przeznaczone były do celów administracyjnych, a w południowych znajdowały się klatki schodowe prowadzące na pierwsze piętro. W pobliżu budynku istniał park-ogród.
Na południe:
Park Etnograficzny w Tokarni
Skansen powołano w 1976 roku, a zaczęło funkcjonować od 1977 roku. Jest realizacją założeń naukowych etnografa i znawcy tradycyjnej kultury ludowej profesora Romana Reinfussa. Jego zamierzeniem było odtworzenie typowego układu osadniczego wiosek z różnych subregionów Kielecczyzny: Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej.
Skansen podzielony jest na 6 sektorów (szczegóły na Z notatnika krajoznawcy i stronie skansenu). Od zachodu opływa go Nida, gdzie znajduje się pole biwakowe dla kajakarzy. Z wiatą i ławeczkami i sympatycznym zejściem do wody.
Sektory
sektor nadwiślański | sektor dworsko-folwarczny | sektor lessowy | sektor Świętokrzyski | sektor wyżynny | sektor małomiasteczkowy.
Informator turystyczny na cit.checiny.pl
