Przyroda SPN odznacza się unikatowymi walorami i jest jednocześnie charakterystyczna dla środkowego wybrzeża Bałtyku. Te swoiste cechy przyrody Parku doceniane są nie tylko w kraju, lecz także za granicą. Największym bogactwem obiektów, zjawisk i procesów przyrodniczych odznaczają się Mierzeja Łebska oraz przymorskie jeziora. Do najbardziej unikatowych wartości środowiska Parku należy zaliczyć bogactwo odmiennych ekosystemów i ich niezwykle dynamiczne relacje przestrzenne. Dla przykładu zmiany położenia linii brzegowej Morza Bałtyckiego w makroskali dokonywały się przez tysiąclecia, ale nieomal każdego dnia na plaży można śledzić ten proces w miniskali, obserwując formowanie się lagun i ich wypełnianie piaskiem, wyrzucanym przez fale morskie na brzeg.

Na terenie Parku występują wydmy pochodzące z różnych okresów, różniące się wyglądem i genezź. Współcześnie wędrujące wydmy to najmłodsze formy na Mierzei Łebskiej. O tym że były starsze świadczą fragmenty starych wydm pokrytych glebź, odsłaniane w obniżeniach międzywydmowych. Znaleziska archeologiczne z tych gleb pozwoliły określić początek współczesnej fazy wydmotwórczej na I połowę XVI wieku. Przyczyną zniszczenia szaty roślinnej i uruchomienia piasków była działalność człowieka. Świadczą o tym węgielki drzewne z pożaru lasu w poziomie glebowym.

Tempo przemieszczania się wydm nie jest jednolite na całej Mierzei Łebskiej. Zachodnią i wschodnią jej część zajmują zespoły wydm parabolicznych, charakteryzujące się niewielką ruchliwością do 3m/rok. Większość z nich została zalesiona.

Ruch piasku rozpoczyna się przy wietrze wiejącym z prędkością 5m/s. Piasek jest toczony po łagodniejszym zboczu dowietrznym, a gdy dotrze do szczytu wydmy zsypuje się po stromym zboczu zawietrznym w dół. Tak pracowicie wiatr przemieszcza cały materiał zawarty w wydmie z zachodu na wschód, czyli zgodnie z kierunkiem dominujących wiatrów. Dla ruchu wydm i zmiany ich ukształtowania większe znaczenie mają nawet bardzo krótkotrwałe wiatry sztormowe o prędkościach powyżej 10 m/sek., niż długotrwałe wiatry o mniejszych prędkościach. Największą intensywność procesów eolicznych obserwuje się w okresie jesienno- zimowym. Badania wykazały, że decyduje o tym nie tylko siła wiatru i wilgotność podłoża, lecz także temperatura powietrza. Niskie temperatury zwiększają intensywność procesów.


Wody śródlądowe zajmują obszar 10 266,4ha, co stanowi 31,3% powierzchni całkowitej Parku. Główne akweny SPN to Jeziora Łebsko i Gardno, czyli dwa największe pod względem powierzchni polskie zbiorniki przymorskie. Jednocześnie Łebsko jest trzecim, co do wielkości jeziorem w Polsce, a Gardno ósmym. Do Jeziora Gardno uchodzi rzeka Łupawa wnosząca 7,6m3 wody/s, natomiast do Jeziora Łebsko rzeka Łeba wprowadzająca 11m3 wody/s. Oba Jeziora połączone są z morzem za pomocą krótkich odcinków ujściowych tych rzek. Jeziora Gardno i Łebsko są zbiornikami słonawowodnymi. Okresowy napływ wód morskich do jezior, poprzez koryta rzek łączących je z morzem, powoduje, że zmieniają się warunki życia dla występujących tu organizmów. zaś olenie jezior może wtedy wynosić do 3 promili. Z przeprowadzonych badań wynika, że wody morskie większy wpływ wywierają na jezioro Łebsko, niż Gardno. Dwa mniejsze Jeziora Dołgie Małe i Dołgie Duże nie posiadają dopływów. Odpływ z tych akwenów następuje do kanału Gardno-Łebsko.

Główne rzeki przepływające przez obszar Parku, tj. Łeba (pow. dorzecza 1801,2km²) i Łupawa (924,5km²) biorą swój początek na znacznych wysokościach: Łupawa- 202m n.p.m., Łeba- 170m n.p.m. Dzięki swym krótkim biegom: Łupawa- 98,7km, Łeba- 118km charakteryzują się stosunkowo dużymi spadkami średnimi: Łupawa 2,040/00, Łeba 1,450/00. Szczególnie wysokie spadki osiągają te rzeki w swych górnych biegach. W dolnych odcinkach rzeki są kręte i wykazują niewielki spadek zwierciadła wody.

Ekosystemy leśne zajmują powierzchnię ok. 6 000ha, co stanowi 18,9% powierzchni Parku. Głównymi gatunkami tworzącymi drzewostan są sosna zwyczajna z 72,8% udziałem w drzewostanach jako gatunek panujący, brzoza brodawkowata- 12,5%, olsza czarna- 5,8 %, brzoza omszona- 2,5%, świerk pospolity- 1,3%, sosna czarna- 1%. Pozostałe gatunki takie jak buk zwyczajny, Dąb szypułkowy, jesion wyniosły nie przekraczają 1% udziału we wszystkich drzewostanach Parku. Drzewostany sosnowe występują na prawie wszystkich siedliskach, wykazując duże zróżnicowanie zwarcia, zadrzewienia, bonitacji i jakości, a także pochodzenia i wieku. są to drzewostany stare, w których panuje ponad 100-letnia sosna. Obecne ok. 70 letnie drzewostany olszowe i brzozowe stanowią dominujący element krajobrazu wokół Jeziora Łebsko. Młodym pokoleniem drzewostanów na siedliskach suchych jest głównie sosna, na siedliskach wilgotnych i bagiennych- brzoza i świerk, natomiast na siedliskach żyźniejszych- buk i Dąb. Tak duży udział sosny w drzewostanach powoduje, że w Parku mamy do czynienia głównie z drzewostanami iglastymi, zwanymi borami. Swoistego rodzaju ciekawostką jest znaczny udział gatunków obcych takich jak sosna czarna i kosodrzewina, które pochodzą z nasadzeń sztucznych wykonywanych w latach 1900-1932 w celu utrwalenia wydm ruchomych na Mierzei Łebskiej.

Flora Słowińskiego Parku Narodowego obejmuje: 920 gatunków roślin naczyniowych, 165 gatunków mszaków, 500 gatunków glonów, 430 gatunków grzybów. Położenie SPN w środkowej części wybrzeża wpływa na specyfikę i odrębność szaty roślinnej. Morski klimat o chłodnym lecie i łagodnej zimie stwarza warunki dla roślin o atlantyckicm i borealnym typie zasięgu. Gatunki charakterystyczne dla klimatu atlantyckiego stanowią dość liczną grupę na terenie Parku, są to m.in. turzyca piaskowa Carex arenaria, brzeżyca jednokwiatowa Litorella uniflora, rosiczka pośrednia Drosera intermedia czy długosz królewski Osmunda regalis.

Natomiast do gatunków o północno-wschodnim zasięgu występowania należą m.in. malina moroszka Rubus chamaemorus, bażyna czarna Empetrum nigrum, zimoziół północny Linnea borealis. Rośliny te przybyły na Pomorze w okresie ostatniego zlodowacenia i stanowiły składnik tundry, dlatego dziś uważane są za relikty glacjalne. Natomiast jedynymi reprezentantami gatunków ciepłolubnych w Parku o południowym typie zasięgu są : goździk piaskowy Dianthus arenarius i strzęplica sina Koeleria glauca.

35 kilometrowa strefa brzegowa Parku jest miejscem występowania typowej roślinności psammofilnej z dominacją wysokich traw. Mierzeja Łebska, która oddziela od morza tereny mokradłowe i Jeziora ma 1-1,5 km szerokości i jest przykładem strefowego układu roślinności od trawiastej roślinności wydm przednich z: wydmuchrzycą piaskową Elymus arenarius i piaskownicą zwyczajną Ammophila arenaria, przez wydmy szare z kocankami piaskowymi Helichrysum arenarium, szczotlichź siwą Corynephorus canescens, mikołajkiem nadmorskim Eryngium maritimum, jasieńcem piaskowym Jasione montana i porostami po nadmorski bór bażynowy z dominacją sosny zwyczajnej Pinus sylvestris w drzewostanie. Nadmorski bór bażynowy występuje tylko na Mierzei Łebskiej, gdzie jest zbiorowiskiem dominującym i ostatnim etapem utrwalania wydm.

Przyczyną tego zjawiska jest oligotroficzne (kwaśne o ph>5 i ubogie w składniki mineralne) podłoże, warunkujące występowanie roślin o niewielkich wymaganiach troficznych, lecz o różnych potrzebach wilgotnościowych. Dlatego częstym zjawiskiem jest współdominacja w zbiorowiskach roślinnych na skrajnie ubogich siedliskach jedynie 2-3 gatunków. Przemierzając SPN możemy więc zauważyć, że większość flory to wydmowe psammofity, gatunki borowe oraz gatunki torfowisk wysokich i przejściowych, budujące zespoły z niewielkiej liczby gatunków występujących w dużej obfitości.

Z roślin zielnych najbardziej rozpowszechnione są formy wąskolistne czyli trawy i turzyce, które wraz ze składnikami borów sosnowych i torfowisk zajmują największe powierzchnie Parku. Spośród 920 gatunków roślin naczyniowych występujących na terenie SPN, 77 to gatunki objęte ochroną ścisłą a 15 ochroną częściową. Wśród nich jest wiele gatunków rzadkich i zagrożonych na Pomorzu, a także w skali całej Polski. W grupie tej dominują rośliny siedlisk wilgotnych i podmokłych. są to mchy torfowce, wszystkie gatunki rosiczek, widłaki.
Do coraz rzadszych gatunków należą storczyki. Najczęstszym z nich w nadmorskich borach bażynowych jest tajęża jednostronna Goodyera repens.

Na nadmorskich wydmach nielicznie występują kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, mikołajek nadmorski Eryngium maritimum. Do roślin, na terenie SPN, zagrożonych wyginięciem w skali kraju, ze względu na ich nieliczne stanowiska występowania oraz specyficzne warunki życia należą m.in.: przygiełka brunatna Rhynchospora fusca, lnica wonna Linaria odora, turzyca błotna Carex limosa. Pomimo wielowiekowej działalności człowieka flora Parku jest słabo zsynantropizowana. Siedliska wydmowe, mokradła i lasy stanowią naturalną barierę dla nowych gatunków które wymagają dobrych warunków świetlnych i troficznych. Antropofity utrzymują się głównie przy osiedlach ludzkich. Należą do nich starzec zwyczajny Senecio vulgaris, śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis, naparstnica purpurowa Digitalis purpurea. Zachowaniu naturalnego charakteru roślinności sprzyja brak dużych aglomeracji miejskich i ośrodków przemysłowych w okolicach SPN.

• 
• 
• 
• 

Najlepiej poznaną grupą zwierząt bezkręgowych Słowińskiego Parku Narodowego są owady. Późnym latem na okolicznych łąkach pojawiają się masowo pajęczyny charakterystycznego pająka z rodziny krzyżakowatych Araneidae- tygrzyka paskowanego AGrandope bruennichi (pająk ten znajduje się w Polsce pod ścisłą ochroną).

Świat mięczaków (malakofauna) Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowany jest przez niemal 70 gatunków Należących do 2 gromad: ślimaków Gastropoda i małży Bivalvia. Największe podwodne ławice tworzy pospolity w Bałtyku omułek jadalny Mytilus edulis, z kolei najrzadszym małżem jest słodkowodna szczeżuja wielka Anodonta cygnaea (podlegająca ścisłej ochronie). Bardzo interesującym bezkręgowcem jest także niepozorny skorupiak- zmieraczek plażowy Talitrus saltator. Ten nocny "czyściciel plaż" (odżywia się martwą materią organiczną) jest niestety na granicy wymarcia, głównie z powodu zadeptywania go przez nieuważnych turystów.

W Jeziorach SPN obok przedstawicieli ichtiofauny typowo słodkowodnej spotkać można ryby morskie, natomiast w przybrzeżnej strefie Bałtyku ryby słodkowodne. W ekosystemach wodnych SPN żyją również gatunki dwuśrodowiskowe, czyli takie, które część życia spędzają w morzu, a część w wodach śródlądowych, należą do nich ryby wędrowne tj. łosoś Salmo salar, troć Salmo trutta i węgorz Anguila anguila, czy przedstawiciel kręgoustych- minóg morski Pteromyzon marines.



Herpetofauna Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowana jest przez 10 gatunków płazów i 5 gatunków gadów (powyższe liczby świadczą o wysokiej bioróżnorodności w tej grupie zwierząt na tle kraju, bowiem ogółem w Polsce stwierdzono występowanie zaledwie 18 gatunków płazów i 8 gatunków gadów).
Na terenie Słowińskiego Parku Narodowego stwierdzono obecność 2 gatunków ropuch: ropuchę szarą Bufo bufo i ropuchę paskówkę Bufo calamita.

Spośród żab najczęściej spotykane są żaby brunatne, takie jak: żaba trawna Rana temporaria i żaba moczarowa Rana arvalis. Nieco rzadziej występują tu następujące gatunki żab zielonych: żaba jeziorkowa Rana lessonae, żaba wodna Rana esculenta i żaba śmieszka Rana ridibunda. Poza ropuchami i żabami dość licznie występującym tu płazem bezogonowym jest grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus. Do drugiej grupy zaliczamy płazy ogoniaste, z których na terenie Parku stwierdzono obecność 2 przedstawicieli z rodziny salamirowatych: traszki grzebieniastej Triturus cristatus oraz traszki zwyczajnej Triturus vulgaris.

Gady Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowane są przez 3 gatunki z rodziny jaszczurkowatych: jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara i padalec zwyczajny Anquis fragilis oraz 2 gatunki węży: niejadowity) zaskroniec zwyczajny Natrix natrix oraz (jadowita) żmija zygzakowata Vipera berus- wszystkie są prawnie chronione.

Spośród 403 gatunków ptaków zaobserwowanych w Polsce na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego (SPN) w ostatnich dwóch stuleciach stwierdzono łącznie 261 gatunków, a wśród nich odnotowano 184 gatunki, które przystępowały, bądź przez cały czas przystępują do lęgów. Lęgi mewy srebrzystej Larus argentatus i kormorana czarnego Phalacrocorax carbo kojarzone są w Parku z Wyspą Kamienną na jeziorze Gardno, na której w przeszłości odnotowano pierwsze lęgi tej mewy w kraju oraz odkryto wyjątkową, usytuowaną na ziemi kolonię lęgową kormorana.

Spośród drapieżników dziennych na uwagę zasługuje obecność kilku par bielika Haliaeetus albicilla, kani rudej Milvus milvus, błotniaków- stawowego Circus aeruginosus i zbożowego Circus cyaneus. Z sów- drapieżników aktywnych nocą występują M.in.: puchacz Bufo bufo- największa europejska sowa, włochatka Aeogolius funereus, której charakterystycznym siedliskiem są górskie lasy ze świerkiem i jodłą, natomiast na Pomorzu preferuje lasy bukowe z udziałem drzew iglastych oraz uszatka błotna Asio flammeus. Z uwagi na obfitość w Parku środowisk wodnych i błotnych licznie reprezentowana jest grupa ptaków tzw. wodno- błotnych, do której należą bardzo cenne i coraz rzadziej spotykane gatunki, np.: kszyk Gallinago gallinago, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, rycyk Limosa limosa, brodziec krwawodzioby Tringa totanus, rybitwa białoczelna Sterna albifrons, kaczki: świstun Anas penelope, ohar Tadorna tadorna, różeniec- Anas acuta i wiele innych.

Faunę ptaków nielęgowych pojawiających się na obszarze SPN cechuje ogromna różnorodność gatunkowa. Część ptaków związana jest z morzem i najczęściej są obserwowane zimą na przybrzeżnych wodach Bałtyku, są to M.in.: nur rdzawoszyi Gavia stellata, nur czarnoszyi Gavia arctica, kaczki: edredon Somateria mollisima, markaczka Melanitta nigra, uhla Melanitta fusca, lodówka Clangula hyemalis, szlachar Mergus serrator. Na dużych Jeziorach (Łebsko i Gardno) zatrzymują się liczne stada gęsi: białoczelnej Anser albifrons i zbożowej Anser fabalis. Coraz częściej spotkać można bernikle i łabędzie: krzykliwego Cygnus cygnus i czarnodziobego Cygnus columbianus, jak również duże grupy dzikich kaczek, np.: krzyżówki Anas platyrhynchos, świstuny Anas penelope, cyraneczki Anas crecca, czernice Aytha fuligula, głowienki Aytha ferina. Przez obszar SPN wędrują liczne gatunki ptaków siewkowatych, pożywiające się przy brzegach jezior, na pastwiskach i podmokłych łąkach, np.: ostrygojad Haematopus ostralegus, biegus malutki Calidris minuta, biegus krzywodzioby Calidris ferruginea, biegus rdzawy Calidris cannutus, brodziec śniady Tringa erythropus, kulik mniejszy Numenius phaeopus i. in. Na obszarze Parku odnotowano również gatunki bardzo rzadkie, sporadycznie zalatujące do Polski, jak: nur lodowiec Gavia immer, czerwonak Phoenicopterus ruber, birginiak Polysticta stelleri, turkan Somateria spectabilis, błotniak stepowy Circus macrourus, mornel Charadius morinellus, sowa śnieżna Nyctea sciiaca, świergotek szponiasty Anthus richardie i. in.

Teriofauna Słowińskiego Parku Narodowego jest bardzo bogata- występuje tu około 60% spośród stwierdzonych w Polsce gatunków ssaków. Wśród najbardziej cennych gatunków (umieszczonych z różnym statusem w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt) wymienić można: rzęsorka mniejszego Neomys anomalus, mroczka posrebrzanego Vespertilio murinus, morświna Phocoena phocoena, fokę szarą Halichoerus grypus.

Poza tym optymalne warunki bytowania w naszym Parku znajdują także populacje następujących zwierząt- cennych na skalę europejską: bobra Castor fiber, wydry Lutra lutra, 10 gatunków nietoperzy Chiroptera (z których mopek Barbastella barbastellus, borowiec wielki Nyctalus noctula i mroczek posrebrzany Vespertilio murinus są dodatkowo wpisane na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce). Jednymi z najrzadziej spotykanych tu ssaków są : borsuk Meles meles i zając szarak Lepus Europaeus. Z kolei największą bioróżnorodnością składu gatunkowego cechuje się zespół gryzoni, owadożernych oraz drobnych drapieżników, spośród których liczebność jenota Nyctereutes procyonoides i norki amerykańskiej Mustela vison niestety zaczyna stanowić problem. W wielu miejscach na terenie Parku można zobaczyć także ślady obecności ssaków kopytnych takich jak: dziki Sus strofa, sarny Capreolus capreolus, jelenie europejskie Cervus elaphus.