Aktualizacja: 25.październik'2022
  




Siedlce
Przewodnik z cyklu PLUS



Właścicielami miasta byli Olędzcy, Czartoryscy, Ogińscy i ponownie Czartoryscy. Miasto dynamicznie rozwijało się do połowy wieku XVII, następnie pożary, przemarsze wojsk, grabieże, szerzące się w tym czasie choroby spowodowały upadek miasta. Podniesienie z upadku zawdzięczają Siedlce Czartoryskim, ale najwspanialsze lata w rozwoju Siedlec następują w okresie gospodarowania tu Aleksandry z Czartoryskiej Ogińskiej. Miasto stało się wówczas jednym z ważniejszych ośrodków życia towarzyskiego i kulturalnego w Polsce. W pałacu Ogińskich bywali i tworzyli tacy poeci jak: Franciszek Karpiński, Julian Ursyn Niemcewicz oraz Franciszek Dionizy Kniaźnin, dwukrotnie gościł tu król Stanisław August Poniatowski, pałac odwiedził także Tadeusz Kościuszko. Ogińska przyczyniła się do rozbudowy Siedlec. Z jej fundacji powstała kaplica Ogińskich i będący dzisiaj wizytówką miasta – ratusz. Powstał wówczas ciekawy układ urbanistyczny, w którym oś wyznaczona była przez kościół, ratusz, odwach i domy zajezdne, oraz park, od imienia księżnej dzisiaj zwany „Aleksandrią”..

Co zobaczyć?:

Park Miejski zwany "Aleksandrią"
Pierwotnie został utworzony jako park "włoski". Po przejęciu majątku przez Czartoryskich przekształcony około 1768 r. wg projektu Franciszka Salezego Sarnowskiego i Aleksandry Ogińskiej w park sentymentalny. W związku z planowaną w lipcu 1783 r. wizytą w Siedlcach króla Stanisława Poniatowskiego w parku utworzono wiele romantycznych i egzotycznych obiektów. Ogród składał się z dziko rosnących lasków, gajów, klombów, krętych dróg i kanałów z licznymi wyspami. Było w nim ponad trzydzieści różnych budowli: domki mieszkalne księżnej, altany, łazienki, domek rybacki, meczet turecki, oranżeria, stajenka, wiatrak i in.

Park wydzierżawiono osobom prywatnym w latach czterdziestych XIX, a w kilka lat później przekazano miastu. Park Miejski w latach 1869-1909 otoczono żelaznym ogrodzeniem od strony południowej i zachodniej oraz murowanym parkanem od strony północnej. Miejski Komitet Krzewienia Trzeźwości Publicznej utworzony w 1900 r. prowadził w parku jadłodajnię i herbaciarnię, był także organizatorem imprez w parku. II wojna światowa doprowadziła do znacznej dewastacji parku, okupanci hitlerowscy rozebrali większość istniejących w parku obiektów m.in.: teatr letni, restaurację i estradę.

Dzisiejszy park znacznie odbiega od pierwowzoru parku sentymentalnego. Zajmujący zdecydowanie mniejszy obszar i pozbawiony dawnego układu jest obecnie typowym parkiem miejskim. W parku do dzisiaj rosną ponad dwustuletnie drzewa. Niektóre z nich uznano za pomniki przyrody.

Pałac Ogińskich z I poł. XVIII w.
W miejscu dzisiejszego pałacu pierwotnie istniały dwory drewniane, swoją historią sięgające czasów prelokacyjnych miasta. Pałac murowany został wybudowany przed 1730 r. przez Kazimierza Czartoryskiego. W kolejnych latach remontowany i przebudowany. Pomiędzy 1769 i 1770 generalny remont pałacu przeprowadził Michał Fryderyk Czartoryski, syn Kazimierza Czartoryskiego, a w latach 1779-1781 na zlecenie Aleksandry Ogińskiej pałac gruntownie przebudował architekt Stanisław Zawadzki. Dzięki tej przebudowie pałac otrzymał klasycystyczną bryłę i wystrój. Bywali tu przedstawiciele znamienitych polskich rodów: Braniccy, Potoccy, bohaterzy narodowi, w tym Tadeusz Kościuszko, poeci epoki oświecenia: Julian Ursyn Niemcewicz, Franciszek Kniaźnin, Franciszek Karpiński, a także król Stanisław August Poniatowski. Po śmierci Aleksandry Ogińskiej majątek po niej odziedziczyła Izabela Czartoryska, która w 1807 r. zamieniła dobra siedleckie na dobra rządowe na Lubelszczyźnie. Od tego czasu pałac stał się obiektem użyteczności publicznej. W czasach II wojny światowej został spalony. W trakcie odbudowy w 1950 r. przekształcono w stopniu znaczącym wnętrza, dostosowując je do potrzeb nowych użytkowników. W 1953 r. wzniesiono, na dziedzińcu pałacu od frontu pomnik w kształcie sarkofagu poświęcony poległym w walkach o wyzwolenie narodowe i społeczne w latach 1939-1945. Obecnie pałac jest administrowany przez Akademię Podlaską.

Kaplica p.w. Św. Krzyża z II poł. XVIII w.
Zlokalizowana w zespole pałacowym. Projektantem kaplicy był Zygmunt Vogel. Kaplica została zbudowana w 1791 r. jako kaplica pałacowa na miejscu pierwszego kościoła. Fundatorką budowy była Aleksandra Ogińska. Po śmierci księżnej w 1798 r. kaplica stała się jej kaplicą grobową. Budowla klasycystyczna, ośmioboczna, nakryta kopułą. Z trzech stron zdobią ją portyki z kolumnami toskańskimi, a od strony wschodniej nad wejściem do krypty grobowej, portyk ze złamaną kolumną i monogramami A.O. W drzwiach głównych kołatki w formie lwich głów z końca XVIII w.

Ratusz miejski "Jacek"
Ratusz jest traktowany za najcenniejszy zabytek obiektów architektonicznych o przeznaczeniu publicznym. Potoczna nazwa "Jacek" wywodzi się prawdopodobnie z miejscowej legendy, wg której do wykonania zwieńczającej ratusz figury Atlasa pozował lokaj Aleksandry Ogińskiej o imieniu Jacek. Dzięki swej oryginalnej formie, ratusz jest zaliczany do najciekawszych budowli ratuszowych w Polsce. Zaprojektowany prawdopodobnie przez Jana Zygmunta Deybla, został wzniesiony w latach 1763-1766, na miejscu istniejących wcześniej, zniszczonych przez pożary, kilku drewnianych ratuszy. Budynek będący typowym ratuszem handlowym został wzniesiony na planie krzyża. Skrzydła ratusza przeznaczone były na kramy i sklepy, natomiast w centralnie usytuowanej części wieżowej znajdowały się pomieszczenia administracyjne. Architektonicznie obiekt niejednorodny stylowo, choć dostrzegalne są wpływy budownictwa niemieckiego.

Ratusz uległ częściowemu zniszczeniu podczas pożarów w 1784 r. i w 1789 r., a także podczas II wojny światowej. Z wieży ratuszowej kuranty wygrywają poloneza Kleofasa Ogińskiego p.t.: "Pożegnanie Ojczyzny". Po wojnie swoją siedzibę miało tu wiele instytucji, obecnie mieści się tutaj Muzeum Regionalne. Od strony północnej wmurowano na ścianie tablicę upamiętniającą śmierć kilkudziesięciu nauczycieli z regionu siedleckiego, ofiar hitlerowskiej okupacji. W ostatnich latach przed ratuszem, centralnie od strony zachodniej wybudowano fontannę upamiętniającą współpracę Siedlec z włoskim miastem Pescantina.

Odwach
Wybudowany kosztem Aleksandry Ogińskiej przed 1787 r. pierwotnie na planie prostokąta, a na skutek rozbudowy w 1834 r. zachowuje do dzisiaj rzut w kształcie litery "T". Odwach będący architektonicznym symbolem czasów księżnej Ogińskiej jest budynkiem jednokondygnacyjnym, do którego w 1873 r. dobudowano dwukondygnacyjny budynek Resursy Obywatelskiej. W kolejnych latach przeznaczenie odwachu ulegało zmianom. Po wspomnianej rozbudowie w 1834 r. swoją siedzibę miały tu kolejno: Kasa Departamentalna i Hauptwach (pomieszczenie warty głównej z aresztem), policja, a po II wojnie światowej biuro "Społem". Obecnie budynek jest siedzibą biblioteki miejskiej.


W okolicy:
Najbliższy przewodnik:
Łomża >>>

Na północ:

Muzeum - skansen regionu sokołowskiego
Właściciel, Marian Pietrzak, to jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny Cicerone, mogący opowiadać ze swadą całymi godzinami o historii przedmiotów, regionu czy o prastarych legendach, mitach i podaniach ludowych. A jest o czym słuchać... A jak bardzo chcemy i mamy krzepę, to ucieramy własnoręcznie ziarno na mąkę w oryginalnych, zabytkowych żarnach.
Wiatrak usytuowany jest w południowej części wsi, w pobliżu skrzyżowania dwóch dróg: po południowej stronie szosy z Siedlec do Międzyrzeca Podlaskiego oraz po wschodniej stronie drogi prowadzącej do wsi Tęczki. Usytuowany jest w południowej części prostokątnej działki ogrodzonej żerdziowym płotem, w pobliżu lasu, na nieznacznym wzniesieniu. Ustawiony jest śmigami w kierunku północnym, z wejściem od strony wschodniej.

Budynek posadowiony na kamiennym fundamencie, wykonany został w konstrukcji słupowo-ryglowej, od zewnątrz oszalowany jest pionowymi deskami, z oblistwowaniem (konstrukcja obiektu po przeniesieniu – w związku ze zmianą funkcji z gospodarczej na mieszkalną - została przekształcona). Wiatrak rozplanowany jest na rzucie kwadratu, z dostawionym od strony wschodniej prostokątnym gankiem (w konstrukcji słupowej) kryjącym wejście do budynku. Bryła wiatraka jest trójkondygnacyjna, nakryta krokwiowo-jętkowym dachem naczółkowym poszytym żytnią słomą. Dach ganku trójspadowy, również poszyty został słomą. W elewacjach, z trzech stron (z wyjątkiem północnej), na górnych kondygnacjach umiejscowiono małe kwadratowe doświetlające wnętrze okienka (również w nadwieszonym nad elewacją szczycie dachu od strony południowej). W górnej kondygnacji elewacji południowej został centralnie zamocowany balkon wykonany w konstrukcji słupowo-zastrzałowej. Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna – obiekt dostępny z zewnątrz.

Najbliższy przewodnik:
w przygotowaniu

Na wschód:

Pałac w Korczewie
Pałac w Korczewie leży na Podlasiu Nadbużańskim niedaleko Drohiczyna. Już od 30 lat rodzina Ostrowskich-Harris remontuje pałac po zniszczeniach wojennych i długich latach zaniedbania.
Czasy świetności Korczewa nastały dopiero gdy zakupił go Wiktoryn Kuczyński, który wzbogacił się spławiając zboże z Drohiczyna do Gdańska. Dzięki zmysłowi do interesów i zaangażowaniu w sprawy polityczne był zwany „królem Podlasia”. To Wiktoryn zlecił włoskiemu architektowi Konceniemu Boniemu zaprojektowanie w Korczewie murowanego dworu, który stoi do dziś. Ufundował on również kościół i klasztor Benedyktynek w Drohiczynie. Syn Wiktoryna Leon i jego wnuk Feliks również silnie angażowali się w politykę: pierwszy organizował na Podlasiu konfederacją barską, a drugi powstanie kościuszkowskie. Natomiast syn Feliksa, Aleksander, był członkiem sztabu generała Chłopickiego podczas powstania listopadowego.


Kirkut w Łosicach
Cmentarz żydowski w Łosicach znajduje się około 200 m na północny zachód od Rynku, pomiędzy ulicami 11 Listopada, Marszałka Piłsudskiego a rzeką Toczną. Cmentarz powstał na mocy przywileju króla Jana III Sobieskiego, nadanym łosickim Żydom 30 maja 1690 r. i gwarantującym "wolność aby szkołę i okopisko swoje w tymże miasteczku mieli".

Krzesk - dwór


Klasycystyczy dwór wzniesiony został dla Marchockich w pierwszej połowie XIX wieku. Parterowy, nakryty czterospadowym dachem, z ryzalitem na osi zwieńczonym trójkątnym szczytem, z charakterystycznym półkolistym oknem. Budynek powiększono po połowie stulecia o nieregularne piętrowe skrzydło w modnym w owym czasie stylu nawiązującym do willi włoskiej z nakrytą niskim dachem wieżą-belwederem. Podobną „włoską” przybudówkę zyskały m.in. dwory w Bartodziejach i Krzynowłodze Wielkiej. Murowany, zwieńczony balustradą sześciokolumnowy ganek dodany został w wieku XX, zapewne około 1910 roku, kiedy już trudno było sobie wyobrazić ziemiański dwór bez kolumnowego portyku, do czego bez wątpienia przyczynił się kształtowany z początkiem wieku styl polski. Przy dworze w kompletnej ruinie zachowała się stara oficyna z początku XIX wieku, która mogłaby służyć za podręcznikowy przykład dworu typu „chudopacholskiego”, z kanałem kominowym w samym środku budynku. W szerokiej podstawie komina zwężającej się ku górze znajdowała się tzw. czarna kuchnia. Przykładem takiego dworu jest zachowany do dziś dwór w Szczytnie.


Krzesk - wiatrak koźlak
Wiatrak typu koźlak stanowi jeden z ostatnich na Mazowszu przykładów tradycyjnego młynarstwa wietrznego reprezentowanego przez obiekt posadowiony na krzyżaku – koźle stanowiącym zasadniczą część konstrukcji nośnej budynku.
Wiatrak usytuowany jest w południowej części wsi, w pobliżu skrzyżowania dwóch dróg: po południowej stronie szosy z Siedlec do Międzyrzeca Podlaskiego oraz po wschodniej stronie drogi prowadzącej do wsi Tęczki. Usytuowany jest w południowej części prostokątnej działki ogrodzonej żerdziowym płotem, w pobliżu lasu, na nieznacznym wzniesieniu. Ustawiony jest śmigami w kierunku północnym, z wejściem od strony wschodniej.

Budynek posadowiony na kamiennym fundamencie, wykonany został w konstrukcji słupowo-ryglowej, od zewnątrz oszalowany jest pionowymi deskami, z oblistwowaniem (konstrukcja obiektu po przeniesieniu – w związku ze zmianą funkcji z gospodarczej na mieszkalną - została przekształcona). Wiatrak rozplanowany jest na rzucie kwadratu, z dostawionym od strony wschodniej prostokątnym gankiem (w konstrukcji słupowej) kryjącym wejście do budynku. Bryła wiatraka jest trójkondygnacyjna, nakryta krokwiowo-jętkowym dachem naczółkowym poszytym żytnią słomą. Dach ganku trójspadowy, również poszyty został słomą. W elewacjach, z trzech stron (z wyjątkiem północnej), na górnych kondygnacjach umiejscowiono małe kwadratowe doświetlające wnętrze okienka (również w nadwieszonym nad elewacją szczycie dachu od strony południowej). W górnej kondygnacji elewacji południowej został centralnie zamocowany balkon wykonany w konstrukcji słupowo-zastrzałowej.

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna – obiekt dostępny z zewnątrz.


Najbliższy przewodnik:
w przygotowaniu

Na południe:

Łuków: Muzeum Regionalne
Muzeum Regionalne w Łukowie zajmuje część osiemnastowiecznych zabudowań klasztornych. Na muzealną ekspozycję składają się bogate zbiory etnograficzne, archeologiczne, paleontologiczne oraz eksponaty ściśle związane z historią Ziemi Łukowskiej. Perłą w koronie tutejszego Muzeum jest stała ekspozycja paleontologiczna prezentująca amonity - wymarłe morskie głowonogi. Wśród łukowskich eksponatów znalazło się także ludowe rękodzieło - między innymi dywany dwuosnowowe, ceramika czy wycinanki.


Najbliższy przewodnik:
Łódź >>>

Na zachód:


Kirkut w Mińsku Mazowieckim

Nowy cmentarz żydowski w Mińsku Mazowieckim został założony prawdopodobnie ok. 1870 roku[1.1]. Nekropolia jest zlokalizowana pomiędzy ul. Dąbrówki, a ul. 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”. Zajmuje prostokątną działkę o wymiarach ok. 150 x 60 m. Teren ogrodzony jest zniszczoną siatką, z bramą wejściową od strony północno-zachodniej. Mimo zniszczeń z lat II wojny światowej i okresu powojennego, do dziś na terenie cmentarza zachowało się kilkaset nagrobków. Wyraźny jest rzędowy układ pochówków i charakterystyczny dla cmentarzy żydowskich podział na kwatery męskie i żeńskie. Większość pomników jest wykonana z piaskowca. Przetrwała też pewna liczba nagrobków z prostych, nieobrobionych kamieni granitowych. Dominują epitafia w języku hebrajskim, na nielicznych macewach widnieją inskrypcje w jidysz i języku polskim. Na cmentarzu znajdują się nieoznakowane zbiorowe mogiły osób rozstrzelanych podczas II wojny światowej. Cmentarz jest nieczynny od 1944 roku. Został formalnie zamknięty na mocy uchwały prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z 15.09.1964 roku. Od tego czasu cmentarz pozostawał bez opieki, był pozbawiony ogrodzenia

Copyright © MUWIT.pl    O portalu |  autorzy |